De Groenlandse rapscène breekt met de culturele stereotypen van alcoholisme, miserie en depressie

Het is twee uur ‘s middags en de zon gaat al traag onder in de stad Nuuk. Na amper vijf uren daglicht, verdwijnen de inwoners van de Groenlandse hoofdstad alweer in een laken van duisternis. Ver van een collectief beeld van iglo’s en jassen gemaakt uit zeehondenleer, hebben de consumptiemaatschappij en westerse cultuur een duidelijke breuk veroorzaakt in het dagelijkse leven van de 19.000 mensen die de grootste stad van het land bewonen. Geïntroduceerd worden aan de ‘moderne wereld’ in een tijdspanne van minder dan 50 jaar heeft een erfenis achtergelaten voor de Inuitsamenleving die ze met moeite van zich af kan schudden, waaronder alcoholisme, werkloosheid, huiselijk geweld en zelfmoord. Gevangen tussen de traditionele vissersmaatschappij en de moderniteit, worstelt Groenland om zich aan te passen aan veranderingen. Deze regio, met de dunste bevolkingsdichtheid in de wereld - zo’n 0,026 inwoners per km² heeft al heel wat sociale en economische uitdagingen gezien sinds de oprichting van zijn steden.

Josef Tarrak, amper 24, is een van de meest beluisterde lokale rappers. Zijn aangrijpende teksten spreken tot het verwonde land. “Opgroeien in Groenland was geweldig, maar ook moeilijk,” vertelt hij. “Mijn betovergrootvader was een visser en hij moest zijn leven zo plots omgooien dat hij een alcoholverslaving eraan overhield, en dat werd meegegeven doorheen de verschillende generaties. Mijn moeder was ook een alcoholist.” In de winkelkarren liggen de pakken bier en flessen Siku - een lokale vodka gemaakt van ijsbergwater - opeengestapeld. De overheid probeerde - tevergeefs - de aankoop van alcohol te verlagen door de rekken achter gordijnen te verbergen en de verkoop na zes uur ‘s avonds te verbieden, maar niets werkt. Tijdens de coronapandemie moest de verkoop van alcohol in het algemeen zelfs verboden worden; seksueel en fysiek geweld - die altijd al aanwezig waren - werden alleen maar erger met de lockdown. 

Hoewel Josef heel wat mooie herinneringen heeft aan zijn jeugd, was zijn situatie toch anders dan die van andere kinderen. In Groenland wordt meer dan een op de drie kinderen seksueel misbruikt, vooral binnen het gezin. Een plaag die verklaard kan worden door “een onwetendheid ten opzichte van de rechten van het kind, en een overmatige consumptie van alcohol en drugs,” volgens Sara Olsvig, directeur van Unicef in Groenland, vertelde ze aan Ouest Frankrijk. Dit nummer zorgde voor een shock bij de internationale gemeenschap, en de overheid heeft sindsdien geprobeerd de vicieuze cyclus van alcoholisme, geweld en seksueel misbruik tegen te gaan. 

In verband met deze gezondheidsproblemen van de bevolking, zijn jongeren het meest kwetsbaar. Opgroeien in gebroken families, slachtoffers van geweld en levend met de gevolgen van verslavingen; hun toekomst is niet rooskleurig. Enkele jaren geleden had het land een werkloosheidsgraad van 9,1%. 80% van het land wordt bedekt door poolijs, en werk is er moeilijk te vinden. De Groenlandse jeugd zakt al enkele jaren steeds dieper in hun wanhoop, wat al voor serieuze, zichtbare gevolgen heeft gezorgd. In 2015 kende Groenland het hoogste aantal zelfmoorden in de wereld, vooral bij jonge mensen tussen de 15 en 24 jaar. In het kleine stadje Tasiilaq, dat een inwonersaantal heeft van 1600 mensen en in het midden van een sneeuwlandschap met de grootte van Frankrijk ligt, pleegt zo’n een op vijf zelfmoord. Seksueel misbruik, werkloosheid, verslaving, depressie… In Groenland rijmt het nieuws steeds meer op verlatenheid en voor de nieuwe generatie is leven alleen al een dagelijkse uitdaging, een permanente strijd tegen de meedogenloze statistieken. 

