Foto: zelfportet door Serana Angelista
Op 19 december bood minister-president Mark Rutte namens de Nederlandse Staat excuses aan voor het Nederlandse slavernijverleden, in het Nationaal Archief in Den Haag – een langverwachte en historische gebeurtenis. Rond die excuses ging en gaat van alles mis, maar de meeste mensen waren het er na afloop over eens dat de toespraak die Rutte hield goed in elkaar zat. “Achter het slavernijverleden staat geen punt, maar een komma,” herhaalde hij een aantal keer in zijn speech, om duidelijk te maken dat er een ongebroken lijn bestaat tussen de slavernij en structureel racisme in de hedendaagse maatschappij. Daarmee benadrukte hij ook dat de excuses een begin zijn van een herstelproces.Door historicus Karwan Fatah-Black werd opgemerkt dat de zinsnede in die context niet voor het eerst gebruikt: in 2019 sprak kunstenaar Serana Angelista (30) die woorden uit in een interview met Vers Beton. Fatah-Black had ‘m zelf geciteerd in de inleiding van zijn boek Slavernij en Beschaving. Angelista reageerde er vrij afgemeten op in hun stories – “People stealing originality and ingenuity from black femmes is not new.”Angelista werkte eerder samen met de Black Archives en bracht met het platform Counter/Narratives weggemoffelde verhalen uit het koloniale verleden van Nederland naar boven. Hun maakt grafisch werk waarin woorden in kunstzinnige vormen veranderen, en alledaagse objecten als een afrokam in heldere patronen. “Ik ben met mijn werk nu vooral bezig met wat Zwarte mensen in al hun verscheidenheid met elkaar verbindt,” aldus Angelista. VICE belde hun op om te vragen hoe het was om hun uitspraak op zo’n historisch moment uit de mond van Rutte te horen komen.
VICE: Hoi Serana, wanneer hoorde je dat Rutte jouw woorden had gebruikt in zijn speech?
Serana Angelista: In eerste instantie wilde ik eigenlijk niet naar die excuses luisteren, uit een soort van verzet. De excuses hebben voor mijn gevoel veel te lang op zich laten wachten. Dus ik zat door de website van NOS te scrollen toen ik die uitspraak in een kop zag staan – verrek, dacht ik toen, dat heb ik ook gezegd. Naderhand heb ik van Karwan Fatah-Black begrepen dat hij me in zijn boek heeft geciteerd. Dat deze zin in dezelfde context weer resoneert is dus wel heel toevallig.
Wat vind je daarvan?
Voor mij staat Rutte als premier symbool voor heel wat ongelijkheid in de Nederlandse samenleving. En ik ben ook geen fan van hoe de aanloop naar deze excuses is verlopen. Dus ik ben er cynisch onder. Het gaat daarbij absoluut niet om mij, maar het zit me wel dwars dat een speechschrijver zoiets kennelijk heel makkelijk wegplukt bij iemand die nazaat is van de slavernij. Het gebeurt veel vaker dat theorieën en ideeën bij zwarte vrouwen worden weggenomen zonder dat zij daarvoor credits krijgen. Dat mechanisme is ook een voorbeeld van hoe het slavernijverleden doorwerkt in het heden. Dus in dit geval voelt dat heel dubbel.
Jij zei die woorden in 2019 in een interview. Wat bedoelde je er toen precies mee?
Dat was in aanloop naar een onderzoek naar het Rotterdamse slavernijverleden. De tendens was toen nog: het is allemaal zo lang geleden gebeurd, het is gewoon afgesloten. Binnen die context heb ik toen gezegd: nee, er staat geen punt achter dat verleden, maar een komma. Je ziet dat verleden doorwerken als je kijkt naar de manier waarop mensen ook nu nog met elkaar omgaan in Nederland, en als je kijkt naar de scheve verhoudingen in onze maatschappij. Ik was op zoek naar een simpele maar diepgravende counter op de uitspraak “het is allemaal zo lang geleden.” Dat ik het graag simpel houd komt door mijn werk. Ik ben grafisch ontwerper, dus ik ben veel bezig met visuele communicatie en met dingen in één oogopslag kenbaar maken. Ik hou ervan als je iets in spreektaal kunt verwoorden. Is die betekenis goed begrepen door de speechschrijver van Rutte?
Ja. Maar in dit geval staat degene die de woorden uitsprak symbool voor de scheve verhoudingen in Nederland. Degene die het zegt geeft kleur aan zo’n zin. Je was destijds bezig met Counter/Narratives, een platform waarop ongehoorde verhalen over het koloniale verleden worden verteld. Is er in de afgelopen tijd veel veranderd?
Er is verandering als het gaat om keuzes in vocabulaire en er zijn tradities aangepast. Dat is een begin. Maar of er ook daadwerkelijk verandering is geweest in materiële zin, dat zie ik niet. De ellende is er niet met wortel en al uitgetrokken. Ik mis structurele bewustwording, waarnaar wordt gehandeld. Het aanbieden van excuses is niet op de tijdlijn van de nazaten gebeurd. En dat staat ook symbool voor scheve verhoudingen. Ik ben blij dat het nu heeft plaatsgevonden, maar ik blijf sceptisch. Ook als het om Curaçao gaat, is er nog genoeg te herstellen. Wat hoop je dat er gaat gebeuren, nu de excuses zijn aangeboden?
