Een interview met Duvel, de rapper die arrogantie tot kunstvorm wist te verheffen

beeld: Bart Jansen

Het is negen jaar geleden dat Puur Kultuur uitkwam, het laatste album van Duvelduvel, de Rotterdamse hiphopgroep rond rapper Duvel. In de tussentijd heeft hij nog wel een plaat gemaakt met producer Nikes van Zo Moeilijk, maar verder is het jarenlang stil geweest rond een van de meest intimiderende rapstemmen van Nederland. Maar vorig jaar stond Duvelduvel in eigen stad eenmalig op het podium tijdens de openingsavond van Annabel, en binnenkort lanceert Duvel zijn nieuwe project Ruyzdael.

Ritchie Zebeda alias Duvel heeft gewoon een baan, maar vanmiddag heeft hij vrij en ontmoet ik hem in Rotown. Af en toe trekt hij aan zijn e-sigaret. Hierna gaat hij naar een dansvoorstelling van zijn dochter. Het is een paar dagen voordat Rico en Sticks met #OpgezwolleTotNu in een uitverkochte HMH spelen. In de jaren nul stonden Opgezwolle en Duvelduvel vaak samen op het podium en maakten ze het album Opgeduveld. Hun Buiten Westen-tournee – met ook Kubus, Typhoon en Jawat! – is inmiddels legendarisch. Maar waar Kubus en Typhoon nog gezellig meedoen met #OpgezwolleTotNu, laat Duvel zich niet zien.

Noisey: Wat is Ruyzdael, wie zitten er in?
Ritchie: Voordat we met Buiten Westen begonnen, waren we al jaren bezig. Er waren ook mensen die daarvoor inspiratie leverden en met hen ben ik weer bezig. Mensen als Dim Browski en Undog. Gewoon, die ouwe kliek. We zijn voor de lol weer muziek gaan maken en het pakt goed uit kan ik wel zeggen.

Bestond die naam Ruyzdael in de jaren negentig ook al?
Het is een nieuwe naam. We zaten op ‘ruis’ en vandaar Ruyzdael.

Ruis als in een storing?
Ja. Het is een mooie Oudhollandse naam.

En ben jij dan de voornaamste rapper daarbinnen?
Ik wil een beetje… feitelijk wel. Maar het is niet meer Duvel; ik blijf Duvel natuurlijk, maar het is niet dat ik Duvel promoot. Het is meer dat ik een stem ben van Ruyzdael, dan dat Ruyzdael voor mij een instrument is.

Wil je met Ruyzdael een album uitbrengen?
We weten nog niet hoe we het gaan uitbrengen en wat we gaan uitbrengen. In ieder geval zijn het gruwelijke tracks. Het komt wanneer het komt.

Je maakt ook zelf weer beats?
Ook, ja. Dim maakt ook veel beats en ik heb beats liggen van Nikes en Presto. Het is leuk om weer zo bezig te zijn.

Is dat lang geleden?
Ja, zeker. Het is leuk om gewoon weer fun te hebben in de studio, in plaats van te denken: hey, we moeten een album, we moeten nog vijf nummers. Dit is gewoon lekker los, hoe het moet zijn, weet je.

Kon je dat zo weer oppikken?
In principe wel. Als die zin er is, als je dat gevoel weer hebt, kan je het gewoon oppikken. Dat zit gewoon in je.

Ik zeg je vast niks nieuws als ik je vertel dat Wie is ut je populairste nummer op Spotify is. Is dat ook je eigen favoriet?
Nee, zeker niet. Het is wel een van de tofste nummers die ik heb gemaakt, dat sowieso, maar het is niet mijn favoriet.

Waarom denk je dat dat nummer zo aanspreekt?
Het ligt gewoon lekker in het gehoor – Hé, hé…. Toen ik daar bij Kubus in de studio stond, en die hé kwam, wist ik al: nou is het afgelopen. Toen ik in de opname zat kwam dat er gewoon uit. Terwijl ik het aan het doen was, had ik al zoiets van: dit wordt ‘m dan. Niks aan te doen, helaas.

‘Helaas, ik heb een hit te pakken’?
Ja, zoiets. Serieus. Voor mij is het gewoon keiharde hiphop, weet je. Het is gewoon echt hiphop, geen rapmuziek of weet ik veel. Maar clipje erbij, het slaat aan, en het is een hit – en dan heb je het niet meer in de hand.

Het is toch ook leuk om zo’n nummer te hebben?
Het is dat mes dat aan twee kanten snijdt. Je wilt niet alleen om dat nummer herinnerd worden. Je hebt daarvoor al zo veel gedaan, je hebt nog veel betere nummers uitgebracht – in je eigen hoofd. Dus ja. Aan de ene kant is het heel leuk, aan de andere kant denk je: tja, hmm.

Want voor veel mensen is dit inderdaad misschien wel het enige nummer dat ze van je kennen.
Maar qua vibe en hoe het gemaakt is, is het gewoon goed. Als je nu ergens in een club komt heb je kans dat ze ‘m na twaalf jaar nog draaien. Dat is toch wel goed.

