In België ben je een idioot als je niét naar de kerstmarkt gaat

"Zie je wel, kerstmarkten zijn voor tjappies." Ik stond tussen twee nephouten chalets op het Museumplein en had net het laatste stukje van een slappe, koude oliebol in mijn mond gepropt, toen ik noodgedwongen moest toegeven dat mijn Amsterdamse vrienden gelijk hadden. Niemand was joelend jenevers achterover aan het slaan, er waren geen groepen jongeren die tipsy rond een terrashaard verhalen deelden, en aan geen enkele partytafel zag ik ooms en tantes druk in de weer met een fles prosecco en plastic glazen.

In Nederland stralen de meeste kerstmarkten schijngezelligheid uit. Geen hond denkt eraan om er op vrijdagavond heen te gaan om in te drinken voor het feesten. Sterker nog, kerstmarkten worden vermeden als de natte verjaardagszoen van een tante met baardgroei. Met goeie reden ook, want meer dan een trieste optelsom van een braadworstenkraam, een oliebollentruck, een glühweinchalet en wat standjes met fabriekskerstspullen, is het niet.

In België gebeurt compleet het tegenovergestelde. Je bent een idioot als je niét naar de kerstmarkt gaat – of je nu jong bent, oud, of ergens halverwege je midlifecrisis. Voor minderjarigen is de reden daarvoor simpel: kerstmarkten zijn dé plek bij uitstek waar tieners met gemak aan alcohol kunnen komen en waar ze dus twee weken lang het einde van hun tentamenweek vieren. En voor wie ouder is dan zestien blijft de kerstmarkt aantrekkelijk – niet omdat de liefde ervoor inmiddels ingebakken zit, maar omdat de mensen die in de chalets werken steeds vaker twintigers zijn uit je eigen vriendenkring.

In Gent is het een erg populaire bijbaan voor studenten om in de kerstvakantie voor een tientje per uur in een chalet te werken en mensen jenever, cocktails en glühwein in te schenken. In mijn thuisstad Kortrijk gaat het nog een stapje verder, daar openen jongeren een eigen chalet. Sommigen verkopen handgemaakte kerstspullen of massages, maar de meeste twintigers houden een drank- en eetchalet open en slagen erin hele feesten op gang te trekken, waardoor niemand op het afgesproken sluitingsuur naar huis wil. Het stadsbestuur moet goed haar best doen om het hele zaakje onder controle te houden.

Om uit te vissen hoe het komt dat de kerstmarkt in Kortrijk zo populair is, sprak ik Joran Vanhoenacker, Chris Sanchez en de jongens van het lokale rugbyteam die nog tot drie januari achter de toog van hun chalet prijken om drank en hapjes te verkopen.

"Zaterdagochtend had het marktbestuur als straf een slot op zes chalets gehangen, waaronder op die van mij en mijn buren. Het was vrijdagavond een beetje te wild geweest en we moesten excuses aanbieden en beloven dat we voortaan op tijd dicht zouden gaan. Normaal moeten we om tien uur 's avonds gesloten zijn, en het mag wel uitlopen tot elf, maar om half twee stond hier nog een hele bende aan mijn chalet," vertelt de 26-jarige Joran. Dit jaar staat hij voor het eerst op de kerstmarkt, waar hij bijna elke avond iets organiseert. Af en toe is het bottle night, verkoopt hij vier bier voor vijf euro, zijn er drankspelletjes zoals spijkerkloppen, of komt zijn goeie vriend DJ White Chocolate oldschool hiphop draaien om iedereen in beweging te krijgen. In het laatste geval krijgen de eerste honderd bezoekers gratis stukjes witte chocolade.

"De kerstmarkt is altijd al de normaalste zaak van de wereld geweest voor mij en mijn vrienden. Het is pure gezelligheid. Iedereen sleurt zichzelf ondanks de kou het huis uit om elkaar te zien en zichzelf warm te drinken met shotjes. Je wordt dronken, vertelt verhalen die je normaal niet snel vertelt, maakt een praatje met je buurman of de ouders van je beste vriend, en gaat daarna samen uit," zegt Joran.

