FYI.

This story is over 5 years old.

Muziek

Een kijkje in de krankzinnige noisescene van Indonesië

We spraken Riar Rizaldi – mederegisseur van de documentaire ‘Bising: Noise & Experimental Music Scene in Indonesia’ – over het belang van noise in Indonesië.

Het vierde dichtstbevolkte land ter wereld, bestaande uit duizenden vulkanische eilanden tussen Zuidoost Azië en Australië, is de thuisbasis voor een betrokken, maar onsamenhangende noisescene. In Bising: Noise & Experimental Music Scene in Indonesia nemen drie Indonesische filmmakers ons mee door hun land om een gemeenschap te volgen die wordt gekenmerkt door harsh noise en experimentele muziek.

Volgens de filmmakers is de scene van een handjevol mensen uitgegroeid naar een volledig toegewijde movement. En terwijl het vinden van podia en een breed publiek een uitdaging lijkt te zijn (zoals wel vaker voor noise in het grootste deel van de wereld), wijzen de filmmakers er ook op dat het niet dezelfde onderdrukking als de Indonesische punkscene ondergaat – iets wat VICE documenteerde.

Advertentie

“Het feit dat de noise of avant-garde scene in Indonesië groeit, is geweldig en inspirerend” zegt Jason Kudo – onderdeel van de experimentele groep Ora Iso uit Brooklyn die recent door Indonesië toerde. Ora Iso ging vooral om met de Jogja Noise Bombers – die rebelse noiseshows in onwaarschijnlijke settings (bijvoorbeeld op straat) geven en een jaarlijks festival organiseren. “Zonder hen weet ik niet wat ik daar had moeten doen. Ze verzorgden me letterlijk elke dag die ik in Jogja spendeerde. Ze de meest genereuze en oprechte mensen die ik ooit heb ontmoet.”

In de Verenigde Staten, zoals Kudo opmerkt, kunnen muzikanten en fans vaak de toegang tot creatieve ruimtes en de aanwezigheid van publiek tijdens shows voor lief nemen. In een land als Indonesië manifesteert de inspanning om subculturen in stand te houden zich meer als een manier van leven dan als een hobby. We spraken met de mederegisseur van Bising, Riar Rizaldi, over de evolutie van de Indonesische noisescene, het belang van de documentatie en het gebruiken van noise om te dealen met de frustraties in de Indonesische gemeenschap.

De filmmakers organiseren vertoningen over de hele wereld. Kijk hieronder naar de trailer, en volg ze op Facebook voor locaties en data van de vertoningen.

Noisey: Ha Riar. Hoe is het leven in Indonesië? Hoe verhoudt noise zich tot het dagelijkse leven?
Dat hangt af van in welke stad je woont. Ik leef in Jakarta en Bandung en daarom kan ik zeggen: chaotisch. Het leven is hier soms stressvol. Je hebt te maken met corruptie, druk verkeer, religieuze intolerantie, lage inkomens en een meerderheid die geen waarde hecht aan kunst. Maar als je in Jogja woont, kan het al anders zijn. Daar is het relaxter. Ik denk dat voor de meeste mensen die hier wonen noise een platform is om hun woede te uiten en te ontsnappen aan hun dagelijkse sleur.

Advertentie

Waarom besloot je om Bising (wat ‘lawaai’ betekent) te maken?
Het idee kwam van onze producer Danif Pradana. Hij en Adythia Utama waren een neptrailer aan het maken voor een Indonesische noisedocumentaire. Toen die online stond, werd de trailer een kleine sensatie binnen de experimentele scene in Indonesië, dus besloten ze maar om een volledige documentaire te maken. Adythia vroeg me om te helpen met het idee en het concept. Daarna begonnen we met het schieten van de film. We zijn alle drie filmmakers en vrij actief in de noise/e

Met welke projecten houden jullie je nog meer bezig?
Ik heb opgetreden met analoge video synchronizers en zelfgemaakte apparatuur. Ook speelde ik in de groep Mati Gabah Jasus, waarmee we trompetimprovisatie mixte met noise. Adythia is sinds 2005 actief onder de naam Individual Distortion – een mengeling van harsh noise met grind- en breakcore. Danif speelt in een noise-drone project genaamd Kenshiro. Ook bemoeide hij zich sinds 2004 of 2005 met het harsh noise-project Kalimayat.

