Hoe real is reality tv?

Niet om een azijnpisser te zijn, maar waarom iemand het zo boeiend vindt om te kijken hoe een groep vreemden probeert samen te wonen in een huis vol camera’s is mij een raadsel. Tegelijkertijd moet ik toegeven dat ik een halfuurtje Instagram-stories, TikToks of vlogs van complete vreemden kijken intens ontspannend vind. Is dat eigenlijk niet een beetje hetzelfde? In principe is die stroom aan social content net zo’n “produced reality” als je ziet in Big Brother en andere shows uit het genre dat zo filosofisch met de term “realiteit” omspringt. In die zin ben ik, samen met de meesten van onze generatie(s)genoten, een echte reality tv-kijker. 

Voor wie het nog meer meta mag, hebben tv-makers het succesvolle reality genre in het verleden ook uitgemolken met “fictieve reality”, reality maar dan met een (meer uitgewerkt) script en personages. Hedendaagse programmamakers hebben dit trucje ook toegepast, geïnspireerd door ons social mediagebruik in al haar influencerglorie. De moderne “Kaat & Co” — een scripted realityprogramma dat lang geleden de carrière van Nathalie Meskens lanceerde, en daarmee ook mijn argwaan voor mensen met agressief naar rechts gekamde pony's — heet “wtFOCK”. Deze reeks brak met het traditionele idee van een tv-serie en werd in real time verspreid als losse video’s, in het spoor van social media. 

Alsof 2021 nog geen gek genoeg jaar was, besloten het Nederlandse RTL en SBS Belgium dat het na 14 jaar wel tijd was voor een reboot van Big Brother, en dat riep heel wat vragen op. Niet in het minst “whyyy?”, maar ook “hoe real is dat nu eigenlijk allemaal?” Om daarachter te komen spraken we dj, influencer en Big Brother 2021-deelnemer Zoey Hasselbank, en danser en acteur Noa Tambwe Kabati, die Moyo Makadi speelde in wtFOCK. We hadden het over over de dunne lijn tussen fictie, reality en het echte leven. Als ik zeg “we”, dan bedoel ik Zoey, Noa, VICE en Koolcast, in de vorm van Wassim Hassine en Gilles Mbiye als interviewers. Je had dit gesprek ook live kunnen zien tijdens Fire Is Gold 2021, maar omdat het zo juicy was, vereeuwigen we het nu ook in geschreven vorm. 

Tv tussen fictie en realiteit 
Het is een publiek geheim dat reality tv geproducet wordt, en de realiteit dus een beetje gestuurd wordt, maar hoeveel precies? Zoey zegt dat Big Brother voor het grootste deel echt is. “Ik zou zeggen dat het voor 70% real is, maar in de dagboekkamer spreek je natuurlijk wel met de productie, en die beïnvloeden je in zekere zin. Je mag niet vergeten dat je in dat huis totaal geen idee hebt van wat er zich in de buitenwereld afspeelt. Je hebt geen telefoon of social media.” 

Noa speelde met wtFOCK in een bijzonder realistische fictiereeks. Dat werd versterkt door de manier waarop de serie “uitgezonden” werd: via social media en in real time. Toch blijft er voor hem een duidelijk verschil: “Als je in een serie of film acteert, ben je iemand anders. Zoey denkt misschien: "Ik ga mezelf zijn." Ook al weet ze wel dat ze beïnvloed wordt. Als je naar een film kijkt is het duidelijk fictie, maar als je naar reality tv kijkt denk je misschien over de kandidaten dat ze in het echte leven ook zo zijn. ”

Misschien ligt die dunne lijn tussen wat echt is en wat niet wel aan de grondslag van de extreme verdeeldheid over reality tv, denkt Wassim. “Misschien wel,” zegt Zoey, “want mensen zien het te veel als het echte leven, maar dat is het niet. Ik was wel mezelf in het huis, maar achteraf heb ik gemerkt hoe fake sommige andere kandidaten waren. Maar ik noem geen namen.” Is het een voordeel dat je goed kan acteren als je meedoet aan een reality show? “Ik hecht me liever aan een verhaal dan dat ik mezelf laat zien.”, zegt Noa daarover. “Weet je, mensen herkennen mij nu bijvoorbeeld soms op straat, en dan begin ik plots anders te stappen. Als mensen jou herkennen, herken je jezelf. Als ik dat nu al heb, zou ik het best moeilijk hebben als er constant camera's op mij gericht zouden zijn. Ik zou van mezelf ook geen personage willen maken. Ik wil wel personages spelen, maar niet “Noa als Noa”.” 

