Waarom is het publiek bij muziekoptredens zo onuitstaanbaar tegenwoordig?

Na twee jaar van uitgestelde optredens, afgelaste festivals en “optredens” via Zoom is livemuziek eindelijk terug in ons leven. Lowlands ging door! Artiesten gingen op tournee! 

Maar zitten optredens echt alweer op het niveau van voor de pandemie? Want zoals het er online uitziet is bandjes kijken de laatste tijd nogal...chaotisch geworden. Publiek dat artiesten uitscheldt, mensen die tijdens het optreden spelletjes spelen op hun telefoon voor TikTok-clout, fans die artiesten bekogelen met objecten (ja, letterlijke objecten) – onhandelbaar gedrag tijdens liveshows lijkt normaal geworden. Verwacht, zelfs. Dus wat is er aan de hand?  

Het is moeilijk te zeggen waarom en op welk moment het respectvol genieten van een optreden plaats maakte voor voor het roepen van dingen als “hit the slay button!” of “spit in my mouth!” tijdens een intieme akoestische set, maar internetcultuur is misschien een goede plek om te beginnen. Sociale media hebben een ruimte gecreëerd waar artiesten direct in contact kunnen komen met hun fans, maar het kan ook de groei van eenzijdige, parasociale relaties mogelijk maken en bevorderen. En die parasociale relaties verschijnen in de vorm van het roepen van "mommy!" naar artiest Mitski terwijl ze zingt over liefdesverdriet en heftige emoties.

Zodra dit soort gedrag wordt vastgelegd en op het internet terecht komt, gaat het een eigen leven leiden als internettrend en wordt het alleen maar erger en erger. “Wat me echt is opgevallen tijdens concerten is dat mensen massaal spelletjes op hun telefoon aan het spelen zijn, terwijl er een show gaande is en hun telefoon zelfs optillen zodat anderen het kunnen zien,” aldus Michala Zappitelli, werkzaam op de afdeling Artist Relations en Fan Engagement van de Rock N’ Roll Hall of Fame. “En dan staat het de volgende dag op TikTok. En daarna gaat het natuurlijk viral. Vervolgens vindt iedereen het grappig en willen ze het zelf ook doen. Vijf jaar geleden zouden mensen dit niet in hun hoofd halen.”

Zappitelli's observatie is tekenend voor een cultuur die geobsedeerd is door alles vastleggen en het cureren van alles wat je meemaak. In september werd de telefoon van een fan halverwege de show aan Harry Styles overhandigd zodat hij een BeReal kon maken. Terwijl één gelukkige BeReal-er nu z’n ultieme internetmomentje heeft gehad, brengt deze verwachting artiesten in een lastige positie, waarbij de focus niet meer op de show zelf ligt.

“Ik ken veel artiesten die het de laatste tijd hebben over hoe lastig het is dat fans tijdens optredens erop staan dat ze een BeReal-foto maken of een selfie nemen met het publiek op de telefoon van de fan,” zegt de 22-jarige indie-artiest j solomon. “Ik denk er wel vaak over na hoe ik zou reageren als er een telefoon of camera op het podium wordt gegooid.” 

j. solomon heeft een punt. Telefoons en filmen tijdens shows zijn de laatste tijd een heet hangijzer geworden. In een inmiddels verwijderde verklaring op Twitter moedigde Mitski haar fans vriendelijk aan om hun telefoons weg te leggen tijdens haar concerten en vooral in het moment te zijn. En we hebben allemaal gezien hoe Steve Lacy reageerde toen er een camera naar hem werd gegooid: door zijn optreden te onderbreken, de camera met geweld kapot te slaan en weg te lopen. Misschien staat Lacy's uitbarsting wel symbool voor een veel groter probleem: een frustratie over een generatie wiens veel gekopieerde gedrag wordt gevoed door een "main character"-mentaliteit en de artiesten die er schoon genoeg van hebben. 