De Vlaamse kerstmarkttraditie stelt jenever centraal. Veel kramen verkopen meer dan tien verschillende smaken, van chocolade tot speculaas, banaan, vanille, kiwi en granaatappel. Joran verkoopt ook verschillende jenevers en daarnaast prosecco, warme chocomelk met amaretto, en een shotje dat in de mond van veel Kortrijkse jongeren gekend staat als "Djeetn is de bijnaam van Jef, een van onze beste vrienden die een dikke twee jaar geleden overleden is. Deze hele kraam is een ode aan hem. Elke keer dat we een shotje Jägermeister drinken, is het voor hem." Hij verkoopt ook eten: tartaar van zalm, wildpaté met brood en tosti's.

Joran organiseert dit alles naast zijn werkuren: "Ik ben kapot. Nadat ik van werk kom breng ik het leeggoed van de vorige avond weg, laad ik een partij nieuwe drank in, maak ik de machine van de chocolademelk schoon, haal alles aan mijn chalet weer uit de wagen, zet een partytent en partytafels uit, maak de kraam gezellig en pas daarna ga ik open. 's Avonds moet alles ook weer opgekraamd worden. Het is hard werken, maar het is zo tof om te doen dat het de moeite waard is."

Chris Sanchez is 27 en mede-uitbater van de Cubaanse cocktailbar , een van de leukste bars in de stad. Hij brengt al drie jaar lang samen met zijn collega's de latinosfeer van zijn café naar de kerstmarkt. "Op de kerstmarkt staan is een goeie manier voor ons om extra naamsbekendheid te krijgen," vertelt hij. Zijn kraam is ingekleed met Cubaanse schilderijen en de vlag van Cuba. "Bij ons kun je sigaren roken, rum drinken en koude of warme cocktails bestellen."

Het klinkt vreselijk, die warme cocktails, maar volgens Chris lokken ze iedereen naar de kraam. "De Snowball verkocht vrijdagavond als een gek. Daar zit bruine rum, room en amandelnotensiroop in. We hebben ook een warme bourboncocktail met limoensap en eentje met Tia Maria, karamelsiroop, bruine room en koffie. En de glühwein met amaretto verkoopt goed."

Het is niet abnormaal dat jongerencafés tijdens de kerstvakantie naast hun gewone werk ook standhouder zijn op de kerstmarkt. "We proberen jong en oud in de juiste sfeer te brengen zodat ze na de kerstmarkt zin hebben om af te zakken naar onze bar, die hier op wandelafstand vandaan ligt," aldus Chris.

Ook Curtrycke, de rugbyploeg van Kortrijk, is dit jaar weer standhouder op de kerstmarkt. Aan hun chalet staat zo goed als de hele ploeg elke avond bier te drinken. "Wij verkopen enkel bier en rum-cola. Bier vind je bijna nooit op een kerstmarkt, dus de mensen die geen zin hebben in glühwein zijn hier vreselijk blij mee. Een pint kost maar twee euro en alle winst gaat naar ons rugbyteam. Zo kunnen we nieuw materiaal kopen," vertelt Maarten Druart, lid van de rugbyploeg. Elke dag tussen half vijf en half zes doen zij happy hour.

Tijdens de winterstop zien de spelers elkaar nauwelijks, dus de kerstmarkt is een goed excuus om weer samen te komen. "Er is een shiftlijst en ieder teamlid kan opgeven wanneer hij of zij het chalet kan openhouden. Na afsluit gaan we samen pintjes drinken tot laat in de nacht," vertelt Maarten. Ook zij vonden zaterdagochtend een slot op hun chalet: "Het voelde als gestraft worden. Vrijdagavond was het enorm druk en gezellig. Rond middernacht waren we gesloten, maar we moesten letterlijk sorry zeggen tegen de mensen en ze wegsturen."

Vorig jaar was er nog geen sluitingsuur op de kerstmarkt, en toen was het chalet van de rubyploeg steeds het langst open. "Iedereen die zijn chalet gesloten had, kwam bij ons nadrinken. Ik begrijp dat er een limiet moet staan op de kerstmarkt, maar elf uur is overdreven vroeg om te sluiten tijdens het weekend," vertelt Maarten. "Dan begint het in principe pas. Alles is ook duurder geworden – vorig jaar kostte het maar 250 euro om drie weken lang een chalet te huren, en nu is dat 950. Ook daarom zouden we graag langer openblijven."

Stad Kortrijk heeft iets goeds in handen: een kerstmarkt die niet bol staat van platte schlagermuziek en knullige mensen met bierbuiken, maar die bloeit in de handen van jongeren. Laat dat alsjeblieft zo blijven.