De onsterfelijke Diamanda Galás: nog steeds wild, en nog steeds extreem

Toen Roadburn Festival, het altaar van de genredoorbrekende muziek dat begon in Nederland in 1999, Lee Dorrian uitnodigde als curator, verwachtte niemand dat het saai zou worden; de ex-frontman van Cathedral en baas bij Rise Above Records is bekend om zijn ongebreidelde toewijding om platen te zoeken in de meest doorgetripte hoekjes van punk, rock en heavy metal. Hij nam enorme risico’s door bands als Electric Wizard, Sunn O))) en Ghost op zijn DIY-label te tekenen, en hij is natuurlijk ook bekend voor het fronten van een ontluikende versie van Napalm Death.

Hij treedt in de voetstappen van David Tibet van Current 93, Tom G. Warrior van Celtic Frost en Mikael Åkerfeldt van Opeth. Dorrians tweede keer aan het roer (in 2008 hostte Roadburn de twintigste verjaardag van zijn label) zorgt ervoor dat de conceptuele noiseartiest Russel Haswell, Japanse punklegendes G.I.SM en deathmetalpioniers Repulsion aan de line-up van Roadburn zijn toegevoegd, en de kroon op zijn curatorschap is het uitnodigen van de spookachtige pianist en vocalist, Diamanda Galás.

“Ik leerde Diamanda Galás kennen toen ik haar een hele tijd terug in het midden van de jaren tachtig zag optreden bij een bekend televisieprogramma, The Tube, op Channel 4. De angstaanjagende intensiteit van dat optreden zorgde ervoor dat ik meer wilde weten,” legt Dorrian uit. “Zeggen dat Diamanda uniek is, is nogal een understatement. Haar voor het eerst live zien in 1990 telt nog steeds als een van de meest intense optredens die ik ooit heb meegemaakt. ‘Donker’ lijkt zo’n triviaal woord om haar muziek mee te omschrijven, maar ze is het ongetwijfeld en ook nog eens op het meest extreme niveau.”

Al werd ze in 1955 in California uit Grieks-orthodoxe ouders geboren, aan haar ontwikkeling naar een van de meest belangrijke muzikale artiesten van onze tijd was weinig orthodox. Ze werd opgeleid als operazangeres, en trad voor het eerst op voor een publiek in 1979. Ze werkte toen samen met Vinko Globokar en Amnesty International aan een opera over de arrestatie en marteling van een Turkse vrouw. In 1982 kwam haar debuutalbum uit, The Litanies Of Satan, een uitgebreid geluidslandschap van gekwelde schreeuwen, bezweringen en poëzie die haar vocale kunsten bekend maakten, net als het achttien minuten durende performancestuk Wild Women With Steak Knives. Ze heeft zonder compromissen te sluiten gezongen over en gewerkt rond mentale gezondheid, feminisme en AIDS. Op haar album The Sporting Life uit 1994, een samenwerking met John Paul Jones van Led Zeppelin, creëerde ze een sadistische fantasie over castratie, mannelijke verkrachting, marteling en moord. Haar carrière zit vol verhalen en is indrukwekkend in zijn diversiteit. Ze is de werelden rond rock, blues, jazz en opera afgegaan en werkte volledig op haar eigen termen met muziek, spoken word, film en literatuur.

We vroegen de baanbrekende artiest, van wie de tong even scherp en brutaal is als haar composities, te kunnen spreken. We hebben het over leeftijd, maar ook over de oneerlijkheid van de muziekindustrie en middelmatige artiesten die met haar meeliften als zeepokken, voor ook maar een greintje credibility. Ze is oprecht, koppig en oh zo scherp. Ze heeft een felle mening over integer muziek componeren, invloed hebben, en haar respect voor Kesha. Ook licht ze een stukje van de sluier op over wat we mogen verwachten van haar set op Roadburn.

Noisey: Je staat op het punt op te treden op Roadburn Festival – wat de line-up betreft een van de meest diverse en meest extreme festivals ooit. Is het festival klaar voor Diamanda Galás?

