We spraken Laurent Binet, de schrijver van HhhH

Laurent Binet is een beetje moe van al dat gepraat over de Franse presidentsverkiezingen. "Mensen konden kiezen tussen Thatcher en Hitler," zegt hij. "Ik zou dan op Thatcher stemmen, maar vraag me niet of ik daar blij van word." Gelukkig voor hem zijn we hier niet om de Franse verkiezingen te bespreken. Ik ben geïnteresseerd in zijn boek De zevende functie van taal, dat in Nederland al een jaartje uit is, en nu eindelijk ook in Engeland in de boekhandels komt te liggen. Het is een grappige en spannende detective over semiotiek – de studie van tekens – en een verzonnen moord op de Franse filosoof Roland Barthes.

Binet werd wereldberoemd met zijn debuutroman HhhH (Himmlers hersens heten Heydrich), waar de VPRO momenteel een serie over uitzendt. Het boek verweeft het verhaal van de aanslag op SS-leider Reinhard Heydrich met de worsteling van een schrijver om dat verhaal zo goed mogelijk te vertellen. Het is daarmee een echte 'meta-vertelling'. Ook in De zevende functie van taal neemt de verteller de ruimte om zich vragen te stellen over het verhaal dat verteld word. Soms zet de verteller de lezer daarmee juist op het verkeerde been, een leuk foefje van Binet, de schrijver.

Ik sprak hem over filosofie, James Bond, Sherlock Holmes en pulpromans.

VICE: Veel mensen vinden De zevende functie van taal nogal klinken als iets voor een heel klein publiek. Ben je daar bezorgd over?
Laurent Binet: Totaal niet. Ik schrijf over dingen die me interesseren. Hopelijk vinden andere mensen dat ook interessant. Ik ben maar een normale man, en er zijn vast meer mensen met dezelfde interesses als ik. Misschien geen miljoenen, maar vast een paar, ergens.

Voor welke doelgroep heb je dit boek geschreven?
Voor iedereen. Ik wilde een boek schrijven dat ik ook zelf zou lezen. Sommige concepten zijn wat ingewikkeld, dat snap ik, bijvoorbeeld 'semiotiek'. Maar ik geef de lezer handvatten om dat te kunnen volgen. Voor ik schrijver werd was ik trouwens leraar. Maar dit is heus geen lesboek of college. Het is heel dramatisch allemaal. Ook die semiotiek: ik leg uit wat dat betekent door over Sherlock Holmes te praten, die naar aanwijzingen speurt.

En James Bond.
Ja, die ook. Met Bond leg ik uit wat 'structuralisme' is, namelijk dat alles bestaat uit codes die je moet ontcijferen. Mijn boek zit in elkaar als een Bond-film. De hoofdpersoon, Simon, geeft eerst nog college over James Bond, maar verandert daarna langzaam in Bond zelf: roken, cocktails drinken, scheuren in auto's.

Bijna al je personages hebben echt bestaan. Heb je het idee dat je die echte mensen nu beter hebt leren kennen?
Je schrijft niet zomaar een boek. Ik wilde deze personages tot leven wekken, niet alleen om als schrijver met ze te kunnen dollen, maar ook om hun werk opnieuw onder de aandacht te brengen. Ze zijn een beetje vergeten tegenwoordig. Niets maakt me blijer dan dat mensen zeggen: door jouw boek heb ik nu ook een filosofieboek van Roland Barthes gelezen.

In HhhH ga je heel secuur en weloverwogen te werk. Je wil geen verkeerd beeld van de geschiedenis geven. In De zevende functie heb je daar minder moeite mee, lijkt het. Heb je voor beide boeken evenveel historisch onderzoek gedaan?
Ik heb zeker veel onderzoek gedaan, maar het doel van dit boek is anders dan dat van HhhH. Daarin wilde ik een trouw beeld van de geschiedenis geven, maar De zevende functie gaat over iets anders, dat is meer fictie. Het zijn wel twee kanten van dezelfde medaille, de moeilijke verhouding tussen fictie en waarheid, fictie en geschiedenis. Ik wilde geen onjuist beeld geven van de geschiedenis, maar ik ben er open over dat dit fictie is. Barthes is overleden bij een ongeluk, daar wilde ik geen twijfel over laten bestaan.

Het klinkt alsof je meer lol had bij het schrijven van dit boek dan bij dat andere.
Het verhaal is zeker speelser dan HhhH. Daarin speelde ik met mijn eigen fouten, maar het boek was niet echt speels te noemen. Toch waren beide boeken even leuk om te schrijven. Ik volgde mijn obsessies. Ik was al tien jaar geobsedeerd met het verhaal van Heydrich. Dat was een prima obsessie. Hetzelfde geldt voor het verhaal van Barthes: een heerlijke obsessie.

Natuurlijk.
Helemaal niet natuurlijk. Veel schrijvers vinden schrijven een rotkarwei. Ik niet. Ik schrijf omdat ik het leuk vind. Het is heus niet makkelijk, maar ik vind het heerlijk. Toen ik jong was dacht ik: als schrijven voelt als werk dan ben je waarschijnlijk geen goede schrijver. Nu denk ik het tegenovergestelde: schrijven is werk, maar fijn werk.

Zou je zeggen dat De zevende functie van taal een historische roman is met pulp-elementen, of pulp met historische elementen?
Het is in de eerste plaats historisch, en daarna pas pulp – als je een detective per se pulp wil noemen. Dit is mijn stijl van schrijven, dat weet je toch? Geschiedenis is de inhoud en pulp de vorm.

Is het makkelijk om daar balans in te vinden?
Ik kan je niet vertellen wat de juiste balans is. Het is een soort instinct, denk ik, een kwestie van gevoel. Soms moet ik mezelf afremmen, en andere keren denk ik: gas erop!

Veel lezers zijn onbekend met filosofie. Wat wil je bereiken met deze combinatie van semiotiek en spannende race- of seksscènes?
Die combinatie is het beste wat ik te bieden heb. Als je stukken wil overslaan van het boek, dan kan dat, maar uiteindelijk krijg ik je toch te pakken. Ik probeer mijn verhalen zo dramatisch mogelijk te maken. En scènes moeten altijd meerdere lagen hebben. Je kunt het boek lezen als een detective, maar ik geef de lezer meerdere ingangen in het verhaal. Het maakt niet uit als je sommige dingen mist of niet snapt. Sommige mensen benadrukken dat ik geen academicus ben, en theorieën over het hoofd zie. Maar veel academici missen juist mijn referenties naar popcultuur. Jacques Bayard is bijvoorbeeld vernoemd naar Jack Bauer uit 24.

Er wordt ook een film gemaakt over HhhH. Wat wordt dat voor film?
Een Hollywoodfilm, maar het verschil met de film Anthropoid uit 2016 is dat je vooral de opkomst en ondergang van Heydrich te zien krijgt. De film begint veel eerder dan de moordaanslag. Ik heb niets tegen Hollywood. De verfilming van mijn boek wordt heel anders dan het boek, maar dat geeft niet. Het wordt een geweldige Hollywoodfilm met geweldige acteurs, prachtige beelden en fraaie muziek. Het boek is het boek, de film is de film. De film is niets om me voor te schamen. Ik ben blij dat ze hem maken.

Denk je dat De zevende functie ook verfilmd gaat worden?
Natuurlijk, en ik weet zeker dat ik dat ook leuk ga vinden. Er komt in november al een theaterstuk over uit. Ik heb wat repetities bijgewoond en het was erg geestig. Ik kan niet wachten.

Bedankt Laurent!