Dit is de Noisey-gids voor Belgische hiphop

In onze documentaire Noisey Brussel vertelt Lefto – dj, producer en autoriteit op het gebied van Belgische hiphop – ons onder andere over de culturele verdeeldheid binnen de rapscene van de stad. We vroegen hem een gids voor ons te maken over Belgische hiphop. Lees hier meer over de Brusselse scene en bekijk meteen de eerste twee delen van onze documentaire. Belgische rappers zijn in het prachtige Belgische muzieklandschap tevergeefs de buitenbeentjes. De media kijkt naar hen alsof ze niet echt bij de rest van het ruime aanbod van het land horen, en in Nederland weten de artiesten ook geen voet aan de grond te zetten. Zelfs Belgische hiphopfans luisteren niet massaal naar rap van eigen bodem. De onderverdeling van België in drie gewesten is een van de oorzaken dat de Belgische rapscene gescheiden leeft. Je komt bijvoorbeeld nauwelijks een Franstalig hiphopconcert tegen in Vlaanderen, en een Nederlandstalig optreden in Wallonië gebeurt ook zelden. De wikipediapagina over Belgische rap bestaat zoals verwacht in twee talen maar beschrijft ook twee totaal verschillende dingen. In het Frans lees je alleen over het ontstaan van de Brusselse en Waalse scene, terwijl de Vlaamse pagina, die de huiveringwekkende titel 'frithop' draagt, nog triester is. Er is geen enkele Franstalige artiest te bespeuren en er staat zelfs letterlijk dat Engelstalige rapmuziek uit België nooit tot frithop wordt gerekend. "België blijft een moeilijk land," zegt radiomaker, producer en dj Lefto hierover. Hij is de persoon die het meeste weet over de Belgische hiphopscene en zat vanaf het begin in de studio met de eerste rappers van het land. Hij maakte ook onlangs Lefto In Transit, een serie over zijn band met de muzikanten, kunstenaars en andere creatievelingen die hij op wereldtour ontmoet. Naar aanleiding van zijn afleveringen over België en onze eigen documentaire Noisey Brussel, vroegen we hem om samen met ons een handige gids te maken voor Belgische hiphop. Die lees je hieronder. De Vlaamse rapgeschiedenis De trendsetters van de Vlaamse rap waren rechtstreeks beïnvloed door de eerste Nederlandse rapartiesten zoals Extince. Groepen zoals Sint Andries MC’s in Antwerpen en ABN uit Gent konden in 1998 meteen optreden op de festivals en stonden vanaf het begin in de hitparades. Nog eerder, in 1994, had je artiesten die in het Engelse rapten zoals Rhyme Cut Core, de samenwerking tussen DJ Grazzhoppa en mijn collega bij Studio Brussel TLP. Daarnaast had je Nuff Said uit Brugge en de Leuvense mannen van Riot Suad met onder anderen DJ Dysfunkshunal en Sanctum. Ook Krewcial verscheen ten tonele en had de eerste hiphopshow op de nationale radio.

De Waalse rapgeschiedenis De Franstalige rappers in België keken af bij hun idolen uit Frankrijk. Vooral de compilatie-cd’s Rapattitude 1 en 2 werden hier grijsgedraaid. Iedereen keek enorm op naar groepen zoals Suprême NTM en IAM die respectievelijk in Parijs en Marseille een clan vrienden rond hen kregen die ook allemaal muziek maakten. Een van de Franstalige pionierende groepen is Starflam uit Luik. Ze begonnen als H-Posse maar nadat Brusselaars Akro en Mista R van Malfrats Linguistiques erbij kwamen, maakten ze er Starflam van (een anagram van Malfrats). Zij waren de succesvolste Belgische hiphopgroep uit de jaren negentig. Ze verkochten de meeste platen en stonden ook op podia in Frankrijk. Starflam is misschien het beste voorbeeld dat conscious rap ook in België kan werken. Zij hadden zeer kritische teksten over de maatschappij en Belgische politici. Je zou het de Waalse variant van Opgezwolle kunnen noemen. De rappers van nu zijn echt nog jong en voelen misschien nog weinig voor politieke teksten. Ze houden zich er een beetje buiten maar misschien komt dat nog met jaren.

