Wetenschappers denken dat lithium in ons drinkwater zelfmoord kan voorkomen

Misschien zat men wel op het juiste spoor in 1929, toen 7-Up voor het eerst werd verkocht en er nog lithium in die frisdrank zat.

Een nieuw onderzoek van de Brighton and Sussex Medical School (BSMS), gepubliceerd in British Journal of Psychiatry, heeft namelijk een sterk verband gevonden tussen gebieden met een hoog lithiumgehalte in het openbare drinkwater en lagere zelfmoordcijfers. Dat is erg interessant in dit tijdperk, waarin vooral onder jongeren steeds meer zelfmoord wordt gepleegd.

In een persbericht van BSMS zegt hoofdonderzoeker Anjun Memon: “Het is veelbelovend dat meer lithium in drinkwater een anti-suïcidaal effect zou kunnen hebben. Daardoor kan mogelijk de geestelijke gezondheid van gemeenschappen worden verbeterd.”

Het onderzoek, deels gefinancierd door het Londense King’s College, is een meta-analyse van dertig jaar aan onderzoek in Oostenrijk, Griekenland, Italië, Litouwen, het Verenigd Koninkrijk, Japan en de Verenigde Staten.

In de conclusie staat dat de “beschermende” capaciteiten van lithium verder kunnen worden onderzocht door middel van “willekeurige tests waarin lithium aan de watervoorziening wordt toegevoegd” in gemeenschappen waar psychische aandoeningen vaak voorkomen en meer risico op zelfmoord is.

Het klinkt misschien als iets uit een sciencefictionroman: opzettelijk een geestverruimende stof aan de watervoorziening toevoegen. Toch denken de wetenschappers dat het experiment waardevol zou kunnen zijn. Andere onderzoekers hebben dit overigens ook al eerder gezegd.

In het onderzoek staat: “Onze bevindingen komen overeen met de conclusies van klinische onderzoeken, waaruit blijkt dat lithium bij mensen met een stemmingsstoornis leidt tot minder zelfmoord en aanverwant gedrag. Wij denken nu dat van nature voorkomend lithium in drinkwater het risico op zelfmoord ook zou kunnen verminderen en ook zou kunnen helpen om stemmingswisselingen tegen te gaan – vooral in populaties met relatief hoge zelfmoordcijfers en gebieden waar de hoeveelheid lithium in het drinkwater nogal verschilt.”

Je kunt het wetenschappers niet kwalijk nemen dat ze out of the box denken over zelfmoordpreventie. Onze geestelijke gezondheid is verslechterd sinds de lockdown. Volgens de huidige cijfers zijn er ongeveer 800.000 zelfmoorden per jaar. Het is wereldwijd de op een na belangrijkste doodsoorzaak onder 15- tot 29-jarigen. Helaas lijkt het erop dat het isolement en de economische stress als gevolg van het coronavirus misschien deze trend wel verergert, wat kan leiden tot een toename van het aantal zelfmoorden.

“In deze ongekende tijden van de COVID-19-pandemie en de daaruit voortvloeiende toenemende hoeveelheid psychische aandoeningen, is het belangrijker dan ooit om manieren te bedenken om de geestelijke gezondheid van gemeenschappen te verbeteren en angsten, depressies en zelfmoorden te verminderen,” zegt professor Memon.

Wetenschappers weten niet precies hoe lithium – een zilverwit, metaalachtig element dat voorkomt in de bodem, zeewater en rotsen, en daardoor ook in groenten, granen en watervoorraden – de menselijke gemoedstoestand verandert. Het vermoeden is dat het de groei van zenuwcellen stimuleert.

In 1949 ontdekte de Australische psychiater John Cade dat lithium effectief werkte bij de behandeling van manie. Sindsdien is het een erkend medicijn geworden voor de behandeling en preventie van bipolaire stoornissen, om stemmingswisselingen te stabiliseren en het risico op zelfmoord te verminderen bij mensen met stemmingsstoornissen. In sommige onderzoeken is aangetoond dat het agressie kan verminderen en helpt om het begin van dementie tegen te gaan.

Voor lithium een erkend medicijn werd, werd het in het begin van de twintigste eeuw gebruikt in verschillende drankjes, die in de markt gezet werden als kalmeringsdrankjes. Daaronder viel dus 7-Up (in 1949 werd lithium als ingrediënt verwijderd), maar ook lithiumbier en Lithia-water, dat uit een oude, inheemse, heilige, geneeskrachtige bron in de Amerikaanse staat Georgia kwam. Lithium wordt tegenwoordig ook gebruikt als component in batterijen en mobiele telefoons, omdat het elektriciteit goed geleidt. Ook is het nu in de vorm van lithiumorotaat in online gezondheidswinkels verkrijgbaar als een supplement om je gemoedstoestand te stabiliseren, maar het is niet bewezen dat het in deze vorm werkt.

Maar hoe zit het met de dosering? Als er te veel lithium in je water zit, verander je dan in een zombie?

Uit het onderzoek blijkt dat mensen via hun drinkwater een lage, maar constante dosis lithium binnenkrijgen – mogelijk al vanaf hun geboorte. Er moet nog wel bevestigd worden wat de optimale bloedspiegel is waarbij lithium een mogelijk preventief effect heeft op zelfmoord. Ook de mogelijke effecten van lithium op het menselijk lichaam moeten nog bevestigd worden.

In een kleine test kregen voormalige drugsgebruikers een microdosis lithium (400 microgram per dag). Dat leidde in vergelijking met het placebo tot een verbetering van hun gemoedstoestand, wat suggereert dat doses lithium die veel lager zijn dan wat wordt voorgeschreven in de psychiatrie mensen met een stemmingsstoornis zou kunnen helpen. Mogelijk kan met zo’n lage dosis ook het risico op zelfmoord verminderd worden.

Maar water drinken is maar een van de manieren waarop we lithium tot ons krijgen. Zelfs in gebieden waar hoge concentraties lithium in het drinkwater zitten – zoals in Texas, waar mensen 340 microgram per dag binnenkrijgen en waar uit onderzoek blijkt dat er daarom minder arrestaties zijn die met cocaïne en heroïne te maken hebben, en minder suïcidaal en gewelddadig crimineel gedrag te zien is – is de hoeveelheid lithium die mensen via de openbare watervoorziening binnenkrijgen veel minder dan de hoeveelheid die ze binnenkrijgen via hun eten en flessen mineraalwater.

Volgens het onderzoek varieert de gemiddelde dagelijkse hoeveelheid lithium die Amerikaanse volwassenen via hun eten binnenkrijgen van 650 tot 3100 microgram. Flessen water hebben volgens het onderzoek een veel hoger lithiumgehalte dan kraanwater. Het verband tussen lithium in flessen water en zelfmoord is niet onderzocht.

Mike Jay, drugshistoricus en auteur, merkte in zijn recensie over een boek over de ontdekking van John Cade op dat er nog relatief weinig onderzoek naar lithium is gedaan. Dat komt volgens hem omdat het een van nature voorkomende scheikundige stof is, en daarom niet kan worden gepatenteerd.

Laten we desondanks hopen dat wetenschappers de mogelijkheden krijgen om hun onderzoeken voort te kunnen zetten – want de resultaten van dit onderzoek zijn bemoedigend. Ook al betekent dat misschien wel dat er straks extra lithium in ons kraanwater zit.

Denk jij aan zelfdoding? Of ken jij iemand die aan zelfdoding denkt? Praten kan anoniem met 113 Zelfmoordpreventie via chat op www.113.nl of bel 0800-0113 (gratis) of 113 (gebruikelijke telefoonkosten).

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US