Common - Black America Again

Fakt, że Common nie pozuje na rewolucjonistę, a swój przekaz nadaje z Hollywood, nie oznacza jeszcze, że serwuje ciepłe kluchy. Jak wcześniejsze tegoroczne krążki weteranów z kręgu Native Tongues - De La Soul i A Tribe Called Quest - tak i jedenasty album 44-letniego dziś rapera przeczy tezie, że hip-hop to gra dla dzieciaków.

Po Commonie nie należy, oczywiście, oczekiwać nagle dzikiej charyzmy. Ale wciąż ma jej dość, by obdzielić paru trapowych Lil' Hudefaków. Na "Black America Again" składa z pasją niesłyszaną u niego od czasu "Be" sprzed dekady z górką. Brzmieniowo odsyła nas jeszcze dalej, do lat dziewięćdziesiątych. Za to teksty są tak przynależne do roku 2016, że bardziej się nie da.

Płyta ukazała się tuż przed wyborami prezydenckimi, rezonując w dużej mierze z tematami kampanii, jak stosunek kandydatów do mniejszości, napięcia rasowe na gruncie ekonomicznym, brutalność policji, ułomny system więziennictwa itd. Po wyborach zyskuje nowy kontekst - jest jak remedium na wynik, studzi niepotrzebne emocje, a zarazem zagrzewa do pokojowej walki o swoje prawa.

Common zawsze lokował się po jasnej stronie mocy i w tej materii nic się nie zmieniło. Intro "Joy and Peace", gdzie wsamplowany pastor prosi słuchacza o uwagę, wyznacza ton dla całego albumu. Za wizytówkę służy zaś, co naturalne, utwór tytułowy, gdzie gospodarz na wstępie znacząco cytuje Chucka D ("Here we go, here, here we go again"), po czym prawi o dehumanizacji czarnych w Ameryce na wielu płaszczyznach, od niewolnictwa przez rażące zaniedbania systemowe ("Instead of educate, they'd rather convict the kids / As dirty as the water in Flint, the system is") po kontrowersje związane z obsadzeniem Johna Boyegi w nowych "Gwiezdnych wojnach". W refrenie sam legendarny Stevie Wonder śpiewa o konieczności przepisania na nowo narracji o roli kulturowej Afroamerykanów.

Na całej płycie Common celebruje bogatą i niejednorodną historię własnej społeczności, uwzniośla wagę hip-hopu jako głosu wykluczonych, pokazuje różne odcienie aktywizmu służące wspólnemu dobru. Dostrzega spójne wartości u Louisa Farrakhana, Jamesa Baldwina i Biggiego Smallsa. Muzycznie podobnie - piosenki razem tworzą monolit, ale bynajmniej nie są monotonne. Klasyczny rap na samplu z ODB ("Pyramids") sąsiaduje z neo soulem ("Home" z Bilalem), a ten z kolei - z patetyczną balladą stanowiącą poniekąd sequel oscarowej "Glory" z filmu "Selma" ("Rain" z Johnem Legendem). Karriem Riggins, producent i perkusista z Detroit, zgrabnie scala boom bap z jazzem i R&B. Wspaniale sprawują się goście, wśród których, poza wyżej wymienionymi, brylują także Robert Glasper, Syd z The Internet, Marsha Ambrosius czy Elena Pinderhughes.

Począwszy co najmniej od czasu protest songu "Strange Fruit" Billie Holiday, czarna muzyka zawsze towarzyszyła punktom zwrotnym w historii Stanów Zjednoczonych. "Black America Again" nie jest albumem tak wybitnym, jak "What's Going On" Marvina Gaye'a lub "It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back" Public Enemy, niemniej w klimat powyborczy wpisuje się nawet większą czcionką niż doskonałe afrocentryczne płyty Kendricka Lamara, D'Angelo, Beyoncé czy Solange. Analogicznie też do tamtych dokonań, apoteoza Black Lives Matter nie wchodzi w konflikt z uniwersalnym charakterem nagrania, które w szerszym aspekcie upomina się o wszelakich słabszych i marginalizowanych.

Common roztacza wizję świata, w którym rozmaite mniejszości mogą się zjednoczyć i wspólnie stawić czoła białej supremacji, symbolizowanej tu najczęściej - żadna niespodzianka - przez Trumpa. W utworze "Letter to the Free", wykorzystanym także na ścieżce dźwiękowej dokumentu "13th" Avy DuVernay, opowiadającego o zinstytucjonalizowanym rasizmie w ramach 13. poprawki do Konstytucji, raper bezpośrednio krytykuje główne hasło wyborcze kandydata Republikanów ("We staring in the face of hate again / The same hate they say will make America great again"), dziś już prezydenta elekta.

Recepta na lepsze jutro? Samoakceptacja, edukacja, forsowanie własnego przesłania, nawet jeśli odbiega od powszechnie obowiązujących "prawd" i reguł. Nie ma stereotypu - zdaje się mówić Common - którego nie dałoby się przewartościować.

W budowaniu tej nowej, utopijnej Czarnej Ameryki artysta widzi dużą rolę kobiet. Jedna trzecia utworów na płycie, jak m.in. "Love Star", "Red Wine", "Unfamiliar", poświęcona jest właśnie im. Najbardziej ujmująco w tym względzie wypada "The Day Women Took Over" z BJ the Chicago Kidem, profeministyczna fantazja o kraju wolnym od uprzedzeń, gdzie stery przejmują czarne kobiety ("Michelle Alexander wrote the new constitution / Beyoncé made the music for the revolution (…) / Mothers get medals for being courageous soldiers / On dollars, it's Michelle Obama, Oprah and Rosa / The mayor, the shah is Liz Dozier").

Krzepiące.