Hoe racistische huisbazen omzeilen

Soms vergeet ik dat ik niet wit ben. Het klinkt misschien gek, maar het is precies een overlevingsmechanisme, ik vergeet dat ik elk moment de volle laag kan krijgen. Dus telkens als ik geconfronteerd word met dat geweld, is het pijnlijker.

Accommodatie vinden in een racistische samenleving is een moeizame reis. Hoe kan iets wat zo onschuldig lijkt als een appartement bezoeken, zo’n helse beproeving worden die ons blootstelt aan discriminatie? Aan de telefoon gaat alles altijd goed, ik bevestig de dag en het tijdstip van het bezoek. Maar wanneer mijn naam wordt gevraagd, wordt mijn antwoord meestal gevolgd door stilte. “Het zal niet mogelijk zijn. Ik heb eerder  mensen gehad zoals jij, dat ging niet goed.”

Unia, het Interfederaal Gelijkekansencentrum, een onafhankelijke overheidsdienst in België, verduidelijkt dat “hoewel het voor een eigenaar legitiem is om de huurvoorwaarden voor zijn woning te willen bepalen, is zijn contractsvrijheid niettemin  beperkt door de antidiscriminatiewetgeving”. Verhuurders die discriminerende criteria hebben ten aanzien van huurders, kunnen daarom strafrechtelijk of civielrechtelijk gestraft worden. We zeggen wel; “kunnen”. Unia meldt dat er in 2021, 300 dossiers werden geopend voor gevallen van discriminatie op het gebied van huisvesting – 30,5% voor raciale criteria en 10,5% voor weigeringen vanwege een beperking.

Na talloze ochtenden doorgebracht te hebben met reageren op vastgoedadvertenties en om bijna drie weken lang achtentwintig bezichtigingen te regelen, zonder enig positief antwoord, heeft de constante emotionele achtbaan zich in mijn buik omgevormd tot een knoop van angst die me enorm overweldigt. Ik ben ook afgevallen en ben uitgeput. Ik heb nochtans een deftig cv, twee garantstellers, een brief van mijn werkgever en loonbrieven.

Mijn hoofd bracht me er toen toe om erover te praten met kennissen die hun toevlucht namen tot nieuwe gewoonten, zelfs illegale technieken, om de racistische mechanismen van de verhuurders te omzeilen en uiteindelijk huisvesting te vinden. Al deze mensen hebben op een gegeven moment de indruk gehad (zo niet met formeel bewijs) dat ze te maken hadden met discriminatie bij hun zoektocht naar huisvesting. Hoewel het niet zeker is of hun verandering in aanpak hen heeft geholpen om een ​​appartement te krijgen, gingen ze akkoord om te praten over al die keren dat ze, als mensen van kleur, zich anders moesten voordoen.

Bij haar zoektocht had Myriam* (32 ) een behoorlijk degelijk cv: fulltime baan, goed salaris, getrouwd. Aan de telefoon verliep alles altijd soepel. Het was tijdens de bezichtigingen dat de eerste moeilijkheden het proces vertraagden: “Zodra we als Maghrebijns stel verschenen, veranderde de sfeer meteen. Talloze keren werd mij zelfs geweigerd om het appartement te bezichtigen, zonder enige rechtvaardiging. Op een dag besloot ik de bezichtiging zonder mijn hoofddoek te doen, in de hoop dat ik minder gestigmatiseerd zou worden, maar ik kreeg dezelfde behandeling.”

Na een jaar lang te zoeken, uitgeput door afwijzingen, besloot Myriam uiteindelijk om haar schoonbroer, de echtgenoot van haar zus, in haar plaats te sturen. Ze was verliefd op het appartement en wilde haar geluk niet laten ontglippen. “Mijn schoonbroer is wit, met een Vlaams accent”, beschrijft ze. “Hij kreeg meteen het appartement. Ze hebben hem niet eens om een ​​loonbrief gevraagd. Sterker nog, ze hebben hem helemaal niets gevraagd! Het makelaarskantoor mailde hem zelfs het voorgetekende huurcontract.”

Haar schoonbroer had de mogelijkheid om eventuele huisgenoten aan het huurcontract toe te voegen, wat hij dus deed door Myriam in te schrijven. “Wat de domiciliëring betreft,  is het een proces dat onafhankelijk staat van de huurovereenkomst en dat vormde geen probleem,” voegt ze eraan toe.

