In 'The Gig is Up' zie je de verschrikkelijke verslaving van platformwerk

Ik heb een tijdje indirect via een digitaal platform gewerkt. Dat begon, zoals die dingen meestal gaan, heel leuk: ik fietste met een groepje onwennige toeristen door Parijs, terwijl ik ze voorzag van jaartallen, uitgaanstips en halfverzonnen tourgidsfeitjes (meestal iets met een spook of een baguette). Voor zo’n rit van drie uur kreeg ik negentig euro van André*, een doorgewinterde tourgids die zijn tours aanbood op Airbnb Experiences. Dat liep zo goed dat hij anderen kon betalen om hem te helpen.

André was een van de eersten geweest op het platform, en daarom hoefden toeristen meestal maar een paar seconden te scrollen voordat ze bij zijn fietstours terecht kwamen.  

Maar in de eerste zomer dat ik met hem werkte, begon dat langzaam te veranderen. Airbnb Experiences werd steeds bekender, maar daardoor werden er ook steeds meer fietstours, wandeltochten en wijnproeverijen aangeboden. Airbnb gaf beginnende aanbieders van een ‘experience’ het advies om hun prijs in het begin laag te houden, om op die manier meer boekingen en recensies binnen te halen. De concurrentie was daardoor groot. Er kwamen steeds minder boekingen binnen – ik fietste steeds vaker rond met een enkele overdonderde toerist achter me aan. 

Na een tijdje moest André zijn prijzen flink verlagen, en kon hij ons ook niet meer zo riant betalen. In de lokale Facebookgroep van ‘experience hosts’ werd er ondertussen druk gespeculeerd over de manieren waarop het algoritme bepaalde welke experiences het eerst gezien werden door zoekende toeristen. Wat zou helpen: veel beschikbare dagen hebben, snel op de berichten van potentiële gasten reageren, een constante stroom aan vijfsterren-recensies, het liefst met een begeleidende tekst die langer is dan driehonderd woorden (Nederlandse toeristen waren berucht vanwege hun neiging vier sterren achter te laten, met een dodelijk commentaar als “it was fun” erbij).

Wie veel boekingen afzegde, weinig recensies kreeg of een algemene waardering van onder de 4,7 sterren had, werd nagenoeg onvindbaar. Op die manier werd je gestimuleerd om steeds meer tijd, energie en middelen in je experience te stoppen, voor steeds minder geld. Het voelde soms al een collectieve verslaving, waarbij iedereen steeds verder ging om de gloed van het begin weer te voelen – toen het nog leek alsof we lachend internetgeld aan het binnenharken waren. 

Ik vertel dit hele verhaal omdat ik bij het kijken naar The Gig is Up constant moest denken aan de slinkse manier waarop dit soort platforms zich in het leven van hun gebruikers nestelen. De documentaire van de Canadese regisseur Shannon Walsh begint redelijk opgewekt, maar hoe meer we zien van de platformwerkers die Walsh volgde, des te somberder het wordt. Zo zien we een gedreven maaltijdbezorger die doorbetaling probeert te regelen voor haar collega, die tijdens een rit door de buitenwijken van Parijs op een betonnen muur klapte en nu zwaargewond in het ziekenhuis ligt. Een Uber-chauffeur die in betere tijden haar baan opgaf om fulltime mensen te vervoeren in haar auto, maar die sinds de tarieven verlaagd zijn nauwelijks meer rond kan komen. Een jonge man in Lagos die zijn nachten in halfslaap op de bank doorbrengt, zijn ogen strak op het beeldscherm van zijn telefoon gericht, zodat hij minstens tien dollar (in Amazon-tegoedbonnen) bij elkaar van verdienen met het doen van taakjes op het platform MTurk. Een ex-crimineel in Florida, met een mond vol gouden tanden, die met het invullen van online enquêtes genoeg verdient om krasloten te kopen voor zijn gokverslaafde moeder. (Zijn truc: doen alsof je een zwarte Republikein bent. Daar zijn er zo weinig van dat hun meningen en inzichten voor de gezichtsloze dataverzamelaars meer waard zijn.)

De verhalen van deze mensen zijn verschillend. De een is aan het platformbaantje begonnen omdat het aanvankelijk gewoon best leuk leek. Voor anderen was het vanaf het begin al hun enige keuze, omdat ze voor ander werk simpelweg niet in aanmerking kunnen komen. Maar wat ze delen is een buitengewoon onzeker bestaan. De enige lichtpuntjes in The Gig is Up zijn de mensen die erin slagen om niet apathisch te worden van hun platformwerk, maar erop blijven hameren bedrijven als Deliveroo en Uber ze wat verschuldigd zijn. Zonder hun protest was het wel een erg dystopische film geworden.

De documentaire The Gig is Up is te zien op 25 en op 27 november tijdens het IDFA in Amsterdam.