Terwijl ouders hun zorgen proberen weg te drinken, lopen jongeren zich te vervelen doorheen de witte, besneeuwde straten van de stad. Sommigen onder hen gaan naar het cultureel centrum Katuaq om daar over hun leed te rappen. Het gebouw - met diens schuine, golvende gevel van houten latten - steekt af tegen de rest van de gebouwen die eerder een industriële stijl hebben. Pilutaq en Malik zijn twee leden van Toornat. Enkele weken geleden gaven ze een concert. Net zoals Josef - die net een EP uitbracht - zijn ze grote namen in de Groenlandse rapscene. Beiden groeiden op in Nuuk en delen het gevoel van een hevige jeugd achter de rug te hebben. “Het moeilijke aan hier opgroeien zijn de alcohol- en drugsverslavingen onder de jongeren. En als je ergens heen wilt met het vliegtuig, dan is dat heel duur. Dus jongeren verlaten dit land ook nooit,” leggen de twee vrienden uit. Ze vormden hun groep in 2020. 

Voor deze afgeschermde jeugd is hun enige mogelijke ontsnappingsroute Denemarken. Hoewel Groenland nu autonoom is, leeft het nog steeds onder de controle van het koninkrijk, waar deze jongeren in het verleden al hun hoop op een beter leven op hebben gevestigd. Maar hun verwachtingen werden al snel teniet gedaan door racisme en onwetendheid, waardoor Groenlanders enkel nog harder nood hebben aan onafhankelijkheid. In 1970 begonnen de eerste partijen die strijden voor hun onafhankelijkheid op te komen, zoals de Inuit Ataqualigiit partij. Tussen 2005 en 2009 bundelden ze hun krachten met Siumut, waardoor de onafhankelijkheidsstrijders aan de macht kwamen. Dat bleef zo tot 2013. Vandaag gaan zowat alle politieke partijen akkoord met de onafhankelijkheid van Groenland, maar ze hebben het moeilijk met de details van hoe en wanneer. En terwijl een grote meerderheid van de bevolking de wens voor onafhankelijkheid aanhangt (67.7%), baart de mogelijke daling in levenskwaliteit - die eigenlijk al laag ligt - hen enorme zorgen. 

Zo’n 50 jaar geleden was de rockgroep Sumé de eerste om hun woede uit te zingen in het Groenlands. Hun militante liederen werden al snel geadopteerd in de betogingen van de eerste actiegroepen voor de onafhankelijkheid. In de documentaire The Sound of a Revolution - die hun opkomst vastlegt - is het zichtbaar dat de kritiek die de jeugd in 1970 uitte op Denemarken, vandaag nog steeds relevant is. 

Het nummer Tupilak van Josef Tarrak wordt vaak gebruikt om de spanningen tussen de Denen (de inwoners van Denemarken) en de Groenlanders aan te tonen. Het lied is het voorbeeld van een jeugd die droomt van een dekolonisatie van hun land, en een heropwaardering van hun culturele trots (Groenland is sinds 1953 niet langer een kolonie, en verkreeg zijn autonome status in 1979 van Denemarken nvdr.). “We moeten vanalles over hen leren, maar ze weten niets over ons,” vertelt Josef ironisch. “Ze denken nog steeds dat we in iglo’s leven, terwijl we hun taal moeten leren, en ons gedragen volgens hun normen.” 

Zoals vele jongeren, vloog de vriendin van Josef naar Kopenhagen om daar geneeskunde te gaan studeren. Op het eiland zijn er niet echt opties om verder te studeren. Hij ging met haar mee, maar de twee geliefden kijken ernaar uit om terug te keren naar Groenland en daar een leven te starten. “Ziekenzorg en de overheidsstructuur zijn in Denemarken zeker in orde, maar de mensen gewoon niet echt, ik zat liever in Groenland,” zegt hij. “Ik ben graag in Denemarken, maar het is een beetje eenzaam. We voelen ons niet welkom.” 

Josef vertelt over een keer wanneer iemand een swastika op zijn deur in Denemarken tekende, en de herhaaldelijke beledigingen - “eskimo paki” of “arctic monkeys” - die hij moest verdragen, Voor een deel van de Deense bevolking zijn Groenlanders gewoon een lage sociale klasse die hen geld kost, “kalak.” Van kinds af leren de twee bevolkingsgroepen om niet te mengen, en er is zelfs sprake van systemisch racisme, ingebed in het hele gebied. “We worden al sinds de basisschool racistisch behandeld; Deense en Groenlandse leerlingen worden er in verschillende klassen gestoken, en dat leidt tot gevechten en andere problematiek,” vertellen Pilutaq en Malik, wiens teksten de hele sociale organisatie van het land bekritiseren. 

Oog in oog met die afwijzing, moeten ze er ook niet aan denken om de eerste, beste vlucht van Air Greenland naar Kopenhagen te nemen. In plaats van zich te buigen naar de verwachtingen van een ander land, probeert de nieuwe generatie weg te breken van het zwarte gat van wanhoop, en proberen ze de koloniale onderdrukking van zich af te gooien. “We hebben meer kennis, en een andere drinkcultuur dan onze ouderen. Het is moeilijk om uit die cyclus te breken, maar we zijn meer bewust en meer verbonden met elkaar,” vertelt Josef. 