Ik hoop echt dat de Caraïbische eilanden gezien gaan worden, met hun eigen geschiedenis en hun eigen verhaal, en dat zij meer naar de voorgrond mogen treden. Er gaat in Nederland weinig aandacht uit naar Saba, Curaçao, Bonaire, Sint Eustatius en Sint Maarten. De eilanden zijn nu een afterthought, of de laatsten in een opsomming, en dat is heel erg. Want daar is ook van alles gebeurd, er is zoveel over te vertellen. Ik kom deels uit Curaçao, dus daar gaat m’n hart naar uit. Ik hoop dat er naast reparaties en herstel vanuit de Nederlandse politiek meer aandacht komt, maar ook dat we er hier in Nederland meer over de cultuur en geschiedenis van de eilanden leren. En de verhalen van verzet, ook vanuit het vrouwelijk perspectief.
Advertentie
VICE: Hoi Serana, wanneer hoorde je dat Rutte jouw woorden had gebruikt in zijn speech?
Serana Angelista: In eerste instantie wilde ik eigenlijk niet naar die excuses luisteren, uit een soort van verzet. De excuses hebben voor mijn gevoel veel te lang op zich laten wachten. Dus ik zat door de website van NOS te scrollen toen ik die uitspraak in een kop zag staan – verrek, dacht ik toen, dat heb ik ook gezegd. Naderhand heb ik van Karwan Fatah-Black begrepen dat hij me in zijn boek heeft geciteerd. Dat deze zin in dezelfde context weer resoneert is dus wel heel toevallig.
Advertentie
Wat vind je daarvan?
Voor mij staat Rutte als premier symbool voor heel wat ongelijkheid in de Nederlandse samenleving. En ik ben ook geen fan van hoe de aanloop naar deze excuses is verlopen. Dus ik ben er cynisch onder. Het gaat daarbij absoluut niet om mij, maar het zit me wel dwars dat een speechschrijver zoiets kennelijk heel makkelijk wegplukt bij iemand die nazaat is van de slavernij. Het gebeurt veel vaker dat theorieën en ideeën bij zwarte vrouwen worden weggenomen zonder dat zij daarvoor credits krijgen. Dat mechanisme is ook een voorbeeld van hoe het slavernijverleden doorwerkt in het heden. Dus in dit geval voelt dat heel dubbel.
Jij zei die woorden in 2019 in een interview. Wat bedoelde je er toen precies mee?
Dat was in aanloop naar een onderzoek naar het Rotterdamse slavernijverleden. De tendens was toen nog: het is allemaal zo lang geleden gebeurd, het is gewoon afgesloten. Binnen die context heb ik toen gezegd: nee, er staat geen punt achter dat verleden, maar een komma. Je ziet dat verleden doorwerken als je kijkt naar de manier waarop mensen ook nu nog met elkaar omgaan in Nederland, en als je kijkt naar de scheve verhoudingen in onze maatschappij. Ik was op zoek naar een simpele maar diepgravende counter op de uitspraak “het is allemaal zo lang geleden.” Dat ik het graag simpel houd komt door mijn werk. Ik ben grafisch ontwerper, dus ik ben veel bezig met visuele communicatie en met dingen in één oogopslag kenbaar maken. Ik hou ervan als je iets in spreektaal kunt verwoorden. Is die betekenis goed begrepen door de speechschrijver van Rutte?
Ja. Maar in dit geval staat degene die de woorden uitsprak symbool voor de scheve verhoudingen in Nederland. Degene die het zegt geeft kleur aan zo’n zin. Je was destijds bezig met Counter/Narratives, een platform waarop ongehoorde verhalen over het koloniale verleden worden verteld. Is er in de afgelopen tijd veel veranderd?
Er is verandering als het gaat om keuzes in vocabulaire en er zijn tradities aangepast. Dat is een begin. Maar of er ook daadwerkelijk verandering is geweest in materiële zin, dat zie ik niet. De ellende is er niet met wortel en al uitgetrokken. Ik mis structurele bewustwording, waarnaar wordt gehandeld. Het aanbieden van excuses is niet op de tijdlijn van de nazaten gebeurd. En dat staat ook symbool voor scheve verhoudingen. Ik ben blij dat het nu heeft plaatsgevonden, maar ik blijf sceptisch. Ook als het om Curaçao gaat, is er nog genoeg te herstellen. Wat hoop je dat er gaat gebeuren, nu de excuses zijn aangeboden?
Ik hoop echt dat de Caraïbische eilanden gezien gaan worden, met hun eigen geschiedenis en hun eigen verhaal, en dat zij meer naar de voorgrond mogen treden. Er gaat in Nederland weinig aandacht uit naar Saba, Curaçao, Bonaire, Sint Eustatius en Sint Maarten. De eilanden zijn nu een afterthought, of de laatsten in een opsomming, en dat is heel erg. Want daar is ook van alles gebeurd, er is zoveel over te vertellen. Ik kom deels uit Curaçao, dus daar gaat m’n hart naar uit. Ik hoop dat er naast reparaties en herstel vanuit de Nederlandse politiek meer aandacht komt, maar ook dat we er hier in Nederland meer over de cultuur en geschiedenis van de eilanden leren. En de verhalen van verzet, ook vanuit het vrouwelijk perspectief.