Ik probeerde uit te zoeken wie er achter de verjaardagsboodschappen uit Afrika zit

Vijf zwarte mannen met ontbloot bovenlijf staan om een krijtbord heen waarop “Happy Birthday, tijd voor een feestje” staat. Een van hen houdt een foto van een witte man vast en hij kust de foto. “Gefeliciteerd Max” zegt een robotstem, en de mannen herhalen dat. “Kale koppen, niet te stoppen” zegt de stem vervolgens, en ook dat wordt door de mannen in koor herhaald – al is het duidelijk dat ze geen Nederlands spreken. 

De TikTok-accounts ‘Hello From Africa’ en ‘Wishes From Africa’ staan vol met dit soort filmpjes. Mannen in Tanzania feliciteren iemand in het Nederlands met een verjaardag of jubileum, ze lachen en dansen en houden een foto van de persoon in kwestie vast.
In de meest recente TikToks dragen de mannen een kerstmutsje. De reacties die eronder staan zijn vooral positief: mensen lachen, maken grappen en taggen hun vrienden. Voor zo’n 75 euro kan je zo’n video bestellen. 

Ik word op deze accounts gewezen door journalist Aminanta Minte, en ik krijg er een ongemakkelijk gevoel van. Wat maakt dat mensen zwarte mannen voor zich willen laten dansen en ze dingen willen laten zeggen in een taal die ze zelf niet spreken?

In 2020 was er wereldwijde ophef na een filmpje waarin Afrikaanse kinderen in het Chinees racistische dingen herhalen, zoals “ik ben een zwart monster en mijn IQ is laag”, terwijl ze duidelijk niet verstaan wat ze zeggen. Uit een reportage die de BBC naar aanleiding van dat filmpje maakte, blijkt dat er een hele industrie bestaat waarbij zwarte kinderen in arme landen worden gebruikt om “persoonlijke wensvideo’s” te maken voor de Chinese markt. Die video’s zijn meestal niet zo expliciet racistisch als het filmpje dat viral ging – vaak gaat het om verjaardagswensen. Maar racisme is waar al deze video’s op drijven: de behoefte om zwarte mensen en kinderen in opdracht op te zien treden, op een stereotype of zelfs vernederende manier. Uit de reportage blijkt bovendien dat de kinderen werden uitgebuit: ze krijgen er bijna niets voor betaald en worden fysiek gestraft. Een moeder van wie het kind in zulke filmpjes terecht kwam, noemt het “pijnlijk”.

De mannen in de videos op Hello From Africa en Wishes From Africa zijn volwassen, maar ook hier lijkt er sprake van een machtsverhouding die in het beste geval scheef, en in het slechtste geval ronduit koloniaal is. Aminanta weet meteen: deze video’s zijn denigrerend en racistisch. Wat ik mij afvraag: wie zitten er in Nederland achter dit verdienmodel?

Op de website van Wishes From Africa staat onder het kopje ‘over ons’ dat het account is opgezet door “een groot team vol enthousiaste ondernemers”, die tijdens een borrel in coronatijd merkten “dat veel mensen behoefte hebben aan iets persoonlijks”. Ook staat de site vol met positieve reviews (ze zouden gemiddeld een 4,9 van de 5 sterren krijgen) en een nominatie voor ‘de beste award’. Waar ze dan de beste in zijn, wordt niet uitgelegd. Ook op de site van Hello From Africa staan uitsluitend positieve recensies.

Veel wijzer word ik daar niet van, dus ik zoek verder op de social accounts. Wat daar opvalt is dat er ook influencers en bekende Nederlanders voorkomen in de filmpjes: zij zijn dikwijls degenen die gefeliciteerd worden. Als ik het Instagram-account van Wishes From Africa bekijk, waar ze meer dan 10.6K volgers hebben, zie ik bij de getagde posts een video die recent is gemaakt voor @DieTim (een youtuber die vaak pranks uithaalde met Famke Louise). In de video wordt zijn supplementenbedrijfje gepromoot.   

Ook herken ik influencer Dilan Sabah in een TikTok op Hello From Africa. Als ik haar benader op Instagram en een link naar het filmpje stuur, reageert ze verbaasd en geschokt. Dilan zegt dat ze het voor het eerst ziet en niet weet wat ze ervan moet vinden. Wie de videoboodschap voor haar heeft gekocht, weet ze niet. 