Voor jonge Groenlanders is het hoog tijd om deze identiteit tussen twee landen, tussen moderniteit en traditie, achter zich te laten. Al enkele jaren zijn de jongeren uit de stad bezig met de Inuitcultuur zich opnieuw toe te eigenen, een soort van cultureel verzet. “Vandaag beginnen de inwoners van Groenland zich te hernieuwen door de Inuitcultuur aan te nemen, met de drumdansen, de gezichtstattoos en de rituele jacht. Muzikaal gezien beginnen heel wat verschillende muziekstijlen op te komen en de filmindustrie floreert,” vertellen de leden van Toornat. “Ik denk dat we als land stilaan aan het genezen zijn,” zegt Josef, die zelf ook een gezichtstattoo heeft. 

Tattoo’s op het gezicht, met hun fijne zwarte lijnen, zijn een essentieel onderdeel van de Inuitidentiteit. De voorouderlijke traditie die ooit de verschillende levensfases symboliseerde, is vandaag een zichtbaar teken van de trots die de Groenlandse jeugd - zij die hun geschiedenis willen herschrijven - heeft. Hoewel de rappers voornamelijk mannelijk zijn, kent de culturele hergeboorte ook enkele sterke vrouwelijke representanten. Seqininnguaq Qitura L. Poulsen heeft ook de traditionele tattoo’s. De twintiger legde uit aan Arab News hoe ze “de wereld wilde tonen hoe trots ik ben om Inuit te zijn.” De vrouw, wiens naam “mooie zon” betekent, vertegenwoordigt haar land in verschillende internationale fora en beschrijft zichzelf een een activiste voor inheemse rechten en artiesten. In haar werk focust ze zich vooral op mentale gezondheid, dekolonisatie en de heropleving van inheemse culturen. 

Hoewel Groenlandse rappers zowel Deens en vaak ook Engels kunnen, is het belangrijk voor hen om in het Inuktitut te zingen, de nationale taal. Hiphop is nu ook het meest populaire genre bij de jeugd van het land. “Er zijn heel wat underground rappers op Soundcloud,” legt Josef uit, “en er zijn ook verschillende plekken in Nuuk waar je kunt muziek maken en optreden.” 

Zoals de lokale bevolking bevestigt, heeft muziek altijd een belangrijke rol gespeeld in de harten van de Groenlanders. In bars, thuis en zelfs buiten, mensen zingen altijd. Er is geen conservatorium, maar velen onder hen spelen gitaar of piano. De prijzen van die instrumenten kunnen soms wel hoog liggen omdat ze geïmporteerd zijn, maar de stukken worden ook doorgegeven binnen de familie. In steden en dorpen is het niet ongezien om lokale ruimtes te zien die ingericht worden als ontmoetingsplekken en om er muziek te spelen. In verhouding tot het aantal inwoners zijn degenen die - al dan niet professioneel - muziek beoefenen in de meerderheid.

De pop-rockband Nanook heeft internationale faam maar zingt ook in de moedertaal. “Onze sound vind je nergens anders. De mix van invloeden, tussen traditionele Groenlandse muziek en internationale muziek, maar ook de keuze van taal en onze stijl zorgen ervoor dat we iets authentiek kunnen maken, en dat voelt ons publiek ook. De commentaren op sociale media komen van overal, ook de feedback van het publiek na de concerten toont aan dat de taal niet noodzakelijk een drempel vormt,” vertelde de groep aan France Info in 2021. 

Muziek is dus de expressievorm bij uitstek, maar ook in literatuur werd de boodschap van Kalaallit Nunaat duidelijk (Groenland in de lokale taal), ook voorbij de oceaan. Schrijver Niviaq Korneliussen werd geboren in 1990, in het zuiden van het land dat ze “het eiland van woede” bestempelt. Haar boek HOMO sapienne, gepubliceerd in 2014, was een groot succes, eerst in Groenland en daarna in Denemarken. De New Yorker ziet haar zelfs als de nieuwe literaire ster in haar land. Ze vertelt het verhaal van het dagelijkse leven van de LGBTQIA+ community in de stad Nuuk en spreekt ook alle taboes aan binnen de Groenlandse samenleving, ze maakt daarmee een duidelijk statement over tolerantie en identiteit. Het boek is een keerpunt binnen de Groenlandse literatuur en toont aan dat deze nieuwe generatie vastberaden is om het land opnieuw te claimen, om hun cultuur aan de wereld te tonen en de stereotypen achter zich te laten. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.