Weet je wat je op één na populairste nummer is? Iemand Moet het Doen.
Dat is ook een goeie, ja. Dat komt gewoon denk ik door die Delic-beat. Er zit een soort zaag in of zo.

Je zegt in dat nummer: ‘Ik maak mijn doekoe sowieso, ik doe het niet voor de poen / Het is een ondankbare taak, maar iemand moet het doen’. Dat was 2004. Hoe denk je daar nu over?
Nog steeds hetzelfde. Ik doe het echt niet voor de poen!

Je hebt nooit echt fulltime van de muziek geleefd, of wel?
Een tijdje wel. Een paar jaartjes na Puur Kultuur. Toen hadden we aardig veel optredens. Ik had ruzie gekregen op mijn werk en zei: ja, doei! Toen ben ik gewoon een paar jaar gestopt met werken. Maar ik moest weer aan de slag. Het houdt op een gegeven moment weer op.

Zeker als je geen nieuwe plaat maakt.
En ik wil niet muziek maken om het geld.

Wat is je vak?
Ik ben developer. Meer achterkant, back-endsystemen en zo. PHP-programmeren en dat soort shit.

Dat klinkt niet erg glamorous, als je daarnaast ook nog een bestaan als rapper hebt.
Er zit in Nederland sowieso niks glamorous aan. Je moet toch stofzuigen, je moet toch die was doen, je moet toch afwassen. Wat valt er te halen? Je kan wel doen alsof, maar de waarheid achterhaalt je wel. Ik kan in niemands portemonnee kijken, maar ik heb sterk het vermoeden dat het zo is.

Je hebt tegenwoordig beroepsopleidingen, popacademies voor rappers. Is dat een goed idee of zou je mensen aanraden toch maar een echt vak te leren?
Iedereen moet doen wat-ie wil. Dat is het ding van ‘jij geen schaap, ik geen herder’. Maar ik zou het in ieder geval niet doen.

Wat zie je als je in 2016 naar de rapwereld om je heen kijkt in Nederland, en Rotterdam in het bijzonder?
Ik zie vooruitgang, ik zie dat het commercially veel meer viable is. De markt is veel groter, het wordt al een beetje Amerikaans. Er is een stream van muziek en hiphop zit daar helemaal in. Ik zie nog wel veel gekopieer van wat in Amerika populair is. Een heel eigen sound heeft bijna niemand.

Luister je er wel naar?
Ik probeer het af en toe, maar ik kan het echt niet.

Broederliefde, zegt dat je wat?
Het zegt me wel wat, en dat Ronnie Flex in Ahoy staat heb ik ook wel meegekregen. Maar ik luister niet echt naar hun ding, het is niet mijn shit. Eigenlijk de enige die ik af en toe check als-ie met wat komt, is Hef. En die boys van Zoetermeer, die Godz Wrath posse. Ciph Barker en M.O.D. the Black Marvel, die check ik ook wel.

Jij liep in de jaren tachtig al rond in de Rotterdamse hiphopscene. Het heet nog steeds hiphop, maar kan je het nog vergelijken?
Tuurijk wel. Hiphop is van alle tijden, het wordt alleen anders ingevuld. Ik ben ook helemaal geen puristische hiphopper die alleen naar 1989 tot 1994 luistert en alles wat daarna komt kut vindt. Ik heb ook in mijn Lil Wayne gezeten, ik heb ook in mijn Dipset gezeten. Dat was allemaal toffe shit. Het verandert met de jaren mee. Alleen Nederland is een apart verhaal.

Nederland heeft een enorme…
…achterstand ook.

Ik wilde zeggen: een heel eigen pad gekozen, zo begin deze eeuw toen Opgezwolle en jullie en Kubus opkwamen. Dat week echt af van wat er in Amerika gebeurde.
Maar dat is er niet meer. Dat is opgehouden toen die hele click uit elkaar viel.

Vind je het jammer dat die boel uit elkaar gevallen is?
Nee, maar wel dat die eigen sound verdwenen is. Ik vind het jammer dat die echte Nederlandse hiphop weg is. Maar ik heb er geen spijt van dat we niet meer met elkaar werken.

Ik vroeg Sticks of hij iets kon zeggen over waarom hij jou een bijzondere artiest vindt. Hij noemde een aantal dingen, maar ook iets wat hier op aansluit. Hij zei: ‘We zijn een beetje uit elkaar gegroeid, dat geeft ook niet, zo gaan die dingen gewoon.’ Voel jij dat ook zo?
Zeker. Het is wat het is. Als het niet gaat dan gaat het niet, klaar. Het is niet alsof je getrouwd bent en kinderen hebt met elkaar. Easy come, easy go.

Wat is jouw beste herinnering aan die tijd, van 2002 tot 2007?
Ik denk dat ik toen de moeder van mijn kind, inmiddels mijn ex-vrouw, heb ontmoet. Die tour was leuk, Lowlands was leuk, het was allemaal leuk – maar dat was het leukst.

