Hoe Eminem witte rap voorgoed kapotmaakte

Eminem in de video voor "Sing for the Moment"/ Screenshot via YouTube

Voor muziekfans was 2002 een vreemd jaar. In de verte hoorde je post-grunge zijn laatste adem uitblazen. Blogvriendelijke indierock met poppunkinvloeden stond op het punt van doorbreken. Elektronische muziek belandde na de hoogtijdagen van rave eind jaren negentig in rustiger vaarwater en ontdekte een gevoeligere kant met Four Tet en verschillende IDM-acts. In de tussentijd zwaaiden Roc-a-Fella en Neptunes vanaf hun troon het hiphoplandschap toe. Rap-rock was een ding. En de grootste ster aan de hemel was Eminem.

Het voelt een beetje gek om over The Eminem Show te spreken als het album dat reflecteert op zijn worsteling met beroemd zijn – The Slim Shady LP had van hem al een ster gemaakt en op The Marshall Mathers LP sprak hij zich al uit over zijn faam. Toch moet het niveau dat Em na Marshall Mathers bereikte ook voor hemzelf als een verrassing zijn gekomen. Het album The Eminem Show kenmerkt zich door frustraties en wanhopig, zelfdestructief gedrag. In de chaos valt een wat sombere ballad op. Het is eigenlijk een soort van remake van Aerosmiths Dream On. Of de sample bedoeld is als knipoog naar Run DMC, of dat het gewoon een oude hit is die hergebruikt werd, is onduidelijk, maar een ding staat buiten kijf: de gevolgen van deze artistieke keuze kunnen niet worden onderschat, zeker niet voor iemand die wit is en rapt of luistert naar witte gasten die rappen. De ernst waarmee Sing for the Moment werd gebracht, resulteerde in een twijfelachtige nieuwe richting van het genre.

Nu ga ik misschien iets te snel. Lose Yourself zou uiteindelijk een nog grotere hit worden, de single die Eminems carrière zou definiëren en het startpunt zou vormen voor een golf aan kutrap. Sing for the Moment is een van Ems liedjes met real talk. Hij vertelt hoe rap – en dan vooral zijn kijk erop – kinderen uit gebroken en arme gezinnen aanspreekt, zonder verwijzingen naar popcultuur of spottende opmerkingen, waar hij tot dan toe bekend om was. De serieuze Eminem – Marshall Mathers – liet al eerder van zich horen op nummers als The Way I Am, maar niet eerder sprak hij zo direct tot zijn fans als op Sing For The Moment.

Zonder twijfel was het de intentie van Eminem om met Sing for the Moment andere rappers te legitimeren, en te laten horen dat rap meer was dan “geweren, bitches en auto’s”. Maar het tegenovergestelde gebeurde. Door een ondansbare, zwartgallige beat te gebruiken, was zijn muziek niet langer plezierig en lichtvoetig. Deze benadering van rap had een enorme aantrekkingskracht op een crossover-publiek van fronsende, misantropische rockfans. De zwarte, dystopische wereld die Em schiep werkte geruststellend, doordat hij zijn woede temperde met nummers als Sing for the Moment. Met dit soort nummers werd hij de stem van een specifieke emotie: die van “ik ben net zo fucked up als jij.” En dat was helemaal prima, want die rol heeft rap historisch gezien altijd gespeeld: een uitweg voor mensen die er geen hebben.

Maar zoals hij zelf op White America zegt, sprak Em vooral kids aan met blauwe ogen en blond haar, de mensen die op hem leken – mensen die het zelfs in een erbarmelijke situatie nog respectievelijk oké hebben. In het liedje heeft hij het kort over zijn privileges, maar het was al te laat. De relatief alledaagse ellende en beproevingen van witte Amerikanen kregen een stem en een context: die van de bloedserieuze artiest die zijn hart en misère uitbraakt in de hoop anderen te inspireren. Tel daarbij op dat de teksten werden ondersteund door rockmuziek, en de volgelingen van Em die graag de nieuwe Shady wilden worden zagen geen andere optie dan hun muziek vooral niet club- of radiovriendelijk te maken. Nee, ze moesten boos kijken en vooral niet lachen.

Een van de grootste hits van de afgelopen jaren is G-Eazy’s Me, Myself and I. G-Eazy rapt alsof hij afscheid neemt van een overleden familielid. Het is niet meer dan een popliedje over de behoefte aan meer persoonlijke ruimte, maar het nummer wordt gebracht met zo’n serieuze, prekende toon – alsof G-Eazy over hetzelfde rapt als Kendrick Lamar. Dit nummer hebben we te danken aan Sing for the Moment. Dit, de overdreven, gefrustreerde teksten op rockbeats, is witte rap. Het is rapmuziek voor mensen die een hekel hebben aan rap, behalve als het serieus klinkt en supertechnisch is, en het liefst met een akoestische gitaar erin.

Wat volgde is Asher Roth, die zijn eigen ode brengt aan Amerian Pie-achtige capriolen met een sample van Say It Ain’t So (of was het John Mayer?) en Machine Gun Kelly die op een totaal bombastische manier Rise Against covert. Waarom moet een tekst over hoe leuk je het vindt om drankspelletjes te doen zo dramatisch worden gebracht?

Omdat het zo diepzinnig is? Het lijkt wel een vereiste om vreugdeloos en zelfingenomen over te komen als je wit bent en rapt.

Het zal nooit de bedoeling van Eminem zijn geweest, maar het is toch gebeurd: Sing for the Moment is de aanstichter van dit kwaad. Dankzij hem bestaat er een stroming in hiphop die tegemoet komt aan luisteraars die eigenlijk niet van rap houden en toch buiten de mainstream plaatsvindt. Sterker, dit type “witte rapper” verkoopt rap als genre alsof de boodschap die erin zit alleen serieus en oprecht is als er een witte stem over een gitaarlijn heen rapt.

Er zijn zoveel artiesten die laten zien dat ook op een leuke manier een witte rapper kan zijn. Kijk maar naar Mac Miller of The Beastie Boys. Wat zou er gebeuren als witte rap weer gewoon een onderdeel van rap zou worden? Niemand weet het.