De Brusselse rapgeschiedenis Ook in de hoofdstad begonnen ze al vroeg met spitten. In 1990 had je Benny B uit Molenbeek die met Vous Êtes Fous! een hit scoorde in Frankrijk. Hij rapt misschien eerder over dancebeats maar in hetzelfde jaar kwam er een hiphopalbum pur sang uit genaamd Bruxelles Rap Convention, of korter: BRC. Uit BRC kwamen dan mensen van CNN en R.A.B. die elk hun eigen crew hadden. Daar kwam ook veel graffiti bij kijken en zij hadden echt een politieke boodschap.

Artiesten als ABN en Benny B hebben toch min of meer de hiphop aan de man kunnen brengen bij jongeren die er eerder geen interesse in hadden. Daarom zijn ze zeer belangrijk geweest, ook al waren ze kwalitatief misschien niet de beste artiesten.

Taalbarrière Terug naar nu – de taalgrens lijkt nog altijd een obstakel voor artiesten. Er is wel een smalle doorgang om je muziek naar de andere kant te krijgen en dat is Brussel. De stad is een eiland op zichzelf. Hier vind je de artiesten die het beste exporteren. Zij kunnen zowel in Vlaanderen als in Wallonië spelen. Vlaanderen is altijd meer open geweest voor de Franstalige rap dan omgekeerd. Vlamingen rappen bijna altijd in een dialect of slang, en om rap te appreciëren zou je toch op een of andere manier moeten begrijpen wat de boodschap is. In het Frans gaat dat net iets makkelijker. Vlamingen vinden het niet alleen een mooie taal maar misschien flowt het ook gewoon beter. Ik denk dan aan R.A.B., waar DJ Grazzhoppa ook bij zat, die af en toe Brusselse rap exporteerden naar plekken in Vlaanderen zoals Brugge en Gent. Daarnaast overtreft het lijstje met Franse legendes de Nederlandstalige op alle vlakken. Ook de kruisbestuiving loopt nog lang niet zo vlotjes als we zouden willen. ‘T Hof van Commerce heeft ooit een nummer gemaakt met Balo van Starflam, maar voor de rest kan ik weinig voorbeelden bedenken. Op dat vlak was er dus weinig tot geen impact, maar nu heb je wel STIKSTOF met Zwangere Guy, misschien de eerste volwaardige Nederlandstalige rapgroep uit Brussel, die gaat samenwerken met andere Brusselaars zoals de Franstalige Roméo Elvis. Guy kan tegenwoordig ook wat meer in Wallonië spelen, dus dat is wel goed nieuws. De Engelstalige trend is er wel altijd al geweest in Vlaanderen, maar ik ken geen enkel Franstalig persoon die in het Engels rapt. Artiesten zoals Coely en Woodie Smalls hebben voorlopig niet veel fans in Wallonië. Ik heb ze wel op Dour Festival gezet dit jaar en ik ben er zeker van dat ze beter onthaald worden dan elke Nederlandstalige rapper.

Het belang van teamwork Een sterke structuur achter de artiesten, of dat nu een collectief of een label is, kan veel betekenen voor hen. Als je professioneel overkomt en een buzz kan creëren met je muziek gaan dj’s je tracks draaien in andere delen van het land en is iedereen plots mee. Daarna kan je eventueel een optreden regelen en indruk maken op de pers met je live performance. De media zijn echt belangrijk. Roméo Elvis wordt ondertussen gedraaid op de Vlaamse radio waar we natuurlijk alleen maar blij om kunnen zijn. Hij heeft daar hard voor gewerkt door niet alleen strakke shows neer te zetten maar ook door het team van Back In The Dayz, waar hij lid van is, dat achter de schermen heel veel connecties heeft met promoters en labels. In Vlaanderen hebben bijvoorbeeld Eigen Makelij uit Antwerpen en Fake uit Gent een goede strategie om muziek populair te maken.

