Vergeet Nirvana, Pearl Jam was de belangrijkste band van de jaren negentig

Een paar jaar geleden interviewde ik Tom Delonge bij een concert van Angels & Airwaves. Hij vertelde dat hij zich altijd heeft laten inspireren door de Mod-scene uit de jaren zeventig, de band The Jam, esotherische symboliek en het occulte. Terwijl hij dit zat te vertellen, moest ik op mijn tong bijten om niet te antwoorden met “Eh, nee hoor. Jij bent die gast uit Blink 182 die piemelgrappen maakt. Tijdens je tienerjaren luisterde je ten overstaan van de hele wereld naar NOFX.”

Tom voelde zich duidelijk te goed voor de bands die hem daadwerkelijk beïnvloed hebben, wat prima is. Hij wilde klinken alsof hij is geboren met een uitstekende muzieksmaak en dat begrijp ik volkomen, maar ik heb een hoop pasgeboren baby’s gezien en kan je dus uit ervaring vertellen dat we allemaal vies en saai geboren worden en dat het een hoop tijd kost voordat je een beetje cool bent. Niet cool geboren worden is niets om je voor te schamen. Ik zal je vertellen waar ik met dit verhaal naartoe wil. Vergeet Tom Delonge en zijn esotherische onzin en ga er goed voor zitten, want ik heb een uiterst prangende muziekvraag: welke band is belangrijker, Pearl Jam of Nirvana?

Als je bij 99 procent van de wereldbevolking hoort, vind je dit waarschijnlijk een ontzettend domme vraag. Pearl Jam is muziek voor je oude oom die teveel wiet rookt. De mannen van Nirvana waren daarentegen de redders van de rock-‘n-roll. Alleen denk ik dus niet dat het zo simpel in elkaar steekt. Tussen Nevermind en Ten bevindt zich een cultureel spanningsveld waarin een geheime waarheid verstopt zit. Ik ben vastbesloten die te onthullen.

Hoewel beide albums enorm invloedrijk zijn geweest, is het moeilijk om muziekcritici op te sporen die vinden dat Ten evenveel invloed heeft gehad als Nevermind, het album dat de hedonistische rock van de jaren tachtig definitief de nek omdraaide. Ik ben onlangs op feestjes begonnen met het verspreiden van de theorie dat Nirvana alle eer heeft opgestreken voor het werk dat Pearl Jam heeft gedaan. Maar goed, ik heb het wel vaker bij het verkeerde eind, dus besloot ik om naar de verkoopcijfers en andere harde feiten te kijken. Ik wilde de kwestie met zoveel mogelijk - ahum - journalistieke integriteit benaderen, om vervolgens een gefundeerd en objectief antwoord te geven op deze vraag, die al zo lang rondzingt in de hoofden van huisvaders met een paardenstaart en een rits gitaren in de kelder.

Ik begon mijn research natuurlijk op Wikipedia en Billboard.com, waar mijn generatie het grootste deel van haar jounalistieke graafwerk verricht, en was er heilig van overtuigd dat de verkoopcijfers mijn onderbuikgevoelens zouden bevestigen: Pearl Jam was de band die de meeste invloed heeft gehad, en als Kurt Cobain in 1994 niet was overleden (en er niet zoveel wilde verhalen over zijn dood de ronde zouden doen), zou Pearl Jam nu de band zijn die hair metal naar het rijk der fabelen had verwezen, terwijl Nirvana (terecht) zou worden gezien als een stuk cooler, maar cultureel minder relevant.

Voordat ik verder ga, moet ik opbiechten dat ik Nirvana en Pearl Jam best prima bands vind, maar ik mezelf absoluut geen superfan zou noemen. Ik kan als geen ander meezingen met In Bloom of Black, maar heb van allebei de bands nog nooit een cd gekocht en ben dat ook niet van plan. Terwijl ik bezig was met mijn onderzoek herinnerde ik me dat je om Pearl Jam tijdens mijn schooltijd absoluut niet heen kon, terwijl Nirvana een stuk alternatiever was. Billboard zou het bewijs leveren dat Pearl Jam populairder was, ik zou triomfantelijk mijn stuk met deze bevindingen publiceren en daarmee zou de kous af zijn. Natuurlijk liep het net even anders.

Beide platen kwamen in 1991 aan het begin van het schooljaar uit en beide waren niet direct immens succesvol. Pas in 1992 stootte Nevermind een r&b-zanger genaamd Michael Jackson van de eerste plek in de Billboard-hitlijst. Gedurende 1992 verloor Nevermind die koppositie een paar keer, om steeds weer terug te keren na hitsingles als Smells Like Teen Spirit, Lithium, In Bloom (dat liedje dat ik mee kan zingen, weet je nog) en, o ja, Come As You Are. Nevermind deed het wat de nummer 1-positie betreft niet zo goed als Ropin’ the Wind van Garth Brooks, maar het scheelde niet veel. Het album bereikte de diamanten status (10 miljoen verkochte exemplaren!) in 1999, veranderde de wereld zoals we hem toen kenden, en was bovendien de enige legale manier om een foto van een babypenis te bemachtigen.

