Is de muziekindustrie klaar om te praten over mentale gezondheid?

“Ik heb liever dat niemand het weet, straks kom ik nooit meer aan werk als mensen weten dat ik overspannen ben geweest.” Het appje komt van een vriendin, ook freelancer in de muziekindustrie, die nu overspannen thuis zit. De woorden razen sindsdien door mijn hoofd als botsauto’s op een dorpskermis waar de sfeer altijd net geen vechten is. Twee jaar geleden publiceerde ik een artikel over mijn eigen burn-out en hoe werken in de muziekindustrie nogal wat risico’s op het gebied van geestelijke gezondheid met zich meebrengt. Een jaar geleden organiseerde ik met Noisey een panel over datzelfde onderwerp tijdens Eurosonic Noorderslag. Het berichtje spookt door mijn hoofd. Durven we nog steeds niet te praten over mentale gezondheid?

De cijfers

Twee weken geleden was ik voor mijn werk als marketeer en tekstschrijver in de muziekindustrie in Groningen voor Eurosonic Noorderslag. Het festival laat in vier dagen en op tientallen podia door de stad de meest veelbelovende acts van het komende jaar zien. Iedereen die iemand is in de muziek loopt hier rond met een geplastificeerd naamkaartje om de nek en een biertje in de hand. In aanloop naar het festival toe ben ik met de organisatie gaan kijken naar een vervolg op het panel, wat uiteindelijk niet gelukt is. Het bleek moeilijk om organisaties, instellingen of mensen te vinden die informatie konden verschaffen specifiek gericht op deze toch wel vrij uitzonderlijke industrie, over wat te doen als jij, je werknemer, collega of de artiest met wie je werkt kampt met (mentale) gezondheidsproblemen.

In Engeland is er inmiddels een ‘guide’ voor artiestenmanagers vanuit de vakgroep MMF (Music Managers Forum) en Help Musicians UK deed een onderzoek onder 2000 muzikanten waaruit bleek dat meer dan 70 procent last had van angstige gedachten en bijna 70 procent van depressieve gevoelens. Een misschien nog wel belangrijkere conclusie was dat meer dan de helft van deze mensen geen behandeling had gekregen voor deze problemen. Gedegen onderzoek is er nog niet in Nederland. Daardoor is het probleem volledig erkennen lastig en dat maakt constructieve oplossingen vinden ook moeilijk.

De nasleep

Er is een gebrek aan cijfers, maar niet aan persoonlijke verhalen. Bijvoorbeeld van Sanaz Rastad, zij besloot na zeven jaar uit de industrie te stappen. Ze werkte met succes en veel plezier onder andere met Bizzey, Don Diablo, Firebeatz en Weslo, in haar functie als programmeur van Jimmy Woo en oprichter en senior booking agent van Franky Fortune. Tot ze last kreeg van gezondheidsproblemen.

“Ik moest snoeihard werken voor de tien artiesten die ik had en daarnaast een programmering opzetten voor de club. Volgens mij was ik al veel langer overspannen, maar was ik daar vooral tegen aan het vechten. Want, als ik mijn zwakte laat zien, dan ben ik een loser en dan wil niemand meer met mij samenwerken, dacht ik.” Het was die druk die haar uiteindelijk deed besluiten iets totaal anders te gaan doen.

In september 2018 besloot Rastad zich publiekelijk uit te spreken over haar problemen. “Ik wilde me kwetsbaar opstellen en het van me af schrijven. Toen ik die Facebook-post eruit had gegooid waren de reacties ongelofelijk. Wat mij opviel was dat de mensen uit de muziekindustrie die mij naar aanleiding van mijn verhaal aanspraken met dezelfde problemen zaten. Ik wilde het taboe weghalen van die achterlijke schaamte die er rondzweeft. Niemand heeft die regel geschreven, wij hebben het elkaar zo aangeleerd.”

