Een handige gids voor als je je eigen dood wil faken

Je eigen dood in scène zetten is een aloude traditie. Of je nou je levensverzekering wil verzilveren, een celstraf wil ontvluchten, er stiekem vandoor wil met je minnares of die guy bent die Herman heet en op een terras zit — je komt hoe dan ook op een eeuwenoud lijstje van mensen die doen alsof ze de pijp uit zijn.

Het is moeilijk te zeggen hoeveel mensen erin geslaagd zijn, want ja: een succesvolle namaakdood lijkt exact op een echte dood. Maar er zijn in ieder geval een hoop mensen bij wie het niet gelukt is. Hun plannen, motivaties en de manieren waarop ze gefaald hebben zijn nu verzameld in het boek Playing Dead: A Journey Through the World of Death Fraud, dat deze week uitkwam. Ik sprak de schrijfster, Elizabeth Greenwood, omdat ik me afvroeg hoe mensen hun eigen dood faken en waarom het wel of geen goed idee is.

VICE: Hoeveel mensen faken hun eigen dood?
Elizabeth Greenwood: Dat is moeilijk te zeggen, want als mensen erin slagen dan weet niemand dat ze hun dood zelf in scène gezet hebben. Een goede graadmeter zijn mensen die proberen te frauderen met hun levensverzekering. Meestal worden die wel gepakt. Er is een hele reeks alarmbellen die afgaan, bijvoorbeeld dat iemand in het jaar ervoor de dekking heeft verhoogd, of als het verzekerde bedrag niet overeenkomt met iemands vermogen. Verzekeraars hebben een zesde zintuig voor nepdoden. Zit er een luchtje aan een dode dan sturen ze mensen op pad om het tot de bodem uit te zoeken.

De onderzoekers die ik heb gesproken werkten voor meerdere bedrijven. Ze onderzoeken tientallen zaken per jaar. Als ik een getal moest noemen zou ik gaan voor een paar honderd nepdoden per jaar. Maar dat is puur anekdotisch.

Is het verboden om je eigen dood te faken?
Het idee verspreiden dat je dood bent is geen overtreding van de wet, maar de meeste stappen die nodig zijn om het goed te doen zijn wel verboden. Een van de belangrijkste redenen waarom mensen hun dood faken is om omdat ze op de vlucht zijn voor het recht. Als je een celstraf probeert te ontlopen, dan is dat het belemmeren van de rechtsgang en dat is strafbaar. Als je een identiteit steelt voor een nieuw leven, of welk soort fraude dan ook pleegt, dan is dat een misdaad. Het is mogelijk om je dood legaal te faken, maar de ruimte daarvoor is zeer, zeer klein.

Zijn er legendarische verhalen over mensen bij wie het gelukt is?
Er was eens een echt grote zaak in Duitsland, met een vrouw die Petra Pazsitka heette. In de vroege jaren tachtig studeerde ze computerwetenschappen aan de universiteit, ze was 18 of 19 jaar oud. Op een dag is ze op de bus gestapt en verdwenen. Een paar jaar later werd er in hetzelfde gebied een tienermeisje vermoord. Die was iets jonger, een jaar of 14. Toen de dader gepakt was biechtte hij ook de moord op Petra op, dus werd ze doodverklaard. Zaak gesloten.

Maar in het najaar van 2015 werd er in een ander Duits dorp een melding gemaakt van een inbraak. De politie kwam ter plaatse, en de vrouw die de melding gedaan had stelde zichzelf voor als Petra Schneider. Toen de agenten om haar ID vroegen zei ze: "Herinneren jullie je dat meisje dat in de jaren tachtig vermoord is? Dat ben ik."

Dat is raar gelopen. Iemand anders heeft het idee in de wereld gebracht dat Petra Pazsitka dood was, en dat was niet in strijd met wat zij zelf wilde. Ze was al dertig jaar vermist, werkte altijd zwart, had nooit een paspoort of een bankrekening. Toen het uitkwam hoefde ze zichzelf alleen maar aan te melden als "in leven". Een misdaad had ze niet gepleegd.

Living la vida loca is er dus niet echt bij voor iemand die zich voor dood houdt.
Je moet het geweldig goed plannen, en in staat zijn simpel en bescheiden te leven. Als je ook maar probeert om onder de naam van iemand anders lid te worden van de bibliotheek dan pleeg je al fraude. Nooit meer dan kleine hoeveelheden contant geld bij je hebben en niet te veel reizen, want anders moet je al snel je ID-kaart laten zien. Saai hè, als je erover nadenkt. Maar het is wel mogelijk.

