De afgestoten jongerentak van de SP radicaliseerde door memes

Net als de FvD – die vorige week uiteenviel na antisemitisch app-verkeer bij hun jongerenbeweging – heeft de SP heel wat te stellen met haar jonge radicale achterban. ROOD, de jongerentak van de Socialistische Partij, koos met 75 procent van de stemmen Olaf Kemerink als voorzitter, terwijl hij een week eerder nog geroyeerd werd door de moederpartij. Hij zou een “geradicaliseerde zolderkamercommunist” zijn vanwege het vermeende lidmaatschap bij het Communistisch Platform (volgens de SP een op zichzelf staande politieke partij) en de socialistische wandelvereniging De Stroom.

De partijtop zette als antwoord op zijn verkiezing vorige week de financiering stop, een toestand waarin nog altijd geen verandering is gekomen. Aan Nieuwsuur vertelde Kemerink dat partijleider Lilian Marijnissen ervan geschrokken zou zijn dat jongeren een motie hadden aangenomen tegen regeringsdeelname. De aanleiding voor de motie was dat de partijleiding volgens hen bereid was om compromissen te sluiten om op het pluche te belanden, waarbij klassieke standpunten van de SP in de verdrukking kwamen.

Binnen de SP loopt nu een onderzoek naar de jongerenbeweging en hun radicale, communistische ideeën. Vandaag verscheen een intern document dat in handen is van VICE. Het bestaat uit een “feitenrelaas entrisme ROOD” en een hele hoop brieven en screenshots die zouden laten zien hoe de jongerenbeweging, in de woorden van één bezorgd ex-bestuurslid “langzaam is overgenomen door mensen met een afwijkende agenda”. Sarah Dobbe, de woordvoerder van de SP, geeft aan dat het document nog met de partijraad besproken zal worden. Ze wil er nu verder nog geen uitspraken over doen.

Wel staan er allerlei interessante dingen in. Zoals dat niet alleen de wandelclub en het Communistisch Platform worden gezien als een factor in de radicalisering van de SP-jeugd. Ook de memes van socialistische memepagina Memes voor de Massa’s worden genoemd. In het feitenrelaas wordt beschreven hoe de pagina met “grappige memes” jonge leden in contact brengt met het Communistisch Platform en “volledig wordt ingezet om het partijbestuur zwart te maken middels op de persoon gerichte memes.”

Memes voor de Massa’s is in de laatste jaren uitgegroeid tot een begrip binnen de linkse beweging. Met hun memes over te dure huisvesting, hoge studieschulden en andere problemen waar jonge mensen mee kampen bouwden ze een publiek van zo’n 6000 volgers op, waarvan de meesten politiek actieve jongeren zijn. Niet alleen SP’ers maar ook mensen met een andere politieke achtergrond lezen de memes, zoals prominente politici Jesse Klaver en Lodewijk Asscher.

Wie zitten er achter Memes voor de Massa’s? Wat is hun doel? En wat vinden ze ervan dat de SP hun memepagina als een bloedserieuze bedreiging ziet? Ik sprak erover met Bob* (22), een van de oprichters van de pagina en “kritisch” SP-lid. 

Bob vindt het document erg grappig: “Ik lig al sinds de publicatie dubbel.”
Hij benadrukt dat Memes voor de Massa’s onafhankelijk is. “Ik ben zelf kritisch SP-lid en we zijn allemaal wel ergens actief in de arbeidersbeweging, maar we hangen niet vast aan een clubje boomers. We vertegenwoordigen juist echt iets nieuws.” Wel gaat het linkse meme-team soms samenwerkingen aan met organisaties die via hen de jeugd willen bereiken. FNV Jong bijvoorbeeld. Over het Communistisch Platform zegt hij: “We vinden ze wel sympathiek en willen ze af en toe aandacht geven.” 

Toch was het expliciet de bedoeling van de memes van Memes voor de Massa’s om jonge mensen warm te maken voor de revolutie, en politieke invloed uit te oefenen – Bob noemt het een vorm van propaganda. Maar volgens hem is het vooral het idee om de SP vooruit te helpen, in plaats van haar te ondermijnen. Hij zegt dat hij en een aantal vrienden de pagina oprichtten uit teleurstelling over hoe weinig stemmen de SP kreeg van jonge mensen tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, die bekend staat als een vrij linkse universiteit, stemde maar 1 procent op de partij. “Het was allemaal boomershit op links.” 

Memes gebruiken om jonge mensen links te maken was niet hun eigen idee. “Wij zijn geïnspireerd door internationale pagina's, bijvoorbeeld Red London. Maar die zijn politiek inhoudelijk echt anders dan wij. Ze hebben nogal dubieuze denkbeelden over Sovjet-systemen en over transgenders. Wij zijn moderner. Maar je ziet daar wel dat politieke memes helpen om het socialistisch gedachtegoed te verspreiden. De gedachte was niet: we gaan lekker shitposten.” Ondanks hun serieuze doel werden de meeste memes in de begintijd in beschonken toestand gemaakt, vertelt Bob. “Ik of iemand van mijn vrienden maakten er soms dertig op een nacht. Die gooiden we dan in een app-groep, en als er veel op gereageerd werd met huilen-van-het-lachen-emoji’s, werden ze geplaatst.”

De laatste maanden lijkt Memes voor de Massa’s inderdaad op te schuiven naar radicaal links. De verwijzingen naar het communisme lijken steeds minder gekscherend, en ze associëren zich op hun website expliciet met de hierboven genoemde communistische clubs waar de SP zenuwachtig van wordt.

