Radiohead weet zichzelf op miraculeuze wijze weer opnieuw uit te vinden op ‘A Moon Shaped Pool’

Al bijna twintig jaar – sinds de paranoïde malaise van The Bends werd opgevolgd door de totale technofobie van OK Computer – hebben we Radiohead vooral gezien als een act van ontwrichting. Nadat ze bij de derde poging eindelijk het rockalbum hadden geperfectioneerd, kwamen ze in 2000 met Kid A, waarop het een half uur duurt voordat er überhaupt een elektrische gitaar te horen is. Nadat 2003’s Hail to the Thief nog voor het einde van de opnames gelekt was, gebruikte de band het einde van hun zes albums tellende contract als manier om de gehele major-labelmachine volledig te omzeilen. Zo kwam hun zevende album In Rainbows uit als een pay-what-you-want mp3 download, en de fysieke exemplaren volgden op het indielabel XL Recordings. En in meer recente geschiedenis won de band het gevecht met EMI en Spotify over de rechten van hun oeuvre.

Welke richting ga je op na jarenlang de verwachtingen te hebben doen oplopen en enorme hoeveelheden kritiek te hebben geuit richting grote bedrijven en regeringen? Blijkbaar naar binnen en een andere kant op, als we het abrupt verschenen A Moon Shaped Pool mogen geloven. Als voorteken van de release werd de gehele sociale media van de band gewist, en in de video voor Daydreaming zien we Thom Yorke door warenhuizen, stranden, woonhuizen en openbare ruimtes banjeren om uiteindelijk neer te dalen bij een rustig kampvuur in een grot op een besneeuwde berg. Glass Eyes is het verhaal van een forens die in paniek raakt tijdens zijn dagelijkse reis in een stad waar hij zenuwachtig van wordt. ‘Their faces are concrete gray, and I’m wondering: should I turn around?’ Op naar de bergen. A Moon Shaped Pool zit vol lovers en loners aan het eind van hun latijn.

Verlies is een bekend onderwerp in de wereld van Radiohead, maar op A Moon Shaped Pool lijkt de band meer verloren dan ooit, met teksten die zo scherp en hartverscheurend zijn dat het voelt alsof ze uit een betraand dagboek zijn gehaald. Een paar voorbeelden: You really messed up everything; Why should I be good if you’re not?; I feel this love turn cold; Broken hearts make it rain; As my world comes crashing down, I’m dancing, freaking out.

Openingstrack Burn the Witch doet erg denken aan de spacy tijd van OK Computer, maar ditmaal niet met elektrische gitaren maar met een vioolsectie die col legno speelt – een techniek waarbij er op de snaren ‘gesprongen’ wordt met het hout van de strijkstok – waardoor het effect van tokkelende gitaren wordt gecreëerd over een fuzzy bass en elektronische drums die de ritmesectie op zich nemen. Later in het album bouwt The Numbers op met opbouwende snaren en stukken gemanipuleerde piano. Zoals Wilco deed op nummers van Yankee Hotel Foxtrot, zoals I’m the Man Who Loves You en I Am Trying To Break Your Heart, lukt het Radiohead om op A Moon Shaped Pool om het bekende Radioheadgeluid geheel uit te kleden en weer met nieuwe onderdelen op te bouwen.

Het zou niet misstaan om Pool het akoestische album van Radiohead te noemen. De voornaamste elementen waarmee gebouwd wordt zijn akoestische gitaren, piano’s, strijkers, spaarzame drums en opnamegeruis. Dit klinkt wellicht als een lijst ingrediënten voor een zeikerig break-upalbum, maar onthoud dat we het hier hebben over een band die al zijn halve carrière bezig is om je mee te slepen in diepe emoties, en je de andere helft de dansvloer op dwingt. Present Tense begint als lichte folkreflectie met shakers en doffe trommels, maar halverwege zet drummer Phil Selway een shuffle in die de hele boel doet swingen. De opbouwende piano’s in Decks Dark werken naar een harmonieuze groove, vlak voordat de eerste elektrische gitaar van het album eindelijk te horen is.

Hoewel A Moon Shaped Pool verder niet heel veel elektronisch gitaarwerk bevat, is het toch zeker wel het album van gitarist Jonny Greenwood. De ervaring die hij heeft opgedaan tijdens het maken van de filmmuziek voor films van Paul Thomas Anderson en Trần Anh Hùng is goed terug te horen in de orkestrale ondersteuning van het album, wat verzorgd wordt door het London Contemporary Orchestra and Choir. Radiohead heeft altijd veel ruimte gehad voor strijkers en instrumentatie (kijk maar naar Kid A’s Disney-verwijzing Motion Picture Soundtrack), maar de arrangementen op Pool ademen en bewegen op een nieuwe manier door de trucjes heen die Greenwood heeft opgepikt de afgelopen jaren.

De nieuwe aanpak van zowel teksten, arrangementen als instrumentatie op A Moon Shaped Pool komt bijna in perfectie samen op afsluiter True Love Waits. Fanatieke Radioheadfans herkennen het nummer als een overblijfsel dat Bends niet haalde, en vervolgens wel als live-song terechtkwam op I Might Be Wrong: Live Recordings in 2001. De aardse rust van de nieuwe versie van True Love Waits, met eenzelfde skelet van gedeconstrueerde pianoakkoorden, ondersteund door basnoten en een snufje countermelodie, en de directe lyrics verscherpen de sterke overpeinzingen van A Moon Shaped Pool over liefde; daardoor wordt het nummer naar de eretempel getild van prachtige Radiohead-albumafsluiters. Dit is Radiohead op z’n best: choqueren en verbazen op een manier die toch vertrouwd voelt.

Craig volg je opTwitter.