DOOKOOM zou volgens sommige blanke Afrikanen verboden moeten worden

Zuid-Afrika heeft een van de meest diverse populaties van de wereld; de maatschappij bestaat uit een mix van verschillende rassen, afstammelingen van slaven gekocht door Nederlanders, mensen uit Indonesië en andere delen van Azië, inheemse volkeren als de Khosian (bosjesmannen); een Creoolse mash-up van meerdere talen. In tegenstelling tot in het westen wordt de term ‘gekleurd’ niet gezien als een ouderwets en racistisch scheldwoord, maar werd tijdens het Apartheidsregime door de Nationale Partij gebruikt ter duiding van een groep die eigenlijk nergens echt bij hoort: ze zijn niet blank, niet zwart en werden dienovereenkomstig dan ook zo behandeld. En hoewel de Apartheid officieel ten einde is, voelt deze groep zich nog altijd gediscrimineerd en zijn hun mogelijkheden en kansen beperkt. Veel gekleurde en zwarte arbeiders werken nog altijd voor slechts vijf dollar per dag.

Blanke rijke boeren leven gescheiden van de zwarte en gekleurde werkers, en zwarte politici die wel een vermogen hebben opgebouwd, hebben het contact met hun achterban verloren waardoor een grote groep mensen weinig resources heeft. In 1994 zag Desmond Tutu na honderden jaren van slavernij en bijna een eeuw van totalitaire staat, Zuid-Afrika als een “rainbow nation” voor zich; een multicultureel land dat in harmonie en liefde een democratische toekomst tegemoet trad. Maar daar is in werkelijkheid weinig van terecht gekomen.

Een van de langstlopende problemen in Zuid-Afrika is de vraag wie landeigenaar is: verwacht werd – en beloofd door het Afrikaans Nationaal Congres, zo vinden sommigen – dat blanken na de afschaffing van de Apartheid hun land terug moesten geven. Veel mensen geloven dat de verdeling van het land de sleutel vormt tot de toekomst van Zuid-Afrika. De landroof begon in het begin van de zeventiende eeuw door kolonisten; eerst namen de Nederlanders en daarna de Fransen het land over van nomaden, waarna de hybride Afrikaners vanaf de achttiende eeuw, en later de Engelsen, het land innamen van de Xhosa en Zulu’s en veel andere stammen. De Land Act uit 1913 bepaalde dat slechts zeven procent van het grondgebied voor de zwarte bevolking was gereserveerd. Hoewel dat in 1991 werd teruggedraaid, is er sindsdien weinig veranderd.

Foto: Mads Norgaard. Enter DOOKOOM, de rellende electro hiphopgroep uit Zuid-Afrika die onlangs de video uitbracht voor hun nummer Larney, Jou Poes. De blanke burgerrechten organisatie AfriForum wil die video nu verbannen. Het nummer, dat ruwweg vertaald kan worden als “Hé baas, lik me reet”, is provocatief en speelt in op de raciale spanningen in het land.

In de video zie je rellende landarbeiders met hooivorken in hun handen, tractors en brandende banden. De “gekleurde” landarbeiders lijken er klaar voor te zijn om de boerderij van hun baas tot de grond toe af te branden. Het beeld dat in de video ontstaat van zwarte en gekleurde Zuid-Afrikanen die zich bevrijden is blijkbaar voor blanke mensen zo angstaanjagend om te zien dat het AfriForum – dat als mission statement heeft dat ze de rechten van minderheden wil beschermen, maar in praktijk enkel opkomt voor de rechten van blanke, Zuid-Afrikaanse Afrikaners die zich bedreigd voelen door het feit dat het land niet langer wordt geregeerd door een blanke minderheid – dwingt nu het label van DOOKOOM om de video als haatspeech te labelen, en heeft bij de Zuid-Afrikaanse mensenrechtencommissie een klacht ingediend. De grootste zorg zou de veiligheid van blanke boeren zijn, die zich hebben teruggetrokken op hun land, bang voor het toenemende geweld vanuit de arme, werkloze laag van de bevolking. DOOKOOM is een reactie op de chaos in het huidige Zuid-Afrika, dat nog altijd wordt gedicteerd door het verleden. Je hoort het terug in de kletterende beats, dissonante synths en agressieve raps. Isaac Mutant, een van de vijf leden van DOOKOOM, was waarschijnlijk tegen de twintig jaar toen het Apartheidsregime in macht afnam en Nelson Mandela vrij kwam. Ik zeg “waarschijnlijk” omdat Mutant niet veel weggeeft. Hij trok op met een aantal van de meest beruchte gangs, overblijfselen van Mitchells Plains’ projecten, in de gevaarlijke tijd van de Apartheid. Hij bracht drie albums uit die hard aansloegen in de undergroundwereld, zijn hits werden doorgegeven op cassettes en cd’s en daarna via torrentsites – waar hij overigens geen stuiver aan verdiende. Hij heeft opgetreden met lokale en legendarische helden als Plein Madness, en hij was vertegenwoordigd op het eerste album van Die Antwoord. Een paar jaar geleden heeft hij opgetreden met Public Enemy. Volgens King Adz, een Britse popcultuur schrijver, weigerde hij na zijn optreden zijn microfoon terug te geven en rapte hij Chuck D’s versie van 911 Is A Joke terwijl de Public Enemy-leider aan de zijkant bewonderend en verbijsterd toekeek.

