Waarom sommige nummers meer in ons hoofd blijven hangen dan anderen

Een paar weken geleden was mijn telefoon leeg, terwijl ik nog een lange rit te gaan had door een ontzettend saai stuk in de Mojavewoestijn. Hierdoor werd ik gedwongen om de radio voor het eerst in jaren weer eens aan te zetten. Dat was voor mij, iemand die nooit meer dan twee nummers uit de Top 40 kent, een vreemde ervaring – 'Don't Let Me Down,' 'Send My Love,' en 'Cake by the Ocean' waren allemaal nieuw voor mij. Nadat ik ongeveer een uur auditieve heroïne tot me nam, viel het me op dat ik hetzelfde nummer van X Ambassadors minimaal drie keer hoorde op net zoveel zenders.

Uiteindelijk kwam ik met schuim op de mond en bloed uit mijn ogen aan in Los Angeles, terwijl de refreinen van Daya rond mijn hoofd cirkelden. Ik pakte een honkbalknuppel om de autoradio te slopen, maar ik kwam niet van de muziek af want die zat vast in mijn zenuwcellen. Het voelde alsof ik gek werd – en dat is nou precies het punt.

De wetenschappelijke term voor het fenomeen waarbij een liedje in het hoofd blijft zitten is onvrijwillige muzikale beeldspraak, maar deze nummers staan in de volksmond beter bekend als 'oorwurm.' Er is al veel onderzoek gedaan naar de omgevingseisen en persoonlijke kenmerken die ervoor zorgen dat een liedje in ons hoofd zit. Maar er is bijna geen onderzoek gedaan naar waarom sommige nummers nou eenmaal meer blijven hangen dan anderen.

Een nieuw verslag dat is gepubliceerd door de American Psychological Association op donderdag, richtte zich op die vraag. Zij ontdekten dat ze een betrouwbare voorspelling konden maken van welke nummers blijven hangen. Dit deden zij door zich te baseren op de compositie van de muziek en de populariteit van het nummer.

De onderzoekers gebruikten data van een bestaande en lopende enquête van mensen die zelf rapporteerden over welke popmuziek onvermijdelijk in hun hoofd vastzat tussen 2010 en 2013. Uit de antwoorden van deze 3000 respondenten, bleek de grootste oorwurm 'Bad Romance' van Lady Gaga te zijn. Deze werd 33 keer als grootste oorwurm bestempeld tijdens deze periode ('Alejandro' en 'Poker Face' waren respectievelijk achtste en negende in de meest genoteerde oorwurmen, wat Lady Gaga de koningin van de onvrijwillige muzikale beeldspraak maakt).

Oorwurmen zijn deels de reden waarom Jon Sudano zijn ding kan doen. Het andere deel is ruw en natuurlijk talent.

De onderzoekers vergeleken vervolgens de top 100 oorwurmen met nummers die nooit werden genoemd als oorwurmen, maar wel leken op de stijl en populariteit van de oorwurmen. Deze 200 nummers werden getranscribeerd om de belangrijkste melodie van elk nummer te vergelijken, wat de bron is van een oorwurm en over het algemeen te vinden is in het refrein.

De onderzoekers berekenden vervolgens de 82 structurele melodiecomponenten van elk nummer. Deze werden ontleed in dingen als tempo, tonale helderheid en de toonhoogte (hoe hoog of laag een noot is).

Op basis hiervan ontdekten de onderzoekers dat oorwurmnummers over het algemeen sneller zijn, "ongebruikelijke" intervallen hebben (onverwachte sprongen of meer herhaalde noten dan normaal), en "globale melodische contouren" volgen, wat erop neerkomt dat de melodische vorm overeenkomt met Westerse popmuziek. Het blijken ook de nummers die het meest op radio en TV te horen zijn.

Een voorbeeld van de meest voorkomende melodische contouren volgens de onderzoekers is 'Twinkle, Twinkle, Little Star,' waar de eerste zin stijgt in toonhoogte en de tweede valt in toonhoogte. Deze melodische contour werd ook gevonden in 'Moves Like Jagger' van Maroon 5, de vijfde meest genoemde oorwurm. Een andere is 'Millennial whoop,' dat wisselt tussen de vijfde en derde noten van een grote schaal. Dit is te horen in nummers als 'California Gurls' van Katy Perry en 'Ride' van Twenty One Pilots.

"Onze bevindingen laten zien dat je tot op zekere hoogte kunt voorspellen welke nummers in het hoofd van mensen blijven hangen, op basis van de melodische inhoud," zegt Kelly Jakubowski, een postdoc aan de Durham Universiteit. "Dit kan ambitieuze songwriters of adverteerders helpen om een jingle te schrijven die iedereen maanden lang zal onthouden."

Hier een paar van de meest genoteerde oorwurmen in het onderzoek – luisteren op eigen risico.

1. 'Bad Romance,' Lady Gaga

2. 'Can't Get You Out of My Head,' Kylie Minogue

3. 'Don't Stop Believing,' Journey

4. 'Somebody That I Used To Know,' Gotye

5. 'Moves Like Jagger,' Maroon 5