Waar is het geluid van Amsterdam?

Amsterdamse band Bartek tijdens No Milk Today in de Bitterzoet.

Amsterdam heeft geen eigen geluid. In ieder geval heb ik – als echte Amsterdammer – nooit iets kunnen vinden. Als gevolg daarvan is er ook niet echt sprake van een scene, en ik heb dat altijd jammer gevonden. Het idee van een groep gelijkgezinde jonge mensen die het zat is en het heft in eigen hand neemt, leek me altijd spannend. Jaloers keek ik docu's over punk in de jaren zeventig, vroeg mezelf verveeld af hoe het kon dat iedereen hier zo saai was, en begon een band.

Ongeveer tegelijkertijd verveelde Andreas Stillman zich in Zweden. Hij was toen nog een reclamejongen die opdracht na opdracht binnenharkte. Grote budgetten, saaie campagnes. Moe van zijn succes besloot hij van het ene op het andere moment te verhuizen naar het roerige Amsterdam. Daar is alle lol, moet 'ie gedacht hebben. Eenmaal in Amsterdam pakte hij zijn camera erbij en begon te filmen.

De eerste keer dat ik Andreas ontmoette, filmde hij mij. We waren op de wc's van de Winston Kingdom –een kleine club aan de Warmoesstraat, een van de weinige plekken waar nieuwe bands een podium krijgen – en ik stond samen met de gitarist van mijn band enthousiast te blèren in de camera van Andreas. Hij had besloten een film te maken over de Amsterdamse bandjes-scene, en mijn band was een van de eerste die hij daarvoor filmde. Hij had de scene gevonden die ik altijd gemist had. Of in ieder geval, de scene die potentieel zou kunnen ontstaan. Dat was in 2011.

Dit is 2014 en om nou te zeggen dat er een levendige scene is ontstaan sinds die tijd – nee. Ik snap eigenlijk nog steeds niet wat Andreas zó speciaal vind aan het Amsterdamse bandjescircuit, dat hij er een film over besloot te maken. We zochten hetzelfde, maar voor mij was het glas halfleeg, voor hem halfvol.

Na die avond in de Winston bleef hij ons nog een tijdje volgen, maar inmiddels heb ik hem al bijna drie jaar niet gezien. Wat er van de film terecht is gekomen, weet ik ook niet. Ik begreep dat hij nog altijd op een hoopvolle missie was in de Amsterdamse underground, dus zocht ik hem op om te vragen hoe het er inmiddels voorstaat met de scene. “Ik merk dat de houding onder bandjes in de afgelopen paar jaar veranderd is,” vertelt Andreas me. “Er is nu meer een houding van aanpakken. Misschien valt mij dat op omdat wij de afgelopen tijd steeds meer succes hebben met wat we doen.”

Als Andreas zegt 'wij' bedoelt hij Hermann 'Houbie' Houben en zichzelf. Houbie organiseerde No Milk Today, een avond in de Bitterzoet waarmee hij lokale bands een groter podium wil bieden. In Houbie heeft Andreas een gelijkgestemde gevonden. Samen runnen ze sinds vorig jaar het platform Stillman. Alles doen ze samen. “Ik ben uit Limburg naar Amsterdam verhuisd omdat ik dacht dat het hier zou gebeuren,” zegt Houbie. “Toen ik er eenmaal was, viel me op dat er eigenlijk heel weinig goede bandavonden werden georganiseerd. Toen ontmoette ik Andreas.” De volgende dag lag er een nieuwe plan voor Stillman. Met het platform proberen de jongens bands uit de underground te helpen met promotie, productie en boekingen. “Eigenlijk alles wat er nodig is om het gat tussen Winston Kingdom en 3FM op te vullen.”

Een van Stillman's grotere successen was de video voor een Stromae-cover van de relatief kleine Amsterdamse band CUT_. Geregisseerd en gepromoot door Stillman, ondertussen ruim over de 1 miljoen views op YouTube. “We hadden voor de video een minimaal budget, maar hebben er maximale uitgehaald.” Dit soort producties is volgens Andreas precies wat Stillman voor bands kan betekenen. Geen geld, geen radioplays, wel een concept en een strak plan.

Rechts Andreas, links Houbie. Samen Stillman.

Want tussen de Winston en 3FM ligt nogal een kloof. Je bent óf een grote band óf een underground band, er is geen tussenmodus. Het platform Stillman koos ervoor om bands te helpen dat gat op te vullen. Een zware taak, dat weet Andreas. “Mensen zijn te comfortabel. Ze hebben niets om zich tegen af te zetten. Dat maakt dat zowel de bands als het publiek een passieve houding aannemen.” Hij is zelf precies het tegenovergestelde. “Ik kan niet comfortabel zijn. Niet als publiek, artiest, of als mens. Dan word ik ongemakkelijk. Dat is waarom ik ben weggegaan uit Zweden.” Houbie vult hem aan: “Er zijn zoveel mensen die studies doen als eventmanagement, media en cultuur of een kunstacademie, maar waar de fuck zijn die mensen? Wij willen die mensen samenbrengen en aan het werk zetten.”

Andreas schrok een beetje toen ik aangaf dat ik nooit vertrouwen heb gehad in een Amsterdamse scene. Hij had mijn band altijd gezien als een voorbeeld van hoe het juist wel kon. Na ons gesprek denk ik op mijn beurt dat Andreas juist een voorbeeld is van hoe het wel kan. “Het wordt niet het soort scene zoals er in de jaren zeventig rondom punk ontstond, dat is een gedateerd concept. Ik weet ook niet wat het wel wordt, of wanneer en hoe. Als iets vanaf het begin moet worden opgebouwd, duurt dat gewoon langer.” Andreas heeft me weten te overtuigen dat er wel degelijk een scene kan ontstaan in Amsterdam. Niet door de bands, maar door een ondernemingsgeest als die van Andreas en Houbie. Omdat ze aanvoelen dat het kan. Er zijn bands, er is publiek, en voor al het overige: Stillman.

De film staat op een laag pitje. Naarmate hij zijn camera steeds meer is gaan inzetten voor praktische dingen – videoclips, interviews met bands – is hij minder gaan documenteren. Maar de film komt er nog steeds. Er liggen bergen aan tof materiaal, maar voordat iemand dat wil zien, moeten de bands die hij heeft gefilmd eerst de kans krijgen om zichzelf te bewijzen. Stillman is dan ook verder gaan kijken dan Amsterdam. “Nederland is zo klein dat je als Amsterdamse band makkelijk de trein kunt pakken om in Utrecht te spelen.” Momenteel focust Stillman zich op het onder de aandacht krijgen van CUT_, IX, Bartek, Faut Haut en Alumna.. Niet per se om ze op 3FM te krijgen, maar om ze überhaupt aan de man te brengen. “Gewoon omdat ze fucking cool zijn.”