Waarom ik niet langer fan ben van Kanye West

Ik heb het geprobeerd met Kanye West, echt. En ik begrijp heel goed dat zijn twitterrants, zijn kledinglijn en zijn nieuwe release The Life of Pablo waarmee hij het internet momenteel domineert, mij ook zouden moeten interesseren. Maar sinds die keer dat hij de drie woorden (en drie keer zoveel uitroeptekens) tweette die geen enkele vrouw wil horen (BILL COSBY INNOCENT !!!!!!!!! ), is het voor mij gedaan. Ik was ook zeker niet de enige die direct met het bekende Tyra Banks ‘I was rooting for you, we were all rooting for you!’-gifje reageerde. We hoopten allemaal op een andere en betere Kanye, en in die hoop sloten we maar wat graag onze ogen voor de realiteit. En net als Tyra gilden we net zo hard tegen ons goedgelovige zelf, als tegen Kanye die ons laat stikken.

Kanye’s vaak terloopse misogynie is niets nieuws, maar met deze tweet ging hij ‘eindelijk’ een onzichtbare, maar duidelijke grens over van wat acceptabel is – zelfs voor een performancekunstenaar als Kanye. En sinds die tweet over Cosby volgden er meer seksistische, retorische opmerkingen op Twitter en in zijn teksten op The Life of Pablo.

We worden inmiddels alweer zo’n twee decennia blootgesteld aan het seksisme van Kanye. Het komt in golven, maar wanneer het komt, brengt hij het met een angstaanjagend enthousiasme. Zoals in Gold Digger, een popanthem gehouwen uit het slaapverwekkende idee dat de interesse van vrouwen niet verder reikt dan hun laatste materiële aankoop of cadeau. Op Heartless bieden teksten als ‘You got a new friend, well I got homies’ je een schaamteloze dubbele moraal, en het vorige album Yeezus bezit wat Brandon Soderberg, journalist van Spin, een ‘spleen-vent’ tegen vrouwen noemt (een soort woede-uitbarsting), met teksten als ‘Hurry up with my damn massage / Hurry up with my damn ménage’ – het is een van de vele verontrustende beelden die Kanye van vrouwen schetst.

Natuurlijk, het ligt vrij gecompliceerd, gecompliceerder dan hierboven geschetst. Kanye kan zich ook van een andere kant laten zien. Zo hoor je op Love Lockdown een kwetsbare Kanye die op een menselijke, herkenbare manier zingt: ‘I'm not loving you, the way I wanted to’, en hoewel niet per se de intentie, luistert 808s als zijn dagboek waarin hij vertelt over het naderende einde van zijn relatie met destijds verloofde Alexis Phifer, en over de dood van zijn moeder Donda. 808s laat zien dat Kanye ook de rol van sympathieke antiheld op zich kan nemen. Yeezus was lastiger, want het seksisme dat inherent is aan Yeezus, dienen we op te vatten als een perfomance – een karakter gespeeld door Kanye zoals hij ook de rol van Jezus op het podium kan aannemen. De overseksualisering van zwarte mannen in popcultuur kan net zo problematisch zijn als de objectificatie van vrouwen, en het opzichtige seksisme op Yeezus kan als een reactie daarop worden geïnterpreteerd – het publiek wordt geconfronteerd met de vastomlijnde ideeën over hoe een zwarte man zich hoort te gedragen, en dat wordt zo uitvergroot dat er een pijnlijk ongemak ontstaat. Het lastige van deze dubbele koprol is alleen dat je alsnog, ongeacht de intentie, misbruik maakt van de onderdrukte groep voor je eigen performance.

De mogols onder de media vergeven Kanye telkens weer voor zijn zondes onder de noemer ‘artiest’, en plaatsen hem als grootheid in het rijtje naast andere culture iconen als Michael Jackson, Beyoncé en David Bowie. In zijn oneindige queeste om hiphop te herdefiniëren, zijn er uiteraard genoeg redenen te bedenken waarom Kanye West het recht heeft om op een voetstuk geplaatst te worden. Zoals Brian Josephs van VICE eerder al schreef, wist Kanye een plek voor blackness op te eisen in de mainstream. “Wie was er eerder zo aanwezig en voor een lange periode zo populair in een door blanken gedomineerde ruimte?”, vraagt Josephs zich af – die overigens ook aanstipt dat Kanye momenteel niet zijn finest hours beleeft. Maar het zijn juist die verworvenheden die zijn vrouwonvriendelijke teksten zo lastig te verteren maken. Bij iemand met zo’n progressieve houding, die erop uit is om aan de status-quo te toornen, is het moeilijk voor te stellen dat-ie over de schreef gaat als het op seksisme aankomt. En dus laten we het voor wat het is.

