Een interview met de Syrische protestzanger Gharib

De Syrische protestzanger Gharib (niet zijn echte naam) kwam twintig jaar geleden als politieke vluchteling in Nederland terecht. In zijn vaderland Syrië werd onder het bewind van Assad zijn protestmuziek verre van gewaardeerd; meerdere malen werd hij ervoor opgepakt. Hij besloot te vluchten. Protesteren doet hij nog altijd, vooral nu er in zijn vaderland opnieuw grote chaos en onzekerheid heerst. Ik sprak met Gharib over de Arabische luit, Syrische kinderen die extremisten worden en protestliederen.

Noisey: Voor iemand die in de jaren negentig in Nederland is geboren, is het moeilijk voor te stellen hoe en waarom je protestzanger wordt. Hoe ging dat?
Gharib: Ik kom uit de buurt van Aleppo. Al op jonge leeftijd, ik was zo’n tien jaar, leerde ik de ud (de Arabische luit, red) spelen. Toen er op mijn twaalfde een opstand uitbrak van het Islamitische Broederschap tegen de regering van Al-Assad, de vader van de huidige president, werd er overal op straat gevochten, en overal lagen lijken. Dat bleef bij mij heel erg hangen, ik was nieuwsgierig naar de opstandelingen. Vanaf dat moment dook ik helemaal in het onderwerp. Ik las boeken, voerde gesprekken met mijn broers die een aantal opstandelingen kenden, en raakte geïnspireerd door protestzangers uit Egypte en Libanon. Op mijn zestiende speelde ik op een schoolfeest mijn eerste protestlied – ze dachten dat ik alleen maar liefdesliedjes zou doen, maar aan het eind van dat optreden heb ik toch een protestlied gespeeld. Direct daarna werd ik opgepakt en tien dagen lang verhoord. Uiteindelijk lieten ze me vrij omdat ze dachten dat ik het alleen maar voor de kick deed.

En toen, hadden ze je bang weten te maken?
Niet echt, ik voelde me eerder gesterkt in mijn idee dat wat ik deed goed was. Ik zette door. Eerst wel wat voorzichtiger. Ik trad op in besloten bijeenkomsten en verspreidde mijn muziek op cassettes onder de protestbeweging. Na die eerste keer werd ik nog twee keer opgepakt, op mijn negentiende en op mijn tweeëntwintigste. Die laatste keer zat ik anderhalf jaar vast omdat ik een protestnummer had gemaakt waarin ik me heel duidelijk tegen het regime uitsprak. Ik werd zo erg gemarteld dat mijn linkerhand verlamd raakte. Ze wilden dat ik nooit meer zou spelen. Na mijn vrijlating ben ik meteen, met behulp van vrienden en Amnesty, het land uit gevlucht.

Hoe was het toen je hier aankwam in Nederland?
Heel anders dan nu, er is veel veranderd in de afgelopen twintig jaar. De houding tegenover vluchtelingen is nu intoleranter. Het was toen niet ‘inburgeren’ zoals nu, en je kreeg veel meer tijd om Nederlands te leren. Dat deed ik, en ondertussen bouwde ik een netwerk op en werkt ik aan het herstel van mijn hand.

Ja, hoe gaat het daar nu mee, kan je nog wel luit spelen?
De pezen in mijn arm waren helemaal kapot. Vooral mijn pink werkt niet goed en die heb ik juist nodig voor het spelen van de luit. Nu los ik dat op door vooral de rest van mijn vingers het werk te laten doen. Dat kan alleen als ik mijn hand snel verplaats over de hals van de Ud.

Waarom koos je er eigenlijk voor om te protesteren met muziek?
Muziek is een middel waarmee je veel mensen kunt bereiken. Het spreekt je gevoel aan en als je er een boodschap in verwerkt komt die beter aan.

Waar zong je dan eigenlijk over?
Ik zong over vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en over grenzeloze liefde. Aan al die dingen was een ernstig tekort. Als ik er nu op terug kijk waren mijn teksten best wel onschuldig – vaak waren het gewoon liefdesliedjes met af en toe subtiele verwijzingen naar de onrechtvaardige machtspraktijken van het regime.