Zoey zegt dat je sowieso niet iedereen blij kunt maken in het leven. “Ik kom soms mensen tegen die in mijn gezicht zeggen dat ze zo'n fan van me waren, maar dat zijn dan vaak dezelfde personen die me op Instagram met fake accounts zitten uit te schelden.” Waarom ze zich daar eigenlijk aan heeft blootgesteld? “Ik heb meegedaan omdat ik thuis zat, zonder werk door corona. Ik zag het voorbijkomen en ik dacht: ik schrijf me gewoon in. Voor ik het wist zat ik op het toilet in het Big Brother huis.” Of het dan ook deuren heeft geopend, vraagt Wassim. “Niet per se. Ik denk wel dat ik meerdere opportunities gekregen zou hebben als ik wit zou zijn. Pas op, ik heb er wel een grotere following door gekregen op socials, maar als ik wit was, zou ik misschien uitgenodigd worden op dingen zoals de show van Gert Verhulst. Ik denk dat ik hun doelpubliek niet genoeg aanspreek.”

Reality tv kan niet real zijn zonder realistische representatie 
Dat reality hevige voor- en tegenstanders heeft, ligt niet alleen aan het format. Reality tv faalt al te vaak om de realiteit waarin we leven weer te geven in de casting. Je kan niet over reality tv anno 2021 praten zonder het te hebben over de ramp die “The Social House” heet, en die dit punt pijnlijk duidelijk maakte. Gilles vat het samen: “Voor “The Social House” hebben ze 10 witte mensen samen in een huis gezet om TikToks te maken, famous te doen en weet-ik-veel-wat-nog-allemaal. Daar is veel reactie op gekomen omdat er geen diversiteit was, wel qua gender maar niet qua religie of afkomst,... Er waren ook geen andersvalide deelnemers. De cast bestond uit een heel homogene groep en daar zijn veel haatreacties op gekomen, tot op het punt dat ze er de stekker uit getrokken hebben.” 

Zoey is het beu dat deze discussie telkens opnieuw gevoerd moet worden. “Ons medialandschap is niet representatief voor de maatschappij. Dat is zo vanzelfsprekend dat het niet meer gezegd hoeft te worden.” Noa vindt het vooral gek om te zien hoe vaak er nog geklaagd wordt over “de allochtonen" in Vlaanderen en de rest van België, maar als je dan naar traditionele media kijkt, zie je dat niet terug. “Als je zegt we gaan de realiteit laten zien op tv met een show zoals “The Social House” en dan heb je een volledig witte cast, dan denk ik: er waren toch zoveel mensen van kleur in het echte leven? Laat dat dan ook zien op tv.” Dat probleem is voor Gilles echter niet zo eenvoudig op te lossen. “Ik dacht bij mezelf: stel nu, ze beginnen opnieuw en vragen mij? Ik zou dat nooit doen. Niet alleen omdat ik er als enige zwarte zou zitten, maar ook omdat ik niet bekend zou willen worden bij mainstream België als allochtone buitenlander.” Noa herkent zich hierin: “Ik stel me weleens de vraag: nodig je mij uit voor mijn talent, of ben ik een token light-skinned black guy?" 

Naast formats zoals Big Brother, heb je natuurlijk ook programma’s zoals “The Kardashians”, “Love & Hip Hop” en in Vlaanderen en Nederland ook “Chateau Meiland” en “De Pfaffs”, dat binnenkort gereboot wordt. Voor Gilles maakt dat het probleem op een andere manier duidelijk, want waarom zijn het steeds dezelfde mensen die naar voren geschoven worden? Voor Noa zit er maar één ding op: het zelf doen. “Ik denk vaak: het moet gewoon van ons komen. Door ons en voor ons — en voor alle andere mensen natuurlijk.” Zoey is het daarmee eens: “Ik ben eigenlijk niet zo'n mediamens — ik ben vooral een dj. Maar ik doe het wel, omdat ik wil laten zien aan de kleine zwarte meisjes die thuis de tv opzetten dat zij het ook kunnen. Onrechtstreeks ben je toch een beetje een rolmodel.” Als acteur wil Noa hier ook aan bijdragen. “Het is belangrijk om representatie te hebben binnen de fictie. Denk maar aan het effect van een “Black Panther”. We moeten laten zien dat wij de helden kunnen zijn.” 

Wil je meer culture talks? Volg Koolcast via hun YouTube-kanaal om op de hoogte te blijven van hun nieuwe seizoen. Fire Is Gold gemist dit jaar? Zet je alvast op aanwezig voor Fire Is Gold 2022 en wie weet zien we je daar.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.