Op pad met de meest gezochte straatkunstenaars van Berlijn

Rocco und seine Brüder is een Berlijnse groep straatkunstenaars die, zoals de naam al doet vermoeden, onder leiding staat van een zekere Rocco. Ze noemen zichzelf ‘kunstactivisten’ en staan bekend om hun controversiële installaties waarmee ze maatschappelijke misstanden aankaarten. In 2018 hingen ze bijvoorbeeld een pop aan een hijskraan die een vluchteling moest voorstellen, waarmee ze aandacht vroegen voor de vluchtelingen die dood aanspoelden in Europa. En toen de politieke partij CDU eerder dit jaar voorstelde om het huurplafond in Berlijn op te heffen, en ze ironisch genoeg zelf hun kantoor moesten verlaten omdat de huur toch wel erg hoog werd, bouwden Rocco und seine Brüder een nepkantoor in een metrohalte voor ze – inclusief bureau, kantoorplant en tapijt.

Ik spreek af met Rocco en de rest van de groep om hun nieuwste project van dichtbij mee te maken. Dit keer draait het om Berlijnse straatnamen die verwijzen naar de koloniale geschiedenis van Duitsland. De Lüderitzstraße bijvoorbeeld, die vernoemd is naar een Duitse kolonie in Namibië, of het Nachtigalplatz, naar de ontdekkingsreiziger Gustav Nachtigal, die een grote rol speelde bij het ontstaan van de eerste twee kolonies van Duitsland: Togoland (het huidige Togo en delen van Ghana) en Duits-Kameroen (het huidige Kameroen en delen van Congo en Gabon).

“Iedereen heeft het er altijd over, maar niemand doet er iets aan,” zegt Rocco. In augustus dit jaar stelde de regering voor om de Mohrenstraße – de ‘Morenstraat’ – te vernoemen naar de Ghanese filosoof Anton Wilhelm Amo, naar aanleiding van de Black Lives Matter-demonstraties. Maar Rocco und seine Brüder vonden dat niet genoeg, dus besloten ze vijf controversiële straatnamen te verwijderen en samen aan één paal te bevestigen.

“Vergeet niet je vingerafdrukken weg te vegen,” zegt Rocco. Het is natuurlijk volstrekt verboden wat de groep doet en de politie zit al jaren achter ze aan. Als ze gepakt worden, moeten ze waarschijnlijk duizenden euro’s aan boetes betalen. Maar Rocco und seine Brüder hebben ze tot nu tot goed kunnen ontlopen, door te doen alsof ze bouwvakkers of van de gemeente zijn.

De volgende ochtend gaan we met de straatborden naar Pekinger Platz (het Pekingplein) in de buurt Wedding. De meeste mensen weten wel dat Duitsland kolonies had in Afrika, maar in het noordoosten van China waren er ook drie: de baai van Kiautschou (dat in de huidige baai van Jiaozhou ligt) en de steden Chefoo (het huidige Yantai) en Qingdao.

Als we op het plein aankomen, plaatsen ze eerst een groot kompas van straatkeien in de grond. Vervolgens zetten ze een straatpaal met de vijf straatborden in het midden, zodat de borden precies gericht staan op de landen waar ze naar verwijzen: vooral richting het zuiden naar Afrika, en de Kiautschoustraße richting China. Een paar foto’s later zitten we weer in de auto, op naar het volgende project in de metrohalte Mohrenstraße.

Ze willen in de controlekamer op het perron inbreken, en een geluidsfragment af laten spelen waarop namen van belangrijke koloniale figuren worden genoemd, en wat ze hebben gedaan. Rocco is erin geslaagd om de sleutel van de controlekamer te bemachtigen – hij wil niet zeggen hoe. Eenmaal binnen, verbindt hij een mp3-speler aan wat speakers en zendt hij de vooraf opgenomen boodschap af via de intercom, zodat het hele perron het kan horen.

“Carl Peters. Kolonialist, racist. Oprichter van de kolonie Duits-Oost-Afrika. Hij veroordeelde de inheemse bevolking tot de doodstraf en martelde, onderdrukte en vermoordde ze, vaak puur om persoonlijke redenen. Een Berlijnse straat is naar hem vernoemd. Het kolonialisme en de koloniale misdaden worden hiermee verheerlijkt.”

De reacties zijn gemengd. Na een paar minuten is een oudere vrouw het al zat. “Fuck you, BVG! (Het openbaar vervoer van Berlijn, red.) We begrijpen de boodschap nu wel!” schreeuwt ze. “Dit is gestoord,” zegt een man in een strak pak. “Stel je voor dat deze metro niet meer gaat rijden – dan zou ik gek worden,” reageert een ander.

Er zijn ook een hoop mensen die echt lijken te luisteren. Na een uur komt er een BVG-medewerker op het perron. Hij probeert in de controlekamer te komen maar dat lukt niet, want Rocco had zijn sleutel in het gat gelaten. Op een gegeven moment wordt de politie gebeld, hen lukt het wel om binnen te komen. Maar uiteindelijk zijn er wel mooi twee uur lang verhalen over de duistere koloniale geschiedenis van Duitsland te horen geweest.

Rocco is tevreden. De groep heeft ook veel met graffiti gedaan, waardoor ze een speciale band met dit soort ondergrondse plekken en de bijbehorende straatkunst hebben. “Er is bijna geen andere plek waar verschillende groepen mensen samenkomen zoals de metro,” zegt hij.

Een paar dagen later, op een zaterdagochtend, komt de groep samen voor het laatste deel van hun actie. We gaan naar de metrohalte Afrikanische Straße, in het noordwesten van Berlijn. Rocco heeft nog een trucje achter de hand: hij heeft een manier gevonden om in te breken in de reclameborden in de metrostations. Hij vervangt een reclame voor een supermarktketen door een poster met een Duitse kolonialist, die bediend wordt door een Afrikaans kind. “Na, Mibia – is dit genoeg fooi?” staat erbij.

Die tekst verwijst naar een diplomatiek debacle in augustus dit jaar, toen Namibië 10 miljoen euro weigerde die het land werd aangeboden door de Duitse regering, ter compensatie van de genocide. Tussen 1904 en 1908 werden tegen de 100.000 Herero- en Nama-mensen vermoord die in opstand kwamen tegen het Duitse koloniale bewind. De rest van de bevolking werd naar concentratiekampen gestuurd, waar ze stierven aan ziektes, misbruik en uitputting.

“Het is een belachelijke hoeveelheid geld,” zegt Rocco. “Het laat zien tot hoe weinig Duitsland bereid is om verantwoordelijkheid te nemen voor deze misdaden.” Nadat de groep ook andere posters in een paar andere metrohaltes heeft opgehangen, zit de taak erop. Toen ik een paar dagen later langsliep zaten ze er nog steeds.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Duitsland.