Ze rappen in een mix van Engels, Afrikaans en Sabela, een geheimtaal die in de gevangenis wordt gesproken; Isaac Mutant heeft zijn portie wel gehad. Hij opereerde in de marge van de muziekindustrie. Terwijl hij gefrustreerd, moe en op het punt stond om alles op te geven, liep hij de in Engeland geboren producer/beatmaker Human Waste tegen het lijf, een man die in een vergelijkbare situatie zat. In Zuid-Afrika maakte Human Waste enige tijd beats voor veel hiphopcrews, toch was hij het zat om steeds maar op verzoek oldschool boom bap-producties te maken. L i L i † H, een ontgoochelende dream-pop muzikant en Roach, Mutants’ vriend/bodyguard/DJ , gaven geboorte aan DOOKOOM. Dit project werd gedropt in een Zuid-Afrika dat twintig jaar na de komst van democratie doordrenkt is van een vreemde mix van vervaagde hoop, angst, wantrouwen en intense energie.

DOOKOOM is vastbesloten om te ontregelen, en dit wordt nergens duidelijker dan tijdens hun live optredens. De muziek is luid, snerpend en furieus. Ze maken gebruik van messen, gebroken flessen en kannen met bloed. Ze schreeuwen naar het publiek en pleiten voor de dood. Een show van DOOKOOM is een test voor je uithoudingsvermogen, voor het moment waarop het publiek breekt en de woede omarmt; dan is er opeens een overvloed aan vreugde, haat, liefde, angst, energie en geschreeuw. Op één of andere manier valt het allemaal op zijn plek. Gezien het feit dat de livemuziek-scene van Kaapstad gedomineerd wordt door hoedjesdragende hipsters die psy-rock en cutesy rap maken is DOOKOOM een revelatie. Het lijkt op niets wat Zuid-Afrika eerder heeft gezien, maar wat proberen ze te bereiken?

Ik sprak met DOOKOOM. Voordat je begint met het interview, hier een aantal handige termen die van pas gaan komen wil je begrijpen wat er wordt gezegd.

‘Tik’ is een straatdrug wat eigenlijk crystal meth is maar dan minder goed gemaakt.

Een ‘naai’ komt van naaien als in seks hebben maar betekent “iemand die ik niet leuk vind.”

Een ’sangoma’ is een figuur die werkt met traditionele- en kruidengeneesmiddelen, en die voorouders raadpleegt.

‘Broe’, ‘Bru’, ‘Bruh’ en ‘Bra’, zijn allemaal verschillende manieren om op een ironische manier “mijn broer” te zeggen.

‘Kak’ betekent in dit geval ‘erg’. Je kunt kakboos zijn of kakblij. K.A.K. is ook een acroniem voor Koloured Ass Krooks, een term die Mutant gebruikt voor de band die hij heeft met een aantal rappers en onruststokers.

‘Poes’ wordt net als in het Nederlands gebruikt als synoniem voor vagina maar kan ook gebruikt worden als de krachtterm kut, en op dezelfde manier als kak.

‘Zef’ is een woord dat populair is geworden door Die Antwoord. Er wordt een stijl mee bedoeld die zo slecht is dat het weer goed is. De plek waar ambitieuze white trash en nouveau riche bij elkaar komen. Bijvoorbeeld: Harmony Korine’s films zijn zef als fuck.

Photo by Roger Young.

Noisey: Toen AFriForum vertelde dat ze jullie zouden aanklagen voor haat zaaien, spraken ze in dezelfde taal als jullie; toch beschouwen ze jullie gekleurde Afrikanen als anders dan blanke Afrikanen.
Human Waste: Klopt, maar meer in het algemeen zullen mensen elkaar altijd blijven haten. Hetzelfde geldt voor mensen in andere werelddelen. In Londen haten de mensen elkaar ook, zoals ik de Tottenham-fans haat, ook al zouden het mijn buren kunnen zijn.
De mensheid is als een familie. Soms moet je iemand tot de orde roepen, zoals een oom die je tot de orde moet roepen omdat ‘ie zich misdraagt, maar dan kun je alsnog van die persoon houden. Daar kun je het wel mee vergelijken.
Isaac: Blanke mensen moeten gewoon seks hebben met gekleurden, man, dat is wat ik ervan vindt.

