Dit is de Noisey-gids voor Franse rap

Meer dan dertig jaar geleden kwam rapmuziek terecht in Frankrijk. Men zag het als een rage voor tieners, waarbij interviews met grootheden als Public Enemy en Eric B and Rakim uitgezonden werden op marginale tv-zenders. Het genre is inmiddels opgegroeid en iedereen beseft dat het hier is om te blijven. Zelfs mensen in Nederland luisteren naar de muziek zonder dat ze de taal spreken. Het geluid van Franse rap heeft dan ook ongelofelijk veel diversiteit gekregen door de jaren heen. We vroegen Yérim Sar, onze collega van Noisey Frankrijk, om ons een handig overzicht te geven van "la scène rap" zoals ze het daar noemen.

Het duurde een eeuwigheid maar het ziet ernaar uit dat de strijd tussen "echte rap" en "commerciële rap" eindelijk voorbij is in Frankrijk. Albums die een paar jaar geleden als zielloze mainstream werden beschouwd, komen nu terug naar boven als echte klassiekers. Een voorbeeld daarvan is Première Consultation van Doc Gyneco uit 1996. Dat fantastische album werd eerst verafschuwd maar langzaamaan omarmd omdat het simpelweg heel leuk is om naar te luisteren. Dat is voor de luisteraar toch wel een belangrijke eigenschap van goede muziek. Populariteit en succes zijn tegenwoordig geen vieze woorden meer in de Franse rapscene. Rappers van vandaag doen wat ze willen en twijfelen niet om nieuwe dingen te proberen, met goede en slechte resultaten.

Dat verklaart waarom Franse rap – ondanks wat een groep oude rotten denken – vandaag meer diversiteit biedt dan ooit tevoren. Sommige stijlen hoor je vaker terug dan anderen maar je hoeft niet diep te graven om echte diamanten te ontdekken. Dit geldt voor zowel de doorgewinterde fans als voor de nieuwkomers. Vroeger hadden artiesten als Alkpote (zie hierboven), Valed of Oreslan nooit kunnen bestaan, maar in 2017 vind je overal in Parijs posters voor hun nieuwe albums en mixtapes. Zowel de underground als de tieners lopen warm voor deze rappers.

De term "gangsta-rap" gebruiken we niet veel in Frankrijk, omdat we dit als iets Amerikaans beschouwen. Maar we hebben hier wel een gelijkaardige term, le rap de rue (straatrap). De hoofdthema's van straatrap zijn vechten, dealen, overleven, wapens en drugs. Ondanks die onderwerpen nemen de rappers binnen deze stroming zichzelf niet te serieus. In hun tracks en interviews is er gelukkig altijd ruimte voor zelfspot.

Conscious rap is nog altijd een ding in de Franse rapscene, ook al is het niet meer het genre dat het meest verkoopt. Gek genoeg zijn er wel meer onderwerpen te bespreken dan ooit. Islamofobie, terrorisme, onrecht en sociale ongelijkheid bieden genoeg vruchtbare grond voor deze stroming. De dood van Adama Traoré veroorzaakte verschillende demonstraties in het land, waaronder een concert dat werd georganiseerd door de twee belangrijkste conscious-rappers: Kery James (zie hieronder) en Médine. Ze kregen op deze speciale gelegenheid gezelschap van straatrappers als Sofiane, Mac Tyer en Dosseh.

Een van de belangrijkste bewegingen binnen dit genre is waarschijnlijk La Rumeur (Het Gerucht). Ze treden nog altijd op, ook al hebben ze in jaren geen muziek gemaakt. Wel hebben twee van de leden eerder dit jaar een film uitgebracht en heeft de groep eindelijk aangekondigd dat ze aan een nieuw album werken.

Een andere belangrijke stroming binnen Franse rap is poprap. Je kan het al raden, maar het heeft diens naam te danken aan de populariteit van het genre. Maître Gims (zie hieronder), Soprano en bijvoorbeeld Black M hebben allemaal een formule die het mainstream publiek aanspreekt. De productie van de tracks lijkt meer op Lady Gaga en Rihanna dan op elke andere vorm van hiphop. Daarom voelt het undergroundpubliek niets meer dan haat en minachting voor deze artiesten, maar ook daarin verandert veel de laatste tijd. Poprappers hebben tegenwoordig graag straatrappers op hun tracks, omdat ze zo een breder publiek kunnen aantrekken. Op die manier komen verschillende werelden bij elkaar.

Aan de andere kant van het spectrum heb je traditionele rappers die misschien niet veel albums verkopen, maar wel zeer bekend zijn door hun concerten. Grote groepen als Scred Connexion en Sages Poètes de la rue worden hierdoor nog steeds erkend. Vreemd genoeg zijn hun fans niet gek op platenwinkels maar komen ze wel naar concerten. Andere artiesten zoals Casey of Vîrus kunnen touren zonder daarbij een album of een single te promoten. Fans zullen altijd hun oproep beantwoorden.

Fransen hebben altijd veel moeite met een trend omarmen die de oceaan is komen oversteken. Dat gebeurde ook met trap. Enkel artiesten kregen het voor elkaar om de stijl eigen te maken, waarbij de rest genoegen nam met vlakke en onpersoonlijke kopieën. De artiest Kaaris is een van de weinige die het wel goed deed.