Nathalie* (25), een jonge kunstenares zonder contract die net als freelancer was begonnen, begon haar zoektocht niet met het ideale CV. Het feit dat ze een persoon van kleur is, hielp ook niet. “Mijn voornaam is prima, maar ik weet dat de achternaam er veel toe doet, ook al klinkt de mijne niet te Arabisch,” zegt ze. Op Facebook is contact maken niet eenvoudig. Als je privéberichten voor appartementen stuurt, zijn de prijzen soms niet meer dezelfde als uit de beschrijving: “Ik vermoed dat ze de prijzen verhogen, zodat ik zeker niet geïnteresseerd ben.”

Net als Myriam besloot ze vals te spelen toen ze het appartement van haar dromen zag: “Ik kon dit geschenk uit de hemel niet missen. Alles klopte; maar klopte ik wel voor hen? Om zichzelf de beste kans te geven, deed Nathalie beroep op een vriend van haar vader, een man “die de middelen heeft” en wiens achternaam niet buitenlands klinkt. Een paar weken nadat ze hem als garantsteller had opgegeven, kreeg ze het appartement.

Net als de anderen werd Leïla* (28) geconfronteerd met haar afkomst tijdens haar zoektocht naar een woning: “Ik had een studentendossier met mijn ouders, die allebei arts zijn, als garantstellers,” legt de jonge vrouw uit. “Toch werd ik afgewezen voordat ik zelfs maar een afspraak kon maken.” Hoewel ze geen papieren bewijs heeft dat racisme hierbij een rol heeft gespeeld, kunnen we het vermoeden: “Ik had mensen aan de telefoon die me vroegen of mijn naam Arabisch was. Ik kan niet geloven dat ze me die vraag durfden te stellen.”

Na verloop van tijd nam Leïla eerst de beslissing om geen afspraken meer te maken onder haar eigen naam, en vervolgens ging ze een stapje verder en vroeg ze een vriendin om de bezichtigingen voor haar te doen. Maar na maandenlang zoeken en een naderende deadline om haar huidige appartement te verlaten, koos ze voor een meer ingrijpende aanpak. Haar nieuwe strategie bestond erin haar ex te vragen om met haar mee te gaan naar de bezichtigingen. “Toen ik solliciteerde, schreef ik de goed Vlaams klinkende naam van mijn ex op, inclusief adellijke titels, en tot mijn verbazing werd ik veel vaker teruggebeld,” legt ze uit. “Toen ik uiteindelijk een appartement vond, tekende ik het contract op mijn eigen naam, waarbij ik verzekerde dat hij bij mij zou wonen.” Helaas, terwijl ze de volgende maand gepland had om in te trekken na het ondertekenen van het contract, veranderde de eigenares van gedacht. Het was de eerste keer dat ze zo dicht was geraakt bij het bereiken van haar doel.

Toen Leïla uiteindelijk een appartement vond, heeft ze zich afgevraagd of dit ook te danken was aan het feit dat de vastgoedmakelaar Arabisch was. “Uiteindelijk zou de enige manier om uit deze shit te komen misschien zijn dat we steeds meer vastgoedmakelaars van diverse origines hebben die ons kunnen helpen,” concludeert ze. “Een serieuze vraag.”

“Ik heb altijd het gevoel gehad dat er in België een enorm verschil leeft,” zegt Marta* (25). Volgens haar word je, als je uit Zuid-Amerika komt, in vergelijking met Spanje, sneller geassocieerd met stereotypen, krijg je het label ‘immigrant’ op je voorhoofd geplakt en word je geassocieerd met drugshandel - Marta telt niet meer hoe vaak ze opmerkingen hierover heeft gekregen. Ze voegt eraan toe dat de verhuurders hun blik veranderen zodra ze beseffen dat ze Chileens is en niet Spaans.

Na verschillende mislukkingen hebben deze ervaringen Marta en haar moeder ertoe aangezet om zich aan te passen, zelfs als dat betekende dat ze een deel van zichzelf moesten verloochenen. Voor elke bezichtiging kreeg Marta - destijds 18 jaar tijdens hun laatste zoektocht - een korte instructie van haar moeder: ten eerste, geen achternaam geven. Marta herinnert zich dat haar moeder haar vertelde dat ze al geluk had met een voornaam die “Europees klinkt” en vooral, dat ze geen accent mocht hebben. “Het is vreselijk om je gelukkig te voelen over het feit dat je geen accent hebt, enkel om een ​​woning te vinden,” zegt ze. Het tweede waar ze op moest letten: geen Spaans spreken tijdens de bezichtigingen. De twee vrouwen letten ook op hun kleding, ze moesten oppassen voor elk detail om niet te ‘Latina’ over te komen. “We zijn trots op onze afkomst, maar we moesten echt verbergen wie we zijn,” betreurt ze.