Diamanda Galás

: Roadburn is nieuw voor me. De mensen die het organiseren zijn erg vriendelijk en ik heb alleen nog maar goeie dingen gehoord en gezien, dus ik kijk ernaar uit. Ik weet niet wat voor een publiek er zal zijn, maar goed, een publiek is een publiek en je kan niets meer dan je best doen. Ik heb al voor heel veel verschillende mensen opgetreden. Ik heb eens gespeeld op wat ik denk dat een punkfestival was – ik wilde beginnen met een soort opera-aria en het kon me echt niet schelen of ze het goed vonden of niet, want ik was gewoon totaal geobsedeerd met dat stuk muziek op dat moment. De ontvangst was positief, ik heb ze totaal doen flippen. Ik ben een kluizenaar en werk graag aan wat ik zelf interessant vind.

Wat kan het publiek bij Roadburn verwachten van je optreden?

Ik zal starten met een gedicht over de zelfmoord van Cesare Pavese, een Italiaanse dichter, wat ik als operastuk zal zingen. De woorden zijn ongelofelijk en ze vragen echt om deze zangstijl. Voor dit festival zal ik ook Henri Michaux voordragen, een heel bekende dichter uit België. Het stuk is een soort vloek, uitgesproken in stem en piano. Zijn idee was dat de muziek moest hameren om de vloek uit te spreken; het moest precies zijn, de woorden moesten gecommuniceerd worden op verschillende manieren zodat ze zouden overkomen als kogels. En ik zal m’n eigen versie doen van

O, Death

. Ze zeggen dat het door Ralph Stanley is geschreven, maar dat is het niet. Eigenlijk kwamen de woorden uit Schotland en van daaruit gingen ze naar Amerika, en toen zijn ze uiteindelijk veranderd in een cowboyliedje. Het zijn echt letterlijk cowboys die naar de maan zingen, treuren en huilen, het is echt heel mooi om te horen. Misschien doe ik ook wat cante jondo-zang, wat uit Zuid-Spanje komt, en ik zal wat Franse nummers doen. Ik zou niet direct zeggen dat het een rockoptreden wordt.

Je laat ook je film Schrei 27 zien, een samenwerking met Davide Pepe. Die wordt omschreven als “snijdende, ruwe schreeuwen van pijn die naar een climax werken van rauwe menselijke geluiden, diepgewortelde eeuwenoude klanken en momenten van stilte, om zo samen een aria van pijn te vormen”. Het speelt met ideeën rondom marteling in de omgeving van een medische faciliteit. Heel wat van je composities gaan over schokkende thema’s van psychologische of politieke aard. Hee weinig artiesten stellen hun publiek bloot aan deze donkere en moeilijk verteerbare dingen en geven de voorkeur aan het publiek vermaken. Zou je gewaarschuwd moeten worden voor je naar een show van jou gaat?

Ik weet het niet, wat mij betreft is wat ik doe ook entertainend [lacht]. Ik voel me zowel fysiek als mentaal echt slecht als ik kerstliedjes hoor. Ik word daar heel boos van, alsof ik uit de loop van het geweer van een scherpschutter wordt geschoten. Broadwayshows met hun sentimentele liedjes – zulke dingen zijn angstaanjagend voor me omdat ze herinneringen oproepen van lang geleden, herinneringen waarvan ik niet helemaal weet wat ze betekenen maar die me wel breken. Ze breken mijn hart en ziel. Iannis Xenakis, de grootse Griekse componist, zei hetzelfde. Hij kon niet luisteren naar de muziek die zijn moeder vroeger voor hem speelde, omdat het leek op luisteren naar hoe iemands ingewanden uit zijn lichaam werden gehaald. En zo is het voor mij als ik een liedje speel dat jij als mooi omschrijft. Mijn interpretatie brengt me naar een andere plek omdat het voor mij de dood van een maagd toont, het dier dat in het eerste lenteweer rondhuppelt en doodgeschoten wordt door een jager. Schoonheid is intimiderend voor me, dus heb ik de gewoonte een soort samenspel te maken van iets dat mooi kan zijn met iets dat wreed is, gewoon omdat ik voel dat ze in het leven samen voorkomen. Ik doe dat om mezelf te redden, te beschermen, zodat ik niet naar buiten wandel zoals Bambi. Het is beter om op je hoede te zijn.