Franse trap verloor snel zijn bestaansrecht en veel artiesten zien het als een trend die snel gaat verdwijnen. Maar anderen zijn gedreven en willen het genre opnieuw uitvinden. Ze komen over als die Pokémon Go-spelers die de straten blijven afstruinen, ook al is iedereen er allang mee gekapt. Dit resulteerde in de evolutie van de stroming ­– het fenomeen afro-trap werd geboren en bekend gemaakt door MHD (zie hierboven). Veel artiesten volgden hem.

Het toegenomen aantal rapliefhebbers heeft ook een deur geopend voor artiesten die niets geven om hun straatgeloofwaardigheid, maar zich liever focussen op hun creativiteit. Het succes van Nekfeu is daar een direct resultaat van. Hij is net zoals zijn crew L'Entourage niets anders dan een rapliefhebber en dat hoor je in zijn muziek. Nog een leuke bijzaak is dat al deze artiesten graag samenwerken omdat ze allemaal fan van elkaar zijn.

Als je diep graaft in deze stroming artiesten, vind je de rariteiten, rappers die uit het niets opdoken en iedereen verrasten. Het is moeilijk om Jul (zie hieronder) in een hokje te stoppen omdat zijn geluid constant verandert. Zo maakt hij eigenaardige, maar zeer herkenbare muziek. Hij gebruikt regelmatig auto-tune, maar toch is hij het meest Frans van alle Franse rappers. Hij omarmt de muzikale geschiedenis van zijn land, zoals hits uit de jaren tachtig waarvan niemand toegeeft dat ze die ooit hebben geluisterd. Hij mengt het met alles wat je op straat kan vinden: reggaeton, rap en Amerikaanse r&b. Leuk weetje: toen Young Thug werd geïnterviewd in Parijs zei hij vol lof over Jul: "Zijn muziek lijkt op wat ik doe. Dit zou ik kunnen zijn." Een groter compliment kan je bijna niet krijgen.

Als het gaat om liedjes schrijven, blinkt Jul uit als een van de meest bescheiden rappers allertijden, ondanks zijn ongelofelijke platenverkoop. Zijn vibe is zowel feestelijk als melancholisch, en zijn geheim ligt in het mengen van die twee dingen. Jul heeft vorig jaar vijf albums uitgebracht en hij biedt ze gerust gratis aan om zijn fans blij te maken. Hij staat ook dichtbij zijn achterban op social media en praat als een van de weinige rechtstreeks met zijn volgers.

PNL (zie hieronder) hielp met het populair maken van deze stroming, maar hun formule is zo uniek dat het onmogelijk is om hetzelfde te klinken als deze groep. Door hun hoge productiviteit kregen ze al snel een eigen geluid. Ze hebben simpele maar duidelijke teksten, gebruiken een dosis egotrippen en vertellen eindeloze verhalen over het grauwe dagelijkse leven van drugsdealers. Ze behouden het mysterie door geen interviews te geven en de muziek voor zich te laten spreken. Ze zijn de eerste rappers die zo te werk gaan in Frankrijk. Het mixen van hun auto-tune-stemmen heeft een belangrijke rol gehad in hun succes. Ze hebben hun geluidstechnicus zelfs in de schijnwerpers gezet, wat heel zeldzaam is in de Franse rap. De erkenning van het talent van PNL bereikte ook het buitenland. Ze stonden al op de cover van The Fader en staan dit jaar op Coachella.

In de jaren negentig kwam rap of van Parijs of van Marseille. Als je ergens anders woonde, hoorde niemand jouw muziek. Gelukkig is dat veranderd, want het internet vernietigde de geografische grenzen. Gradur kwam bijvoorbeeld uit een regio die bijna onbestaand was op de rapkaart: het noorden van Frankrijk. Niemand zag zijn succes aankomen. De bewondering voor België gaat ook al lang mee in Frankrijk. Alles wat uit België komt en tof is, wordt als Frans beschouwd. Of het nu stripboeken, literatuur of pornosterren zijn. Hetzelfde geldt voor rap met Damso (zie hieronder), die werd ontdekt door oudgedienden Booba en Hamza.

Een daling in platenverkoop heeft rapartiesten beïnvloed, maar ze hebben zich beter aangepast dan artiesten in andere genres. Veel muzikanten blijven vasthouden aan het traditionele albumpromotieschema maar de meeste van hen hebben hun aanpak radicaal veranderd. De verkoop van producten en concertkaartjes zijn nu veel belangrijker dan die van platen. Veel rappers hebben hun eigen kledingmerk en ze worden allemaal geboekt voor showcases in nachtclubs. Het heeft jaren geduurd, maar nachtclubs spelen vaker dan ooit rapmuziek en willen graag betalen voor een optreden van een rapper. Dat verklaart waarom rappers die geen cent verdienen met de platenverkoop, wel prima kunnen leven van hun muziek.

In 1996 zei Booba dat Parijs destijds hetzelfde was als Amerika tien jaar daarvoor. Franse rap is inmiddels geëvolueerd – we lopen nu nog maar negen jaar achter op de Verenigde Staten. Voor buitenstaanders is dat een kleine sprong, maar voor Frankrijk betekent dat een hoop.

Je kan Yérim vinden op Twitter vinden voor je dagelijkse portie Fransheid.