Worden behalve verzekeringsfraude ook andere gevallen onderzocht? Als een nepdood niet per se illegaal is, checkt iemand dan wel of mensen echt dood zijn?
Helaas komt de politie altijd handen tekort. Zelfs toen oplichter Sam Israel op de vlucht was, was niet de hele politiemacht naar hem op zoek. Hij zag zichzelf voorbijkomen bij America's Most Wanted, wat best gek is.

Verzekeringsbedrijven hebben daarentegen wel de middelen om ervoor te zorgen dat ze niets uitbetalen aan mensen die doen alsof ze dood zijn. Ze moeten bewijzen dat je niet dood bent. Ze hoeven je niet te vinden, maar ze moeten kunnen aantonen dat je documenten vervalst hebt, dat getuigenverklaringen niet kloppen, etcetera.

Voor je boek sprak je met mensen die betrokken waren bij het ontmaskeren van nepdoden of mensen ermee hebben geholpen. Iedereen die je sprak vond het een slecht idee. Waarom
Iedereen walgde van het idee, vooral de fraudeonderzoekers. Die hebben ook met zoveel oenen te maken gehad tijdens hun werk. De meeste fraudegevallen die ze onderzocht hebben waren erg makkelijk te spotten.

Maar de belangrijkste reden om het niet te doen is dat het gewoon geen supereffectieve manier is om te verdwijnen. Het is enorm veel gedoe, tenzij je het echt goed plant en een hele toekomst uitdenkt. En de meeste mensen die overwegen hun eigen dood te faken hebben niet de tegenwoordigheid van geest om dat te doen.

Voor je boek heb je je eigen dood proberen te faken. Hoe?
Ik wilde proberen hoe ver ik kon komen, zonder te frauderen. Ik vertrok naar de Filippijnen omdat dat land steeds naar boven kwam als een plek waar mensen de verzekering proberen te tillen. Er bestaat een hele infrastructuur voor dit soort fraude, een zwarte markt van lijkenhuizen. Je kunt er een lichaam kopen om te cremeren alsof het je eigen is. Ze verkopen er volledige "doodspakketten".

Wat is een "doodspakket"?
Alles wat je nodig hebt om je eigen dood te ensceneren: een overlijdensakte, getuigenissen van mensen die jouw "ongeluk" hebben gezien, een autopsierapport.

Ik ontmoette twee superloyale locals die me hielpen om een overlijdensakte te bemachtigen via een vriend die bij de overheid werkt. Die akte was gebaseerd op een vervalst politierapport met verzonnen getuigen die verzonnen verklaringen aflegden over mijn zogenaamde verkeersongeluk. Zo heb ik dat gedaan. Maar ik heb het nooit gerapporteerd bij de Amerikaanse ambassade om het officieel te maken. Doodsfraude om de levensverzekering te tillen wordt vooral gedaan met valse documenten.

Het zou me zo'n vijfhonderd dollar gekost hebben, waarschijnlijk nog minder als ik het langer van tevoren had aangekondigd. Het was veel makkelijker dan ik dacht.

Op welke fouten worden mensen het vaakst gepakt?
Namaakongelukken in of op het water. Mensen denken: als ik mijn eigen dood fake, dan moet ik ook van lichaam zien af te komen, dus ik doe alsof mijn lichaam naar de bodem van de oceaan is gezonken. Maar zo werkt het gewoon niet. Na de meeste dodelijke ongelukken op het water wordt het lichaam binnen een paar dagen gevonden. Ik sprak met [VICE-reporter] Seth Ferranti voor een ander boek dat ik aan het schrijven ben. Hij had zijn eigen zelfmoord proberen te faken. De autoriteiten hebben toen een hele rivier uitgebaggerd op zoek naar zijn lichaam. Mensen denken dat het een Jason Bourne-achtige move is om hun dood op of in het water te faken, maar in werkelijkheid is het prutswerk.

Wat ook prutswerk is: niet in staat zijn alle banden met je oude leven te verbreken. Dat zie je steeds terugkomen. Ik dacht dat technologie het grootste struikelblok was, maar het volledig breken met je leven is een veel groter probleem. Je moet echt volledig opnieuw geboren worden. Alleen totale sociopaten kunnen dat.