Ondanks alles werden telkens dezelfde noodlottige vragen gesteld bij het zien van hun identiteitspapieren: “Waar kom je vandaan?”, “Hoe lang ben je al in België?”, “Waarom ben je hier?”. Marta kon opmerken dat zij vaak de enige was onder de kandidaten die deze vragen kreeg.

Marta en haar moeder hebben uiteindelijk een appartement gevonden, ook al is het duur voor hen en slaapt haar moeder in de woonkamer. Ze hebben het gekregen dankzij een “super coole” verhuurder die hen geen al te persoonlijke vragen stelde.

Klassieke techniek, zou je zeggen. Maar voor Lucien* (57) was het geen vanzelfsprekendheid. Hij probeerde eerst op een conventionele manier een woning te vinden. Zijn naam, “typisch Vlaams, echt van hier”, speelde in zijn voordeel om contacten te leggen. Maar bij de eerste ontmoetingen liep het mis: “Met mijn naam kon geen enkel agentschap of verhuurder zich voorstellen dat er een grote zwarte man zou verschijnen bij de bezichtiging. Ze waren veel koeler tegen mij in het echt dan aan de telefoon, waar mensen over het algemeen hartelijk waren.” Lucien besloot een “meer agressieve strategie” te hanteren. Als eigenaar van zijn eigen bedrijf kon hij zijn professionele documenten gemakkelijk aanpassen, waarbij hij een fictief hoog salaris vermeldde. “Eerlijk gezegd, eens je op dat punt belandt, betekent het dat je echt het gevoel hebt dat je op straat zult belanden,” zegt hij. “Vanaf dat moment vond ik zonder probleem een woning.”

Lucien is nooit betrapt, maar was zich altijd bewust van het risico, vooral toen hij vader werd. “Het had gevaarlijk kunnen zijn,” zegt hij. “Als ik het alleen voor mezelf deed, was het mijn probleem, maar als je een gezin hebt, voelt het delicaat aan. Maar als ik een woning wilde voor mijn kinderen, wist ik dat ik moest liegen. Ik heb altijd gelogen, want de waarheid zou me nooit in staat stellen om onderdak te vinden.” Vandaag maakt hij zich vooral zorgen over de discriminatie waarmee zijn kinderen ook te maken zullen krijgen: “Ze zijn van gemengde afkomst, alles wat ik hen wens is dat ze zoiets niet hoeven mee te maken.”

Moncef* (31) moest allerlei trucjes bedenken om geloofwaardig over te komen bij de makelaars. “Ik maakte valse loonbrieven,” vervolgt hij. “Als ik zei dat ik bij het OCMW zat, wist ik dat het meteen afgelopen was. Als je sociale bijstand ontvangt en op zoek bent naar een woning... veel succes.” Moncef geeft toe dat hij de logica van de eigenaars kan begrijpen: “Ik weet dat sociale bijstand ongeveer 900 of 1.000 euro is, dus je denkt meteen dat het niet mogelijk is, dat je huurder in de problemen zal zitten.”

Maar naast de kwestie van geld komt het vraagstuk van racisme al snel naar voren, zelfs tijdens het telefoongesprek: “Het werd het mij eens duidelijk gezegd: ‘Ik voel aan je accent dat je Marokkaans bent, ik wil je tijd niet verspillen: ik verhuur het appartement niet aan Marokkanen, noch aan zwarten, noch aan Turken’.” Dat was de enige keer dat iemand zo direct tegen hem was. “Normaal gezien is het wat subtieler.”

Moncef heeft geen techniek gekozen om de zaken te omzeilen, hij dacht eraan om samen met zijn (witte) vriendin een eigendom te kopen. Het koppel - beiden hebben een vaste job - slaagde er uiteindelijk in om na enkele maanden zoeken, met behulp van een lening, iets te kopen. “Het was niet alleen vanwege het racisme, maar het heeft wel sterk meegewogen in mijn beslissing,” legt hij uit. Volgens hem zijn de moeilijkheden bij een woning kopen minder gerelateerd aan raciale discriminatie, maar eerder aan puur economische vraagstukken. Er is echter geen manier om het zeker te weten, er lijkt geen onderzoek te bestaan ​​over dit onderwerp.

*Aliassen, met als doel de identiteit van de personen in kwestie te beschermen.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.