Volgens Bob zijn de memes niet per se radicaal. “In het begin waren we minder kritisch, inmiddels zijn we scherper en principiëler geworden, maar we verheelijken de Sovjet-Unie niet, en we mijden Goelag-grappen.” Hij zegt dat vrijwel iedereen die memes maakt voor de pagina tegenwoordig een klassiek communistisch ideaal nastreeft: een economie waarin alles beheerd wordt door een democratische organisatie, dus zonder privaat bezit.

Ze zijn daarnaast tegen wat hij “stalinisme” noemt. “Wij storen ons eraan dat er zo weinig democratie is binnen de arbeidersbeweging. Grote delen van links zijn heel sektarisch, je moet de leiding volgen. Daar willen we vanaf.” Hij doelt daarbij niet specifiek op de SP die haar jongerentak hard aanpakt. “Het is een algemene tendens op links. Eerder gaven we nooit kritiek op linkse partijen en organisaties, maar daar zijn we op teruggekomen.”

Waar eerst vooral usual suspects als Thierry Baudet en Mark Rutte gepakt werden, en “D66 is kut LMAO” een running gag was, worden sinds begin dit jaar ook Groen Links en Bij1 regelmatig belachelijk gemaakt om hun hypocrisie. De benaming “Geradicaliseerde zolderkamercommunist” wordt in veel memes geclaimd als een geuzennaam, de jonge radicalen worden gesteund en partijleider Lilian Marijnissen wordt op de hak genomen. 

Maar moet je dat allemaal serieus nemen? Het blijft gevaarlijk om uit een meme iets af te leiden over de makers, omdat het grappiger is om flink te overdrijven dan om genuanceerd je mening te verkondigen. Bob: “We vinden het allemaal grappig, en we proberen met elke meme ook wel een punt te maken, maar ik weet niet of het één op één onze politieke standpunten zijn. Er zit een zekere ironische laag overheen.” Maar juist die ironie zorgt ervoor dat het communistische evangelie soepel verspreid wordt, en dat er van achter een façade van humor kan worden gestookt binnen de linkse beweging. “Mensen die een andere politieke voorkeur hebben dan wij lezen het vaak, die kunnen het zelfs waarderen. Die memes zijn bedoeld om andere ideeën voor te stellen, en kritiek te geven op een hele basale manier. Maar ik merk ook dat mensen serieus ideeën overnemen.”

En memes zijn niet de enige manier waarop Memes voor de Massa’s een links front probeert te creëren. Naast hun Instagram- en Facebookaccount, bestieren ze ook de populaire Reddit r/poldersocialisme, een TikTokaccount, het discussieforum “Massalijntje” en webshop De Rode Lap, die oorspronkelijk alleen was bedoeld om facebook-advertenties te financieren. “Veel mensen zeiden toen: je geeft nu geld aan Zuckerberg, maar wij wilden gewoon groeien.” 

Hoewel de pagina inmiddels genoeg likes heeft om het zonder advertentiebudget te stellen, is de afhankelijkheid van een ontzettend kapitalistische techreus een blijvend pijnpunt voor Bob en zijn memevrienden. Facebook verwijdert veel politieke pagina’s, op links vooral de pagina’s met een radicaal anti-fascistische insteek. “Daar maken wij wat minder kans op dan de rest, omdat we wat vriendelijker zijn,” zegt Bob. “Maar mijn hoop is dat socialistisch en communistisch links een stuk groter gaat worden in de komende jaren. Dan ga je ook meer weerstand krijgen vanuit multinationals, grote bedrijven en ook de overheid.” 

Dat soort grillen van Facebook kunnen desastreuze gevolgen hebben voor de levens van politiek betrokken mensen als Bob, die communicatie studeert. “Ik doe dit interview anoniem met een reden. Ik wil liever niet dat toekomstige werkgevers te weten komen dat ik in mijn vrije tijd communistische memes zit te maken. En ik heb mezelf ook uitgeschreven als admin van de pagina vanwege mijn studie. Facebook merkt nu ook personen als gevaarlijk aan, en dan kom je niet meer in de algoritmes. Later moet ik misschien de Facebook bijhouden van één of ander klotebedrijf en dan nemen ze me niet aan omdat ik vroeger eens die memes heb gemaakt.” 

Bob is er dus niet honderd procent van overtuigd dat er een communistische heilstaat is ingevoerd tegen de tijd dat hij klaar is met studeren, al streeft hij er wel naar: “Ik wil dat het programma van Marx en Engels wordt uitgevoerd.” Dat dat de vorige keren dat men het probeerde nogal fout afliep, houdt hem niet tegen. “Ik ben wel altijd bang dat we een grote denkfout hebben gemaakt waardoor alles weer uitmondt in één grote mislukking. Maar onze principes zijn rechtgeaard. De mensen om mij heen en ik willen niet de oppositie snoeren of een sterke leider aanstellen. Wij denken dat je de meerderheid moet overtuigen van het socialisme voordat je het in kan voeren.” 

Hijzelf ziet, naast memes, een linkse SP altijd nog als de eerste stap in die richting. Hij hoopt dat de partij haar jongerentak weer in de armen zal sluiten en hun ideeën serieus wil nemen, ondanks het electorale risico. “Ik denk dat een partij niet veel zetels zou overhouden als ze mijn ideeën op papier zouden zetten.” 

*Bobs achternaam is bekend bij de redactie.