In 2011 ben je opnieuw protestnummers gaan schrijven. Waarom?
De Arabische Lente was voor mij de aanleiding om weer naar buiten te treden met mijn protest. Toevallig was ik in die tijd ook producer Pim van de Werken tegengekomen, en die wilde wel wat nummers opnemen.

Wat wil je eigenlijk met je protestmuziek bereiken?
Neem bijvoorbeeld het liedje Antom Aein, daar probeerde ik het westerse publiek mee aan te spreken. Het is geïnspireerd op een telefoongesprek dat ik had met een jongetje uit Syrië, hij vroeg waarom het Westen niet ingreep. In Antom Aein zing ik over het feit dat het Westen niet zomaar mag wegkijken van de situatie daar. De kinderen in Syrië zijn de extremisten van de toekomst die aanslagen in het Westen kunnen plegen. Door alle chaos en het geweld zullen ze zonder onderwijs en in onveiligheid opgroeien. Dat maakt dat ze gemakkelijk te beïnvloeden zijn. Zo langzamerhand kun je hen als een verloren generatie beschouwen. Op hun twintigste zullen ze vatbaar zijn voor welk extremisme dan ook. We moeten niet gaan zeuren als het extremisme tegenover het Westen alleen maar groeit.

Wij creëren dus onze eigen problemen door weg te kijken?
Ja, en daar moet op gewezen worden. Er zijn al meer dan twaalf miljoen Syrische vluchtelingen. Dat zijn getallen die mensen niet kunnen bevatten en dus kijken we hier liever weg. Dat is gestoord.

De afgelopen tijd is er wel heftig gediscussieerd over de opvang van vluchtelingen, ook over Syrische vluchtelingen.
Klopt, en dat komt vooral omdat we in Utrecht hiervoor hebben geprotesteerd, anders was er helemaal geen aandacht voor het vluchtelingenprobleem. Ik heb samen met anderen laten zien dat we het niet zomaar eens moeten zijn met het beleid dat de overheid voert. Door dat protest is er eindelijk meer aandacht vanuit de Tweede Kamer voor het vluchtelingenbeleid. Het is nog maar een kleine stap. Ik hou mijn hart vast voor wat er straks gaat gebeuren. Ook in Nederland blijft protest een belangrijk middel om onrecht door overheden te bestrijden.

Onderhoud je contact met andere protestzangers uit het Midden-Oosten?
Jazeker, maar dat verloopt moeizaam. Soms heb ik contact via internet of via een tussenpersoon. Om veiligheidsredenen proberen ze zo min mogelijk via het digitale netwerk of telefonisch te communiceren. Dus ik ben niet altijd goed op de hoogte hoe het met ze gaat.

Waarom zing je niet in het Nederlands? Als je het over bereik hebt is dat toch veel handiger?
Ik vind dat moeilijk. Ik heb het wel eens geprobeerd maar dat klinkt gewoon niet. Nederlands is niet echt een zangtaal, eerder een spreektaal. Het is minder sierlijk dan het Arabisch. Om te zorgen dat de boodschap wel bij iedereen aankomt, heb ik mijn teksten laten vertalen in het Engels en Nederlands, zodat je begrijpt waar het over gaat.

Je vertelde me dat je samenwerkt met Nederlandse muzikanten. Heb je het idee dat je muziek verwestert?
Door mijn samenwerking met Pim zijn er inderdaad meer westerse invloeden terug te horen in mijn muziek. Hij speelt de baslijntjes, gitaarlijntjes of drumseries voor mijn nummers in. Ik schrik daar soms wel van. Westerse muziek, vooral pop, klinkt mij nog altijd vreemd in de oren.

Waarom?
Omdat die muziek vaak heel simpel klinkt en er minder melodieën te vinden zijn op een gitaar. Op oosterse instrumenten heb je gewoon veel meer mogelijkheden met kwartnoten, halve noten, driekwartsnoten en hele noten. Met mijn band Gharibgroup combineren we het westerse met het oosterse, en dat bevalt me goed.