Verhalen van anderen, zoals die van Rastad, hielpen mij ook. Als je mentaal niet helemaal lekker gaat krijg je als snel het idee dat jij de enige op de wereld bent die deze ellende door moet maken. Dat is natuurlijk onzin, maar dat gevoel wordt alleen maar sterker als je om je heen alleen maar hoort hoe fantastisch, succesvol en uitverkocht alles is. Het uitspreken van de lastige dingen kan helpen om in te zien dat bijna iedereen wel ergens mee kampt. Je meest intieme gedachten delen op Facebook of wat voor publiekelijk platform dan ook is natuurlijk niet voor iedereen de manier. Dan helpt het als anderen dat wel doen en vooral als dat artiesten zijn tegen wie je opkijkt. Muziek is vooruitgang, maar de industrie zelf is tegelijkertijd ook hypocriet achterhaald. We zitten nog in de laatste walmen van een ouderwets masculien bolwerk waarin kwetsbaarheid wordt gezien als zwakte en janken als drama.

Man In Nood

De afgelopen jaren spraken steeds meer muzikanten zich uit over mentale gezondheid in hun muziek. Zo scoorde Logic in 2017 een hit met het nummer 1-800-273-8255, wat het telefoonnummer is van de zelfmoordpreventiehulplijn in de Verendigde Staten. Jay-Z sprak in een interview met Pitchfork over hoe belangrijk therapie is, Stormzy sprak met Channel 4 over zijn depressie en popsterren als Demi Lovato, die in een documentaire heel open is over haar strijd met angst en depressie, en Ariane Grande gebruiken hun platform regelmatig om mentale gezondheid ter sprake te brengen.

Ook Nederlandse artiesten spreken zich uit. Het album Man In Nood dat Willem (de Bruin, The Opposites) eind vorig jaar uitbracht maakte vooral diepe indruk. Hij praat openlijk over stress, depressie, medicijngebruik en zelfmoordgedachten. Dat hij dat als rapper, man en bekende Nederlander doet is heel vet. Als muzikant leg je sowieso vaak je ziel en zaligheid in je muziek, maar moet je daarnaast ook nog dealen met recensies, reaguurders, het leven on the road en de faam of het uitblijven of verdwijnen daarvan. Man In Nood is kwetsbaar en juist daarom ontzettend sterk. Ook de pas zestienjarige rapper S10 sprak in een interview met ons en op haar debuutalbum Antipsychotica openlijk over zelfmoord en hoe het is om in een isoleercel in een psychiatrische inrichting te belanden.

Die kwetsbaarheid is verfrissend in een industrie waar alles altijd fantastisch en geweldig is. Maar ik leerde het afgelopen jaar ook dat ik het niet altijd zo serieus moet nemen. Ja, mentale gezondheid is een serieuze zaak en zeker ook in de muziekindustrie, maar soms is het ook goed om even stil te staan bij hoe lekker het is om bijvoorbeeld elk jaar vier dagen lang de vetste nieuwe muziek te zien onder het mom van werk.

Dikke middelvinger

Verandering kost tijd. Zoals het appje dat inmiddels een zachte landing heeft gemaakt in mijn hoofd: kom ik nog wel aan werk als iedereen weet dat ik een burn-out heb gehad? Het antwoord is misschien nog geen overtuigende ja, maar laat het dan een dikke middelvinger zijn. Als er nog steeds mensen zijn die denken dat problemen met mentale gezondheid voor gekkies of slappelingen zijn, dan moeten die zelf nodig eens naar een goede therapeut. Door een panel, artikel, album of Facebook-post zijn niet in een klap alle problemen verdwenen. We hebben nog een lange weg te gaan als het gaat over constructieve veranderingen om te voorkomen of makkelijker hulp te kunnen krijgen en bieden. Maar: we praten en dat levert alleen maar mooie dingen op. Dat wordt door bijvoorbeeld Willem en S10 bewezen.

“Gekke situatie in mijn hersens/Misschien is medicatie wel het beste/Mijn trots groot/Geboren vechter/Oorlog in mijn ogen steeds erger/Zo veel drama in de wereld, tel je blessings/Gods werk is gods werk niet voor mensen/Laat de wereld niets merken/Deze shit is niet voor rappers/Ze zullen denken dat ik gek ben/ Ze zullen denken dat ik gek ben”
Willem - Oorlog