Het is niet duidelijk of de influencers deze filmpjes ongevraagd krijgen van hun ‘fans’, of dat de mensen achter het account zelf achter de filmpjes met bekende namen zitten, als slimme marketingmethode. Ook kan het natuurlijk zo zijn dat sommige influencers de video’s zelf bestellen, ter promotie.

Als ik Stichting Kinderen van de Voedselbank bel krijg ik te horen dat er geen officiële samenwerking is met Wishes From Africa. De voorzitter zegt dat er geen mailcontact is geweest en dat het bedrijf hem niets zegt. Zelf is hij bang dat er misbruik wordt gemaakt van de stichting, door de naam van de stichting op de site te noemen. Dat gebeurt wel vaker, zegt de voorzitter. Ook uit gegevens van de stichting blijkt dat er geen donaties binnenkomen uit naam van Wishes From Africa. Wel is het mogelijk dat de eigenaar van het bedrijf doneert op persoonlijke naam. 

Ik zoek op wie de eigenaren van de websites zijn. De domeineigenaar van Wishes From Africa blijkt ene M. Erdem te zijn, die van Hello From Africa heet Denys Storozhuk.  

Op de site van Wishes From Africa staat een adres: Strawinskylaan 1 in Amsterdam. Ik kom terecht bij zowel het verzameladres van World Trade Center (WTC) als een Amsterdams taxibedrijf, dat op dezelfde locatie zit. Als ik het taxibedrijf bel, krijg ik Mo aan de lijn. Hij zegt geen Erdem te kennen. Wanneer ik hem vertel dat iemand zijn adres gebruikt, zegt hij dat hij er zelf wel achteraan gaat, en dan hangt hij op. Of hij er iets mee te maken heeft, daar kom ik niet achter.

Ik bel het WTC, maar in dat gebouw zijn maar liefst 300 bedrijven gevestigd. De receptionist kent Wishes en Hello From Africa niet, maar weet me wel te vertellen dat ieder bedrijf een eigen nummer heeft. Het adres WTC 1 kan daarom niet kloppen, zegt ze. In het systeem met alle namen van de huurders komt ze beide bedrijven niet tegen.  Ook de naam Erdem staat niet als huurder in het systeem. 

Op TikTok vind ik naast de twee Nederlandse accounts Wishes From Africa en Hello From Africa ook Hello From Africa-accounts in andere talen, zoals in het Pools, Japans en Russisch. Alle pagina’s zien er hetzelfde uit, al is het wel opvallend dat het Poolse account met bijna 158K volgers het grootst is. Op de Nederlandse website van Hello From Africa vind ik geen telefoonnummer, maar het Poolse account van Hello From Africa heeft dat wel. En datzelfde nummer staat ook bij het privacybeleid op de website van de Nederlandse Hello From Africa. Ik bel het nummer, maar het gaat niet over. 

Ook zie ik een adres staan. Niet in Polen of Nederland, maar in Malta. Ik vraag me af of de accounts uit andere landen iets te maken hebben met de Nederlandse Hello From Africa, en of er een verband is tussen Hello From Africa en Wishes From Africa. Werken ze allemaal samen of doen ze elkaar na?

Tijdens mijn zoektocht kom ik er achter dat niet alleen verjaardagswensen vanuit Tanzania geliefd zijn. Het blijkt een veel groter fenomeen. Op Fiverr, een online marktplaats voor freelancers, ontdek ik pagina’s vol met soortgelijke video’s. Of je nou een boodschap vanuit een woestijn wil of vanuit Nigeria of India, alles blijkt mogelijk. Er is wel een groot verschil met websites zoals Wishes- en Hello From Africa. Hier heb je direct contact met degene die de films maakt, en zit er geen groep anonieme ‘ondernemers’ achter. 

Ik besluit een paar verkopers van zulke video’s op Fiverr te berichten. Een van hen is de 17-jarige Albert uit Nigeria. Albert vertelt mij via de chat dat hij niet voor een baas, maar voor zichzelf werkt. Hij noemt zichzelf acteur, comedian en danser en zegt dat hij in Nigeria bekend staat om zijn video’s. Maandelijks verdient hij zo’n 45 tot 50 dollar met de filmpjes die hij maakt. Albert zegt dat hij dit werk heel leuk vindt, omdat hij mensen blij wil maken en omdat hij geld nodig heeft. Daarmee betaalt hij school en print hij af en toe de foto’s die hij in zijn video’s gebruikt. Later wil hij journalist worden. Hij zegt dat zijn broer hem introduceerde tot dit werk en dat het redelijk populair is in Nigeria, maar dat hij zichzelf de beste vindt. 