Monster uit 2010 is wat dit betreft een goed voorbeeld. In de bijbehorende video (die vooraf waarschuwt dat alles wat getoond wordt toch vooral niets met misogynie te maken heeft) zie je Kanye twee levenloze vrouwenlichamen op zijn bed herschikken, wat Anita Sarkeesian van Feminist Frequency opvat als “een beeld waarbij vrouwen niet alleen worden gereduceerd tot object, maar waarin ook met het idee wordt gespeeld dat voor bepaalde aspecten vrouwen niet eens fysiek in leven hoeven te zijn”. Hetzelfde geldt voor de laatste foto’s afkomstig van Kanye’s ‘zine’, waarop naakte modellen te zien zijn met hun gezichten onherkenbaar, gefotografeerd vanuit een provocatieve hoek. Kanye heeft een voorliefde voor het fetisjeren van vrouwen, wat hij voor zijn visuele werk gebruikt – en het liefst ontneemt hij de vrouwen van hun autonomie om ze op die manier aantrekkelijk te maken.

Excuses voor zijn seksisme zijn ook te vinden in de hoek van introspectie, omdat Kanye dit in het verleden wel eens heeft laten zien. Toen hij kritiek kreeg op het nummer Perfect Bitch, dat naar eigen zeggen over Kim zou gaan, ging hij op Twitter de discussie aan over de implicaties die het woord met zich meebrengt. ‘Is het woord BITCH acceptabel? Specifieker: is het acceptabel dat een man een vrouw bitch noemt, ook als het onschuldig en innemend bedoeld is?’, tweette hij. Daarna vergeleek hij het woord met raciale laster, maar hij concludeerde dat beiden ‘potent’ zijn, een geschikte optie dus. Op dat moment daagde Kanye zowel zichzelf als zijn fans uit anders te kijken naar tradities en taal binnen populaire cultuur.

Die uitgesproken kijk op het woord bitch is weer actueel sinds de release van The Life of Pablo. Opnieuw verscheen hij op Twitter om het gebruik ervan te verdedigen. ‘Bitch is een positieve term in hiphop, vergelijkbaar met het woord Nigga,’ schreef hij. Maar net als met de tweet over Cosby, beslist ook hier Kanye wat oké is en wat niet – niet samen met, maar namens de vrouw. Hij ontkent hiermee dat er naast zijn interpretatie, alternatieve interpretaties en ervaringen kunnen bestaan, en dat is zeker in het geval van Kanye verontrustend omdat hij als artiest toch vooral bekend staat als ‘grensverleggend’ en ‘slim’, en iemand die de heersende orde wil verstoren. Maar als het op seksisme aankomt, lijkt hij alles graag bij het oude te willen houden.

In 2014 bracht hij samen met Future een videogame uit voor hun collab I Won, waarbij je als speler zoveel mogelijk kettingen om een trofee moet zien te gooien, voor een zo groot mogelijke collectie trofeeën als resultaat. Wat die trofee precies is? Vrouwen die in bikini over het strand lopen. De songtekst van I Won gaat over Kims oogstrelende lichaamsvormen. Het liedje is misschien wel de meest liefdevolle liefdesverklaring aan zijn vrouw, maar het is tegelijkertijd ook een erg beperkte kijk op wat een vrouw te bieden heeft. I Won laat opnieuw het vastgeroeste idee zien dat vrouwen zowel fysiek aantrekkelijk moeten zijn voor mannen, maar tegelijkertijd passief, om als mooi te kunnen worden gezien.

Ook op Life of Pablo staan referenties aan Kim waar je vraagtekens bij mag plaatsen. Zoals in FML, waar hij rapt ‘I’ve been waiting for a minute, for my lady / so I can’t jeopardize that for one of these hoes’. En in High Lights zingt hij: ‘I bet me and Ray J would be friends if we ain’t love the same bitch / Yeah, he might have hit it first, only problem is I’m rich’. Beide lines herhalen de suggestie dat een vrouw (en in dit geval wederom zijn eigen vrouw) een trofee is, die begeerd wordt, kan worden gewonnen en waarmee wordt gepronkt als een teken van overwinning. Door Kim tegenover andere vrouwen te zetten die volgens hem niets meer dan hoeren zijn, bevestigt hij het idee dat de waarde van vrouwen gelijk staat aan hoe verleidelijk ze zijn, waarbij het verleidelijke wordt besproken in de context van seks. Die notie van vrouw-zijn zie je ook terug in Kanye’s privéleven: van het dumpen van Kims volledige garderobe om van haar zijn eigen Barbiepop te kunnen maken, tot aan het er eigenhandig voor zorgen dat de samenwerking tussen Puma en Kims zus Kylie niet doorgaat.

Met de twitterbeef met Wiz Khalifa nog vers in het geheugen – wat eigenlijk niet meer dan een ordinaire seksistische aanval op Amber Rose was –, lijkt ‘performancekunstenaar’ Kanye zichzelf te zien als een patriarch die boos wordt en orders uitdeelt zodra de vrouwen zich niet gedragen zoals hij wil. Het is trouwens ook niet de eerste keer dat hij uithaalde naar zijn ex. Een jaar geleden zei hij op de radio: “Het is lastig voor een vrouw om met iemand te willen zijn die met Amber Rose is geweest… Ik heb dertig keer een douche moeten nemen, voordat ik met Kim kon zijn.” En vrijdag bracht hij de nieuwe track 30 Hours uit, dat begint met: ‘My ex says she gave me the best years of her life/I saw a recent picture of her I guess she was right’. Het constant en ongevraagd uitkafferen van zijn exen kan je geen performance noemen, het is een privékwestie – het lijkt erop dat Kanye West niet zit te wachten op iets wat hij niet precies zo kan manipuleren in hoe hij het wil.