Voor iemand die optreden zo leuk vindt heb je het relatief weinig gedaan.
Optreden is niet echt mijn ding, het is niet waar ik het voor doe. Ik vind wel dat als je optreedt, je gewoon je shit moet doen. Power geven. Maar het is niet dat ik zo graag daar wil staan.

Wat vind je wel belangrijk?
Dat je iets dropt. Dat je iets maakt waar mensen in worden meegezogen en gaan denken. Het is een goed boek dat je neerlegt. Een boek met helden en schurken en weet ik veel wat. Met een kleine glimp van een moraal ergens verborgen.

Jij hebt ook een bepaalde vorm van arrogantie tot kunstvorm verheven.
Dat is gewoon standaard rapshit, je komt daar niet om te zeggen wat voor sukkel je bent. Dan kan je net zo goed je bek houden.

Het is soms bijna intimiderend hoe jij in je teksten komt.
Ja, dat is Duvel. Dat is ook gewoon waar ik van hou. Ik luisterde Schoolly D en Kool Keith en noem maar op. Ik hou ervan dat je mensen gewoon uitkaffert.

Is Duvel een personage, los van Ritchie?
Dat niet, want ik kan ook best vervelend zíjn hoor. Maar het is wel aangedikt natuurlijk. Ik loop niet op straat en ga zo maar mensen uitschelden. Ik ben niet gek.

En andersom? Heb je wel eens gemerkt dat mensen vanwege je muziek een beetje bang van je zijn?
Soms denken ze dat ik heel nors ben, of alleen maar wolken boven me heb drijven, maar dat is helemaal niet zo. Dan zeggen ze: ja, ik durfde niks te zeggen. Als je me ziet, kom gewoon naar me toe, zeg gewoon: Hey, zus of zo. Whatever. Maakt mij niet uit.

Je bent van 1972. In Amerika is er inmiddels een hele generatie van 40-plussende rappers die nog steeds platen maakt en optreedt. In Nederland heb je Extince, en verder is iedereen boven de 40 er wel zo’n beetje mee opgehouden. Jij komt weer terug. Hoe voel je je daarbij? Sommige jonge rappers hadden je kinderen kunnen zijn.
En dat ze dat maar het goed onthouden ook! Je had m’n zoon kunnen zijn, dus chill out. Ik voel me er prima bij. Wat heeft leeftijd er mee te maken? Heel weinig. Als ik erover nadenk, ben ik inderdaad wel een van de laatste uit die tijd die is overgebleven.

Heb je het gevoel een pionier te zijn geweest?
Ja, we hebben het wel even een beetje een andere kant op geschopt. Ook met internet waren we er heel snel bij.

Kanye West zei laatst dat hij geen fysieke cd’s meer gaat uitbrengen, maar eind jaren negentig zetten jullie al hele albums alleen op internet. Hoeveel waren het er?
Volgens mij vier of vijf of zes.

Hoe ging dat in die tijd?
Heel langzaam!

Die muziek is niet meer te vinden. Is dat zonde?
Misschien heb ik die eerste sites nog wel op een cd’tje staan, maar dan moet ik echt in dozen gaan zoeken. De muziek heb ik nog wel. Kees [de Koning, red] vroeg er laatst ook om, maar dat voel ik nog niet. Ik ben nog niet klaar. Misschien als ik 55 of 60 ben, maar nu niet.

Ik zat van de week weer naar Opgeduveld, Aap-o-Theek en Puur Kultuur te luisteren en die klinken nog steeds hartstikke goed. Ze zijn niet verouderd.
Al mijn muziek is met dezelde energy gemaakt. Het is eigen shit, tijdloos, nooit bullshit. Nooit kontje verkopen, nooit commercieel proberen te doen, nooit wack. Het zit er gewoon niet in bij ons, klaar. Kan niet. En als iets vanuit het hart is gemaakt, ga je dat altijd horen.

Denk je dat je met Ruyzdael weer een nieuwe generatie kan aanspreken?
We kunnen iedereen aanspreken omdat we echte dingen maken. Als de essentie goed is, komt alles goed.

Ben je ook blijven schrijven in de tijd dat je geen concreet project had?
Nee, ik ben niet zo’n dwangmatige schrijver. Als het komt, dan komt het. Zelfde met alles, met muziek ook. Hoe meer je het pusht, hoe minder eruit komt. Het moet spontaan zijn.

Waarom is het nu weer een goede tijd voor jou?
Ik weet het niet. De drang om iets te doen is er gewoon. Ik ga niet vragen waarom.

Die kan er over tien, twintig jaar ook nog zijn? Het lijkt me interessant om rappers van vijftig of zestig te zien.
Dat wil ik ook zien! Hoe oud zou KRS-One zijn? Chuck D is ook over de vijftig. Die maken nog steeds muziek, en met plezier.

Maar niet hun beste werk.
Dat kan ook niet. Ik denk dat mensen langere breaks moeten nemen. Bij Ruyzdael zitten een paar nummers, sommige zijn de beste dingen die ik ooit heb gemaakt. Voor mij in ieder geval. Het interview met Duvel maakt deel van onze nieuwe serie 'Culthelden'.