Als ik Albert bedank voor zijn tijd, vraagt hij me of hij me iets mag vertellen. “Ik hou van witte mensen,” zegt hij. “Daarom maak ik deze video’s graag voor hen. Ik hoop dat ik ooit in een wit land kan wonen.” Albert zegt dat hij witte mensen beter vindt, omdat ze hem goed behandelen. Ik weet niet of hij dit zegt omdat hij dat zelf is gaan geloven, of omdat hij weet dat ik hem benader vanuit Nederland en hij er dus vanuit gaat dat ik zelf een witte vrouw ben. 

Ik kom ook in contact met Asad (23) uit Pakistan. Hij is net afgestudeerd. Hij maakt video’s omdat hij graag acteert en omdat hij het geld goed kan gebruiken. Zijn klanten komen vooral uit de Verenigde Staten, Engeland en Europese landen. “Ik heb ook veel klanten uit Nederland,” zegt hij via de chat. 

In het afgelopen half jaar verdiende hij zo’n 300 dollar per maand met de videos. Volgens Asad is dat net zoveel als mensen met reguliere banen in het land. “Daarmee kan één gezin in Pakistan een maand overleven,” zegt Asad. Zijn familie behoort tot de middenklasse en hij zou niet arm zijn zonder deze baan, maar het geld helpt hem wel. 

“Als ik geen video’s zou maken, dan had ik een baan waarbij ik twaalf uur zou moeten werken voor een laag salaris. Dus dit werk heeft mij heel erg geholpen. In januari verhuis ik naar Engeland om daar te studeren, omdat ik in Pakistan geen toekomst voor me zie,” zegt hij. Ik vraag hem hoe het zit met z’n video’s als hij naar Engeland verhuist. “Ik geef het account dan door aan mijn broertje,” zegt Asad, die het maken van video’s leerde via YouTube. “Maar tot die tijd probeer ik zoveel mogelijk te verdienen. Ik heb zo’n 800 dollar gespaard, maar wil ongeveer het dubbele bij elkaar verdienen voordat ik verhuis.” 

“Ik ga het missen, want we worden blij als we zulke video’s maken voor mensen. We weten dat het iemand een gelukkig gevoel geven. Geluk is zeldzaam, dus dat we genieten van ons werk geeft ons ook een beetje geluk.” 

Ook spreek ik Omar (18) uit het Marokkaanse Merzouga. Hij maakt fulltime video’s met een vriend van hem en daarmee verdienen ze maandelijks zo’n 50 tot 70 dollar.  “Dit platform is hier populair,” aldus Omar. 

Omar zegt dat hij de video’s op aanvraag maakt en dat hij er niet elke maand op kan rekenen. “Eerst hadden we een account met 360 goede recensies, toen kregen we zo’n drie tot vijf bestellingen per dag. De meeste klanten komen uit de Verenigde Staten.” Helaas is dat account inmiddels geblokkeerd. Ik vraag hem of hij zonder het maken van deze video’s arm zou zijn. “Dat zijn we al,” schrijft hij terug.  

De videoboodschappen zijn voor mensen als Albert, Asad en Omar een welkome bron van inkomsten, waarmee ze hun studie betalen of hun familie onderhouden. Deze makers zijn direct met hun klanten in contact. Bij Hello en Wishes from Africa lijken er mensen uit Nederland en Polen te zijn die als een soort tussenpersoon fungeren. Ik wil graag weten hoeveel deze bedrijven de dansende mannen in Tanzania betalen. Zijn zij in dienst of worden ze ook via platforms als Fiverr (waar zo’n video ongeveer 4 euro kost) gevonden? Hoeveel van het geld houden de bedrijven zelf over van die 75 euro? Ik heb zowel Wishes From Africa als Hello From Africa over deze vragen gemaild, maar heb op moment van publiceren nog geen reactie. Ook lijkt een van de accounts een dag nadat ik mijn mail verstuurd heb offline gehaald.

Het ongemakkelijke en nare gevoel dat ik in direct voelde bij het kijken van de filmpjes is door mijn onderzoek alleen maar gegroeid. Ik heb niet alle antwoorden gevonden die ik zocht. Wat zeker is: deze bedrijven zijn niet transparant en doen zich op hun website beter voor dan ze zijn. En eigenlijk zegt dat al genoeg. De schimmigheid van dit soort websites lijkt de aanvragers van de video’s niet te deren.

De treurigste conclusie van mijn onderzoek is misschien wel dat er blijkbaar vraag is naar dit soort video’s.