En hoewel virale nummers zoals Doja Cat's "Say So" of K CAMP's "Renegade" mensen online duidelijk opzwepen, is het de moeite waard om te onderzoeken hoe ze in het echt worden ontvangen. Afgelopen zomer werd gemeld dat het publiek bij optredens van Beach House er steeds vandoor ging nadat ze hun TikTok-hit "Space Song" hadden gespeeld. Een andere clip op TikTok toont een recent optreden van Omar Apollo, waar het publiek roerloos in hun stoel bleef zitten – totdat hij de hit "Evergreen" inzette. Weer een andere clip laat zien hoe Steve Lacy uithaalt naar zijn publiek omdat ze alleen de woorden kennen van het refrein van "Bad Habit" (NB: op dit punt ben ik ervan overtuigd dat Lacy wordt gedwongen om zijn tournee te voltooien). 

Voor veel van de huidige en jongere concertbezoekers is dit natuurlijk de eerste keer dat ze een liveshow bijwonen. Uit een Billboard-analyse gedaan in 2021 bleek dat de comeback na de sluiting van de concertzalen vooral te danken is aan Gen Z-consumenten die voor het eerst een kaartje voor een optreden kopen of in het algemeen graag naar evenementen gaan. Met dat in het achterhoofd: wat we zien bij shows zijn hordes tieners die hun vormende jaren binnen en op het internet doorbrachten, zonder ook maar iets te kunnen leren over etiquette bij optredens. Dit klinkt misschien een beetje als “oude man schreeuwt tegen wolk”, maar: dit kan wel eens deel van het probleem zijn.

“Er is een soort genuanceerde etiquette bij concerten die onuitgesproken en impliciet aangeleerd is,” zegt j solomon. “Dus je kunt het iemand niet echt kwalijk nemen dat hij niet weet hoe hij zich moet gedragen nu hij eindelijk zijn favoriete artiesten live kan gaan zien.” Sommige mensen zullen inderdaad zeggen dat artiesten zich niet mogen ergeren aan dezelfde fans die hun hele carrière steunen (en financieren). Maar volgens dezelfde logica kan het best wel eens zo zijn dat deze fans een zaal binnengaan met een reeks verwachtingen - of misschien het recht op - dat de artiest ze een ervaring zal geven die gewoonweg te overweldigend of slopend is voor de persoon op het podium. 

Het is de moeite waard om te vermelden dat consumenten overigens ook niet altijd goed worden behandeld. Met bedrijven als Ticketmaster en Live Nation die de ticketprijzen tot een onbetaalbaar niveau oppompen, is het niet heel gek dat toeschouwers extra opgewonden zijn of vinden dat ze recht hebben op de show van hun leven.

“Mensen gaan naar optredens en verwachten een geweldige, veilige avond uit,” zegt Jon Collins, Chief Executive van LIVE, een Britse federatie van 14 brancheverenigingen voor livemuziek. “Tegelijkertijd staan klanten duidelijk in verschillende mate onder financiële druk. Uit onderzoek dat Opinium deze maand voor LIVE heeft uitgevoerd, blijkt dat 22 procent van de mensen momenteel minder beschikbaar inkomen heeft. Eén op de zeven 18- tot 24-jarigen noemt de kosten van het avondje uit als reden om niet naar concerten te gaan.”

Ongeacht wie – of wat – de oorzaak is, het voelt alsof de wereld van de live optredens momenteel vreemd en ongemakkelijk is. Een van de beste aspecten van een optreden is tenslotte het saamhorigheidsgevoel: in een volle zaal staan met mensen met een gedeeld enthousiasme, samen de hele nacht dansen, de zaal verlaten met suizende oren en de euforische roes na het concert. 

Het enige wat we kunnen doen is leren een beetje meer respect voor elkaar en voor de artiesten te hebben. Ik beloof je, het optreden zal net zo gedenkwaardig zijn – zo niet meer – zonder Mitski te vragen om in je mond te spugen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.