Hoe raakte je geïnteresseerd en betrokken in deze scene?
Door de Japanse band Incapacitants raakte ik in contact met noise. In 2006 zag ik op internet een liveshow van ze en ik raakte in de war: wat is dit voor muziek? Waarom schreeuwt deze gast in de microfoon en gaat de ander los met effectpedalen? Ik vond het zeer extreem! Als tiener is dat altijd spannend. Ik ging op zoek naar andere artiesten, begon mijn eigen project en ontmoette nieuwe mensen die ook interesse hadden in noise en experimentele muziek. Toen begon ik met het organiseren van shows en evenementen binnen het genre.

Advertentie

Waar is de noisescene hier gestart?
Er gaat een gerucht dat de noisescene in Indonesië begon in de jaren negentig, toen mensen Merzbow records pompten en op het kerkhof speelden of iets in die trant, maar daar was geen bewijs voor. Daarom vonden we het belangrijk om de scene vast te leggen. Niet alleen om deze artiesten een stem te geven, maar ook om het bewijs ervan te scheppen.

Wie zijn de belangrijkste acts in de Indonesische noisescene?
Rond 2004-2005 waren Kalimayat (uit Jakarta), Sodadosa (uit Jogja), Bertanduk! (uit Jakarta) en Aneka Digital Safari (uit Bandung) belangrijke acts. Deze acts waren van invloed op de hedendaagse lokale scene. Daarvoor werd ook noise gemaakt, maar meer als kunstprojecten. Behalve dan de projecten Worldhate en Mournphagy eind jaren negentig. To Die uit Jogja is ook invloedrijk – voordat frontman Indra Menus de groep meer richting de creatieve vrijheid duwde, was de band een grindcore/punk band. Ook denk ik dat Netlabel een grote rol speelt in de Indonesische noisescene – met Yes No Wave Music als het belangrijkste project.

Hoe groot is de scene?
Toen ik begon waren er niet meer dan tien mensen actief. Sommigen brachten op eigen houtje cd-r demo’s uit, deden een paar shows, en verdwenen weer. De echt actieve mensen waren op één hand te tellen. Maar sinds steeds meer mensen zich er in mengen, is er iets nieuws gaande. Ook toeren steeds meer buitenlandse artiesten in Indonesië. Nu kun je bijna elk weekend een gig vinden met experimentele noisemuziek.

Advertentie

In welke steden vind je noise? En zie je overlapping tussen verschillende steden?
Toen we begonnen met de documentaire waren steden als Jogja, Bandung en Jakarta actief met noise. Noise-artiesten uit Jakarta en Bandung reisden vaak naar Jogja om op te treden en vice versa. In 2011-2012 begonnen mensen uit andere steden, nadat ze het genre opmerkten, ook met eigen noiseprojecten. Interessant is dat ze uit de hardcore, punk of metal komen. Ineens zag ik op Facebook veel foto’s van mensen die met de effectpedalen bezig waren.

Wat kun je zeggen over de relatie tussen de noisescene en de punkscene?
De meeste mensen in de scene zijn ofwel een hardcore punkveteraan of afgestudeerd aan de kunstacademie. Dus de punkscene staat dichtbij de noisescene. Ik denk dat in Indonesië alle scenes niet ver van elkaar afstaan. Het komt geregeld voor dat een punkband het podium deelt met een noise-artiest.

Zijn er noise-artiesten die gebruik maken van invloeden uit de traditionele Indonesische muziek?
Voor zover ik weet niet. Maar er zijn mensen uit de experimentele scene die traditionele elementen gebruiken voor hun muziek. Senyawa uit Jogja schiet door mijn hoofd, dat kan ik ook zeker aanraden.

Is het moeilijk om apparatuur te regelen in Indonesië?
Het standaard spul is niet moeilijk te krijgen hier. In Bandung heb je STORN System dat synthesizers en ander spul maakt, wat vrij betaalbaar is voor noise-artiesten. Maar er worden ook veel zelfgemaakte instrumenten gemaakt. Mensen bouwen hun eigen synths. Dat is een scene die de moeite waard is om te checken – zie daarvoor de Indonesische DIY synth blog. Dat blog is van Lintang Radittya, een geniale synthbouwer uit Jogja die zijn eigen bedrijf heeft onder de naam Kenalirangkai Pakai. Hij heeft veel noise-artiesten van gruwelijke synthesizers voorzien.