Vlaamse dialecten België heeft een enorme diversiteit aan Nederlandse dialecten. Dat brengt heel wat voor- en nadelen met zich mee. Het handige aan die diversiteit is dat je kan kiezen tussen enorm veel stijlen. Als je echt enkel Antwerpse rap wil luisteren is dat geen probleem, maar ik zie er eigenlijk meer nadelen in. De afzetmarkten zijn veel kleiner en de scenes blijven verdeeld. In Nederland en Frankrijk begrijpt bijna iedereen elkaar automatisch. Op zoek naar een breder publiek trekken Brusselaars zoals Damso en Hamza richting Frankrijk om hun muziek te verspreiden. Hun teksten zitten vol slang maar ze letten erop om duidelijk Frans te praten zodat ze de grenzen kunnen overbruggen. Vlamingen doen dat bijna nooit en geraken zo zelden in Nederland. De schuld daarvoor ligt in beide landen. Nederlandse jongeren hebben geen gevoel voor onze taal, vinden zichzelf er niet in terug en staan er niet echt voor open. Rap kan heel cru, lokaal en niche zijn. De taal van een West-Vlaamse rapper kan onmogelijk vergeleken worden met het Nederlands terwijl iemand uit (de Belgische provincie) Limburg misschien al meer overlappingen kan vinden met Nederland. Toch zullen sommige mensen alleen van hun eigen dialect en slang houden. Als je elkaar begrijpt, krijg je meteen een soort familieband.

De belangrijkste genres Als je naar Belgische rap luistert, kan je de meeste artiesten niet echt in een hokje plaatsen. De paar straatrappers die er nog zijn, doen het in het Frans. Vroeger had je Les Gards du H, La Smala (dat het nu goed op de radio doet) en Convok. Die laatste heeft het over wat er echt in de Brusselse straten gebeurt en heeft nog altijd die hardcorefactor in zijn recente muziek. Nu heb je ook iemand als Damso die het commercieel wil maken, maar ook de straatlui wil blijven aanspreken. In Vlaanderen heb je Pepe: een straatrapper in hart en nieren, maar als hij gaat zingen is het bijna Drake. Voor de rest zie je er weinig, maar dat komt ook door de omstandigheden en de leefomgeving. Die is nergens zo grimmig als in Brussel, waar er echt gangs zijn, of Charleroi bijvoorbeeld. Er zijn wel een paar buurten zoals in Kortrijk of Borgerhout in Antwerpen waar ze eens kunnen uitvliegen, maar Vlaanderen is over het algemeen vrij braaf. Dan heb je nog conscious rap, een genre dat vrijwel iedereen aandurft. Roméo Elvis, L’Or Du Commun en JeanJass stoppen dat vaak in hun nummers maar dat is niet altijd het geval. In Vlaanderen heb je Brihang, misschien de meest conscious van allemaal. Hij is een echte dichter. Maar zoals ik al zei heeft bijna iedereen wel een conscious moment op een album. Poprap is niet echt een term die we hier gebruiken. Als je het als Belgische rapper überhaupt kan maken in eigen land, is iedereen daar blij om. Sommige rappers proberen dat door iets unieks te maken en sommigen doen gewoon wat werkt. Degenen die het verschil maken hebben dan wel de tijdloze nummers, maar dat is eigenlijk over de hele wereld zo.

Buitenbeentjes Brihang is zeker een mooi voorbeeld van iemand die nergens bij past. Hij doet iets totaal anders dan alle andere Vlamingen. Zijn rap is veel poëtischer en hij maakt strakke videoclips die bij alle media in de smaak vallen. In Brussel had je Veence Hanao, een lid van de groep Autumn. Hij koos er ook voor om totaal een andere weg in te slaan en een soort combinatie van gewone liedjes en rap te maken. De teksten zijn heel mooi geschreven en hij gebruikt ze bijna als poëzie. Hij is nog altijd een van mijn favoriete rappers maar hij heeft een punt achter zijn carrière gezet. Jammer genoeg heeft hij last van een hoorprobleem in combinatie met tinnitus.

Ook Bigshot aka Preacha’Mat was zo iemand die er bovenuit stak. Qua teksten, flow en originaliteit was hij zeker een van de besten maar hij is veel te vroeg gestopt. Het is voor mij nog altijd een raadsel waarom, maar ik denk dat hij het gewoon beu was om door te breken in de hiphopwereld. Hij heeft het misschien te snel opgegeven. Daarmee komen we terug op die professionele structuren, die echt belangrijk zijn om je muziek naar buiten te krijgen. Wanneer daar meer aan gewerkt wordt, arriveert de Belgische hiphopscene misschien ooit waar die zou moeten zijn.