Vergelijk het bovenstaande met Ten, een album dat überhaupt nooit de nummer 1-positie bereikte en dus veroordeeld is tot de jammerlijke tweede plek in de hiërarchie van de grunge. Hoewel het achteraf gezien net lijkt alsof ieder nummer op Ten als single is uitgebracht, waren alleen Alive, Jeremy en Even Flow echte hits. Behaalde Ten de diamanten status? Jawel hoor, maar dat gebeurde (heel zielig) pas in 2013. De hoeveelheid foto’s van babypenissen in het artwork van Ten: nul. In plaats daarvan moesten we het doen met een stelletje debielen dat elkaar een high five geeft voor een in hout uitgesneden bandnaam, een stuk saaier en minder creepy dan de hoes van Nevermind. Als het op cijfers aankwam, leek het erop dat onze jongens uit Aberdeen het makkelijk gingen winnen van Pearl Jam.

MAAR!

Heb je de afgelopen 24 jaar weleens een radiostation opgezocht dat alleen maar rockmuziek uitzendt? Nou? Heb je dan weleens naar countryradio geluisterd? In dat geval heb je waarschijnlijk geluisterd en gehuiverd bij de invloeden van Pearl Jam. Ik kan me nog goed herinneren dat ik als kind de video van Pearl Jams Alive zag en vooral geïnteresseerd was in de stem van Eddie Vedder. Jezus, ik heb nog nooit iemand zo horen zingen!, dacht ik als jochie. In 1992, slechts dertien maanden nadat Ten was uitgekomen, brachten de Stone Temple Pilots hun plaat Core uit, waarna de schaamteloos op Eddie Vedder gebaseerde vocalen van zanger Scott Weiland er deels voor zorgden dat de single Sex Type Thing de platinum status bereikte. Niet alleen Stone Temple Pilots sloegen deze weg in, al waren zij de bekendste band die de zangstijl van Eddie kopieerde. Praktisch iedere rockband op de radio, van Collective Soul tot Nickelback tot aan bands die al lang hun sporen verdiend hadden (Metallica, anyone?) zou de zangkunsten van Eddie Vedder tot vandaag de dag miteren. In 2015 zijn de stem en invloed van Vedder dusdanig versmolten met radiorock dat ze hun oorsprong volledig zijn ontgroeid. Da’s een behoorlijke nalatenschap voor een band die - voor zover wij weten - goede bedoelingen had, over het algemeen de eer aan zichzelf heeft gehouden en nog steeds een flinke schare fans heeft, ondanks het feit dat ze zoveel verschrikkelijke muzikanten hebben geïnspireerd.

Wie klinkt er nu nog als Kurt? Het antwoord: niemand. Dat komt doordat Nirvana, over het algemeen, veel te alternatief is en dus niet makkelijk te kopiëren is. Natuurlijk zeggen mensen heel vaak dat Nirvana ze beïnvloed heeft, maar dat is vooral omdat ze cool over willen komen. De feiten spreken voor zich. De beroemde Nirvana-klonen van Bush hebben ontzettend hard geprobeerd om Kurt Cobain na te doen en klonken vervolgens als, tja… Bush. De keel van Gavin Rossdale kan simpelweg niet dezelfde gebroken, op één of andere manier van zielepijn doordrenkte geluiden produceren. Sterker nog, terwijl hij probeerde om Kurt Cobain na te doen, klonk hij nog het meest als een andere rockzanger uit hetzelfde tijdperk, met een diep, galmend, sterk aangezet timbre dat het beste klinkt als je heel lang ‘yeaaaaaah’ zingt. Als Nirvana zogenaamd je grote inspiratiebron is, Gavin, dan lieg je jezelf voor. Net als de rest van de wereld, die net doet alsof Nirvana hun grote voorbeeld is, terwijl ze ondertussen heus wel doorhebben dat Pearl Jam nadoen veel makkelijker is. Je bent niet alleen.

Eddie Vedder vindt het vast allemaal fantastisch. Hij heeft werkelijk iets unieks gecreëerd. Hij nam de grommende stem van Buzzo van The Melvins en maakte er iets geheel eigens van (The Melvins, het moet gezegd worden, was trouwens één van de favoriete bands van Kurt Cobain) en zonder dat hij het doorhad veranderde hij het geluid van de moderne, kuch, ‘niet pretentieuze’ rock-‘n-roll, of we dat nou leuk vinden of niet. Cobain maakte klagende, slepende, vervormde, hoogst agressieve muziek waar de wereld terecht gek op was, maar hij was ook de enige persoon die dat op die manier kon doen.

Pearl Jam doet het wat culturele status gezien nog best aardig. Ze touren nog steeds de wereld rond en spelen voor volle zalen, waar Eddie zijn bebaarde, knappe zelf regelmatig het publiek in werpt. Toch zal Nirvana de geschiedenisboeken ingaan als de Officiële Coole Band van de jaren negentig, en wij hebben ze collectief op die troon gehesen. Je kocht Nevermind omdat je diep van binnen voelde dat het een coole en onmisbare aankoop was. Maar toch stroomt ook het bloed van je oude oom door je aderen, je oom die van classic rock houdt en Even Flows kan meezingen, en tot die verschrikkelijke dag in 1994 wist je stiekem dat je Pearl Jam beter vond. En probeerde je, als je alleen was, net zo te zingen als Eddie Vedder. Echt wel, vuile leugenaar.