Advertentie

Jogja Noise Bombers door Denan Bagus Vertel eens over Jogja Noise Bombing en optreden op straat.
Jogja Noise Bombing is een crew bestaande uit buitenbeentjes. Ze vinden dat noise overal en altijd kan worden gespeeld – op straat, restaurants, bars, galerieën, noem maar op. Ze organiseren de Jogja Noise Bombing Week om hun activiteiten aan mensen te introduceren. Maar ook het Jogja Noise Bombing Fest – een tweedaags noisefestival op een rare locatie. Daar zie je ook veel buitenlandse noise-artiesten. Een editie vond plaats in het lokale kiprestaurant! Daarnaast houden ze ook workshops. Ik denk dat ze vrij veel invloed hebben. Zo zie je soortgelijke projecten in andere steden als Surabaya ontstaan.

Heeft Indonesische noiseconnecties met buitenlandse scenes?
Ja, de afgelopen jaren zijn een aantal buitenlandse noise-artiesten hierheen gekomen, lokale artiesten toeren in het buitenland en de scene staat dichtbij Singapore en Maleisië.

Is Indonesische noise politiek bewust?
Ik zou willen dat het zo was! Het wordt vooral gemaakt vanwege het lawaai en de agressiviteit ervan. Sommigen mengen politieke teksten nog wel met spoken word gebaseerd op linkse literatuur, maar dat is het dan ook wel. Ze maken een parodie van de islamitische cultuur, wat vrij gedurfd is, aangezien godslastering verboden is in Indonesië. Ze roepen “Allah akbar” en maken komisch gebruik van hijaabs en bespotten het islamitische gebed met flink wat lawaai op de achtergrond.

Advertentie

Argot door Remon Red

Wordt noise tegengewerkt door de politie of de autoriteiten?
Voor zover ik weet niet. Vaak zijn het in Bandung niet de politie of autoriteiten die geïrriteerd raken, maar de buurtbewoners zelf. Soms werd een gig gestopt door de mensen uit de wijk omdat het te luid was.

Zijn er conflicten tussen de Indonesische cultuur of religie en noise?
Nee. De scene is gevuld met mensen die niets om religie geven. Misschien sommigen. Naast de islamitische meerderheid staat Indonesië ook bekend om bijgelovige en mystieke overtuigingen. In 2010 tourde de Franse noise-artiest DJ Urine in Indonesië. We organiseerden een gig in Bandung en DJ Urine raakte geïnteresseerd om samen te werken met de lokale traditionele muzikant Sundawani. Daarbij nodigde we ook de krankzinnige groep AKU en horrorpunk eenheid Kelelawar Malam uit. AKU gebruikt bloed in hun optreden en Kelelawar Malam houdt een soort van black magic-ritueel. Op een gegeven moment raakten de traditionele muzikanten in paniek en zeiden ze dat we boze geesten in ons midden hadden. Drie van mijn vrienden zagen dat de instrumenten uit zichzelf geluid begonnen te maken en dat het podium begon te trillen. De traditionele muzikanten leken erg boos op ons. We moesten die gig snel afkappen. Dat was echt apart!

Bisings regisseurs Riar Rizaldi & Adythia Utama

Hoe heb je de film gemaakt? Hoe lang heb je erover gedaan? En hoe was het proces?
De productie duurde vierenhalf jaar. We reisden door verschillende steden (van Jogja tot Tokio) om mensen te interviewen, footage te verzamelen en deden de eerste twee jaar veel research. De meesten van ons hebben ook nog een baan ernaast en ik moest mijn studie afmaken, dus de film heeft ook een tijdje stilgelegen. In het begin van 2013 begonnen we met editen en in 2014 was het af. De film ging in Hong Kong in première, vervolgens werd-ie tijdens het Lausanne Underground Film and Music Festival in Zwitserland afgespeeld. Op dit moment gaat hij heel de wereld over – hij wordt in maar liefst twaalf landen in Azië en Europa getoond. We zoeken distributeurs die de film op DVD willen uitbrengen, zodat we weer een nieuwe film kunnen maken. We zijn nu bezig met een nieuwe documentaire over Indonesische authentieke dancemuziek genaamd Funkot en de relatie tot de Japanse dancescene. Ik hoop dat we volgend jaar klaar zijn, zodat we na het introduceren van de noisescene ook kunnen vertellen over deze MDMA-gedreven heavy bass en superchaotische snelle dancemuziek in Indonesië.

Wat hoop je nog te bereiken met Bising?
We hopen dat de noisescene in Indonesië internationale aandacht krijgt. Mensen moet hiervan af weten.