Tijdens de presentatie (of ‘performance’) van The Life of Pablo herhaalt hij zich met de nu al bekende line uit Famous, waarin hij rapt: ‘I feel like me and Taylor might still have sex / Why? I made that bitch famous’, refererend aan zijn interventie tijdens de VMA’s in 2009, waarmee hij haar professionele succes in twijfel bracht. En opnieuw grijpt Kanye naar zijn twitteraccount om het een en ander uit te leggen. Hij beweert dat Taylor zijn lyrics prima vond, en dat het nooit zijn intentie was om haar te dissen. Taylors manager reageerde daar direct op en zei tegen Variety dat “Kanye nooit om goedkeuring heeft gevraagd, maar alleen vroeg of Taylor bereid was om zijn single Famous via haar twitteraccount uit te brengen. Dat weigerde ze, en waarschuwde hem zelfs dat het nummer wel een erg vrouwonvriendelijke boodschap bevatte. Taylor is nooit ingelicht over de exacte songtekst.”

Kanye West lijkt steeds minder in staat of niet bereid om zijn fouten toe te geven. De manier waarop hij Taylor Swift ziet, is niet anders dan de manier waarop hij Amber Rose tergt – ze voldoen niet aan zijn ideaalbeeld van de passieve vrouw, en dat knaagt. Hij raakt er door geobsedeerd en blijft erop terugkomen.

Sinds de Cosby-tweet is het moeilijker om ‘Kanye West de artiest’ te rijmen met ‘Kanye West de seksist’. Want het lijkt er meer en meer op dat Kanye Wests performance niet zo zeer een verzet is tegen onderdrukkende krachten, maar eerder een oefening in het strelen van zijn eigen ego. Vertrouwen we Kanye genoeg om hem vrijuit te laten zeggen dat Bill Cosby onschuldig is, ook al wordt die verdacht van het misbruiken van meer dan 50 vrouwen? Doen we zijn tweet af als de eerlijke, ietwat ondoordachte mening van meneer West, of geloven we genoeg in zijn genialiteit dat we zelfs het vrijuit trollen van verkrachtingsslachtoffers op de koop toenemen, op zijn dwingende verzoek? Hoe dan ook, het is een stap verder dan hij ooit gegaan is, of dat we hem zouden mogen laten gaan.

Het probleem met Kanye Wests ‘unieke performancekunst’ is dat het de onderdrukking van vrouwen nodig heeft om te kunnen bestaan. Door de vrouwenhater te spelen, wordt Kanye West een misogynist. Misschien onderzoekt hij mannelijkheid ook, maar zelfs als dat het geval is, maakt hij vrouwen het slachtoffer van zijn werk. In tegenstelling tot die keer dat hij de Geconfedereerde vlag opnam in zijn Yeezus-tour merch, heeft hij geen historische band met seksisme. Hij heeft nooit een dag in een vrouwenlichaam doorgebracht of het misbruik ervaren dat daarbij komt kijken. Het is een ervaring waar hij niks mee heeft. Hoe inspirerend het ook mag zijn dat Kanye de feministische kunstenares Vanessa Beecroft een van zijn belangrijkste medewerkers noemt, of het zakenwerk van zijn vrouw prijst, het maakt het alleen maar erger dat hij meewerkt aan seksisme, en de ervaringen van verkrachtingsslachtoffers teniet doet en zelfs gebruikt in de naam van de kunst.

Vrijdag tweette Kanye West: “Ten eerste ben ik een artiest en als artiest uit ik mezelf zoals ik het wil, zonder censuur,” waarmee hij de plank volledig missloeg. Het gaat niet om censuur. Het gaat om Kanye die zijn capaciteiten niet gebruikt om slimmere kunst te maken, kunst die niet gaat over het onderdrukken van vrouwen om een discussie uit te lokken. Er zijn intelligentere en interessantere manieren om te provoceren dan het trollen van verkrachtingsslachtoffers, of het aanvallen van Taylor Swift of Amber Rose. Beyoncé deed het tijdens de Super Bowl: elegant, perfect getimed en zeker provocerend.

Kanye West daarentegen is het misschien al zo gewend om steigerend op zijn motor de tijdgeest te berijden, dat hij is vergeten dat diezelfde tijdgeest altijd vooruit gaat – ook als jij stilstaat of ertegenin gaat. Er is niks avant-garde of interessant of kunstzinnigs aan een man die de pijn van verkrachtingsslachtoffers gebruikt, of zijn ex of vrouwelijke collega’s pest om aandacht te krijgen. De Kanye West waar we tegenop kijken, de man die van zijn vrouw houdt en haar steunt, die zich bewust is van zijn daden, van de kracht van taal, en die vecht tegen sociaal onrecht, had beter moeten weten. En daarom ben ik klaar met Kanye West.

Kat George hoopt dat Katy Perry met een Kanye disstrack komt. Volg haar op Twitter.