Wat betekent ‘gekleurd’?
Isaac: Oorspronkelijk verwees de term naar een persoon met een bepaalde kleur, maar dat kan niet meer want ook blanke mensen kunnen een kleurtje hebben. Dus je kan geen bruin persoon zijn, want zwarte mensen zijn ook bruin, dus what the fuck? Er zijn dus al die dingen, en al die hoofdstukken en theorieën over dat gekleurd-zijn. Het is een interessante vraag, maar ook erg diep.
L i L i † H: Ik kan je wel vertellen wie de gekleurden zijn. Zij zijn de toekomst, bra. Iedereen zal binnen drie jaar gekleurd zijn. Zorg één avond voor een uitgaansverbod en stop iedereen in het Zuid-Afrikaanse Lagerhuis en iedereen zal voor woensdag gekleurd zijn.
Isaac: Laat me deze vraag serieus beantwoorden. Gekleurde mensen zijn de leftovers van onze maatschappij, de leftovers van de rest. Als je niet bij een duidelijk gedefinieerd ras hoort, word je automatisch tot de gekleurden gerekend.

Foto: Mads Noorgard.

Waar gaan de rest van jullie nummers over?
Human Waste: Verslaving, seks en boosheid.
Isaac: Poes.
L i L i † H: Angst, bloed.
Isaac: Neuken. Ma se poes, tik, more tik. Alcohol en tik. Cocaïne en tik.
L i L i † H: Het gaat niet alleen over cocaïne. We zijn een emoband.
Human Waste: Sterker nog, we zijn superemo.

Tijdens een show in Kaapstad schreeuwde Isaac tijdens het nummer Die Slow “I want you to die” tegen het publiek en zij schreeuwden hetzelfde terug.
Human Waste: Het is een mooi, diep nummer met veel energie.
L i L i † H: Het is een gesprek.
Spooky: We stimuleren je om die gevoelens bij jezelf te verkennen waarvan de maatschappij zegt dat ze fout zijn.
Human Waste: Woede is een van de belangrijkste emoties. Wat doe je als je woede voelt? Ga je naar huis om daar je vrouw in elkaar te slaan, of schop je de deur uit zijn scharnieren, of schiet je je vriendin door haar hoofd?
L i L i † H: Nee, ga liever naar een club en gooi in die veertig minuten alles eruit. Schreeuw, jank, drink, ga in de pit en laat ons je met bloed bedolven, en ga daarna met een goed gevoel naar huis. Zonder die woede. Het is fucking therapie. Tijdens ons laatste optreden ontstond er een gigantische chaos. Mensen schreeuwden naar elkaar en precies in het midden daarvan stond er een stelletje te zoenen. Dat was zoiets moois.
Spooky: Boosheid is ook de meest inspirerende energie die je kunt hebben. Woede is er om je bewust te maken dat er iets moet veranderen.

Toen jullie de video maakten voor Larney Jou Poes (“Hé baas, lik me reet”), kregen jullie het voor elkaar om de landarbeiders “Larney Jou Poes!” te laten roepen – hoe?
Isaac: Ja bruh, ze kregen de fucking kans om “Jou poes” te zeggen tegen hun fucking larney en hun larney zou er zelfs voor betalen. Dat is Apartheid, het is er nog steeds bra. Het is nieuw voor hun, voor deze mensen om dit tegen hun fucking larney te zeggen. Ongeacht welke kleur die klootzak heeft. En dan komen de mogelijkheden tevoorschijn. De volgende dag vertelden ze me: “What the fuck bruh, jullie hebben echt wat voor ons gedaan.” Voor het eerst in hun levens drong het nieuwe Zuid-Afrika tot hen door, broe. Het is toegestaan. Je kunt die kak zeggen, bruh. Het is maar iets kleins voor ons.
Human Waste: De boer moest zich er zelfs mee bemoeien en tegen hun zeggen: “Jullie mogen dit doen. Het is oké, je wordt niet ontslagen. Je hebt mijn zegen om te zeggen ‘fuck me.’”

Dus Afriforum sleept jullie voor de rechter?
Human Waste: Het is hilarisch, dat is alles wat ik er van kan zeggen. Ik bedoel, is het haat zaaien als een zwart persoon zijn woede uit vanwege het systematische misbruik van al die voorgaande generaties? Landarbeiders staken tegenwoordig om vijf dollar per dag te krijgen voor slopend werk onder de Afrikaanse zon, en daar is niets hatelijks aan. Dat is oké, dat mag gewoon, geen probleem. Maar als je zegt dat dit je boos maakt, dan word je voor de rechter gesleept vanwege haat zaaien. Dat is ironisch en bijna grappig.
L i L i † H: We schijnen alleen ons licht op een hoop shit dat al lang in een donkere hoek verstopt ligt.
Isaac: Ze kunnen zich kakdure advocaten veroorloven en alles. Hoe denk je dat ze aan al dat geld komen?

DOOKOOMs EP, A Gangster Called Big Times, is nu uit

Roger Young is muziekjournalist, schrijver en filmmaker en woont in Kaapstad. Volg hem op Twitter.