Wie zou je noemen als je tijdsgenoten? Je optredens zijn vaak zo gevarieerd dat het moeilijk is je muziek te labelen; je bent, zoals Lee Dorrian zegt, echt uniek.
Ik weet niet wat tijdsgenoten betekenen, ik weet niet of dat binnen dertig of twintig jaar is, of binnen een generatie. Bedoel je mensen die actief bezig zijn met heel sterk vocaal werk? Het is moeilijk te zeggen. Ik doe heel wat verschillende dingen, vooral met piano. De piano was mijn eerste instrument, ver voor ik met mijn stem begon, dus zeg ik niet dat ik zanger ben. De reden dat ik mijn stem zo flexibel en sterk moet houden is omdat de dingen die ik hoor de kracht en de woordenschat van geluid aandrijven. Ik hoor zangers niet zo’n soort grote vocale vocabulair brengen, en dat is ook hun taak niet. Ester Phillips had echt geen grote woordenschat van geluiden nodig, het is gewoon dat ik het nodig heb. Meer dan ik elektronica of een versterker nodig heb. Dat is ook waarom ik zo lang gestudeerd heb en waarom ik blijf studeren.

Ik vind de echt virtuoze artiesten diegene die toegeven dat ze nog steeds lessen volgen; middelmatige muzikanten denken vaak dat ze helemaal geweldig zijn.
De meeste gitaristen willen het daar nooit over hebben omdat het hun imago zou aantasten. Als ik een gitaar hoor, is dat exact wat ik denk: schatje, je hebt die gitaar recht in je reet gestoken en dat is waarom je die vreselijke noten speelt in de plaats van de juiste. Ik kan er echt niet tegen om naar zo’n soort concert te gaan waar afschuwelijke mannelijke zangers rondwandelen op het podium alsof ze model zijn. Dan denk ik: ga alsjeblieft modellenwerk doen tot je leert zingen, want ik hoor echt niets goed.

Je hebt je nooit geconformeerd aan de muziekindustrie. Je hebt alle ongeschreven wetten gebroken door zonder weerga te spelen wat je wilt, rond thema’s die controversieel zijn. Is dat moeilijk geweest?
Het is geen morele zaak, het is een muzikale kwestie. Het gaat om wat ik hoor. Ik kan enkel spelen wat ik hoor, en niet iets wat ik niet hoor. Ik zou me heel snel vervelen. Het is niet hun muziek, het is die van mij. Ik word er gek van, fuck jullie dikke vette varkens die een vast inkomen hebben en helemaal niets van muziek weten. Ze hebben geen flauw benul van waar een publiek echt in geïnteresseerd is, ze doen gewoon dezelfde achterlijke dingen elke keer opnieuw. Dat zijn absoluut geen mensen waarin ik geïnteresseerd ben.

Het is interessant om over dit soort dingen te praten op het moment dat een popartiest als Kesha het recht ontnomen wordt. Al weet ik dat haar muziekstijl niet direct iets is dat je zou willen luisteren.
Dat maakt niet uit. Die goeie oude kerels waar zij mee in de clinch ligt, die zouden gewoon samen in een cirkeltje elkaar moeten gaan aftrekken met scheermesjes. Het is een verhaal dat zo oud is als de straat, het is een basisonderdeel van ongeveer elke zaak die er is. Deze fucking verkrachtingscultuur. In een eerlijke situatie zou je gewoon een jachtgeweer moeten pakken, en dan zou je dezelfde straf ondergaan als wat al deze vrouwen doormaken. Niemand gelooft ze. Zelfs de meest gewone mensen verzinnen ongelofelijke leugens over vrouwen. Deze situatie maakt me heel boos. En wat ze dan altijd zeggen is dat ze naam voor zichzelf probeert te maken – waarom in godsnaam zou iemand zo’n soort verhaal aan zich willen hebben zitten? Niemand wil de krantenkoppen halen door te zeggen dat ze zijn misbruikt.

Ik zal je één ding zeggen: ik vind haar fantastisch. Ik heb enorm veel respect voor haar omdat dit geen populaire zet is. Dit is niet iets wat je doet om vrienden te maken en dat bewonder ik echt. Het is een eeuwenoude waarheid die bovenkomt, en het is goed fout.

Diamanda Galás treedt op op Roadburn Festival in Tilburg als deel van Lee Dorrians ‘Rituals Of The Blind Dead' op 15 april. Haar film 'Schrei 27' zal te zien zijn op 16 april.