Hoeveel slechte optredens van Amerikaanse rappers moeten we nog pikken?

Opperen dat 2015 een topjaar voor hiphop was, is het intrappen van een deur die wagenwijd openstond – maar toch doe ik het. Albums en mixtapes waren van een nog nooit eerder bereikt niveau, en op Spotify was het na pop het meest beluisterde genre. Maar tegelijkertijd werd er niet eerder zo veel geklaagd over hiphopconcerten als dit jaar, en dan vooral over optredens van Amerikaanse rappers. Young Thug viel tegen in de Melkweg, Rich Homie Quan werd tijdens Appelsap weggeblazen door zijn Britse collega Skepta, en twee weken geleden zorgde hiphopjournalist Saul van Stapele opnieuw voor een discussie na het optreden van Rae Sremmurd. De algemene tendens: optredens van Amerikaanse rappers zijn kut. Ze leunen op de backing tracks en rappen mee over hun eigen vocalen. De kritiek van Van Stapele kon op Twitter op veel bijval rekenen, waaronder van rapper Sef. Hij liet weten dat hij bang is dat deze manier van optreden, van de collega’s uit voornamelijk Atlanta, over wordt genomen door de nieuwe generatie Nederlandse rappers. Een virus dus, dat niet meer tegen te houden is.

Moeten we ons inderdaad zorgen maken over deze trend, of ben je dan gelijk een grijze, chagrijnige hiphopliefhebber? En hoeveel invloed heeft het inderdaad op de succesvolle liveoptredens van onze eigen rappers?

Ik besluit Sef te bellen naar aanleiding van zijn tweet, en hij blijkt het te menen. De rapper die eerder dit jaar zijn album In Kleur uitbracht, en tijdens optredens zowel de muziek als het licht op zich neemt, blijkt zich enorm te storen aan rappers die alles maar af laten hangen van eerder opgenomen vocalen. “Wat voor Rae Sremmurd geldt, geldt voor ongeveer negentig procent van de Amerikaanse rappers. Je hebt natuurlijk de top, de stadionknallers zoals Kanye en Jay Z., zij hebben een grote band en playbacken niet. Maar alles vanaf de middenmoot naar beneden is gewoon fokking nep. Bijna iedereen is gewoon nep.”

Dat hij het wack vindt is duidelijk. En dat deze manier van optreden steeds vaker gebeurt, mag even zo duidelijk zijn. Maar waar komt deze opmerkelijke trend eigenlijk vandaan? Maarten van Vugt werkte lange tijd voor Greenhouse Talent en is sinds enige tijd boeker bij Mojo. Hij houdt nauwgezet alle hiphopshows in de gaten en haalde Rae Sremmurd naar Nederland. Hij denkt dat deze manier van optreden verschillende oorzaken heeft, en daarvan is waarschijnlijk de belangrijkste: de plekken waar rappers in Amerika optreden. Dat zijn niet de reguliere poppodia zoals we ze hier in Nederland kennen, maar nachtclubs. “Met twee nummers playbacken in een volle nachtclub verdienen ze evenveel geld als met een uur ploeteren in de Paradiso,” vertelt Van Vugt. “De standaard is er veel lager, en dat zie je terug in de optredens die er wel toe doen.”

En dan is er nog een oorzaak die je volgens Van Vugt niet moet uitvlakken: de hypes rondom opkomende rappers zijn tegenwoordig enorm, en volgens hem is dat precies waar het om draait bij het boeken van shows. Alleen is zo’n flitsende start niet per se de meest vruchtbare bodem. “Een probleem is nu dat je in een hele korte periode een ster kunt worden. Met een toffe clip en een goede productie kom je al tot miljoenen views op YouTube. Als het fatsoenlijk wordt opgepikt ben je binnen een paar weken een hype. De muziek wordt in de clubs gedraaid, en opeens willen alle promoters je boeken.”

Ofwel: voor iemand die in een dag en nacht een grote ster is geworden, is het lastig om binnen onafzienbare tijd een goede show in elkaar te zetten. En toch wil iedereen ze aan de andere kant van de Atlantische oceaan zien zodra ze in Paradiso, de Melkweg of op een van de betere hiphopfestivals staan. Het is makkelijk aan te nemen dat het puur uit luiheid voortkomt dat de optredens zo veel slechter zijn dan die van de Nederlandse rappers, maar Van Vugt wil daar niet in mee gaan. “Ik denk niet dat rappers nu heel veel luier zijn dan vroeger. Ze zijn altijd een vreemde eend in de bijt geweest ten opzichte van andere muzikanten, maar aan de andere kant zijn het ook gewoon jongens die met muziek hun boterham willen verdienen.”

Daarbij is een slechte show voor een boekingsbedrijf als Mojo natuurlijk geen goede reclame. Toch hebben ze weinig te zeggen over de inhoud en stijl van de optredens. Contractueel is vastgelegd dat een artiest helemaal zelf mag bepalen hoe hij zijn shows invult. De artistieke vrijheid van een artiest is groot, en de invloed van de boeker is nihil. Wat ze kunnen doen na een wanprestatie is besluiten om de rapper in kwestie niet meer te boeken, maar daar houdt het mee op.

Het kan ook zijn dat de slechte kwaliteit van Amerikaanse acts extra opvalt door het extreem hoge niveau van de Nederlandse hiphopacts van dit jaar. Ik zag in 2015 Rico en Sticks een thuiswedstrijd spelen in Hedon, waar ze optraden alsof hun leven ervan afhing, en juist die overtuiging mist bij de Amerikaanse rappers. En dan heb ik het nog niet eens over Typhoon en De Jeugd van Tegenwoordig, die dit jaar allebei tweemaal in een volle HMH stonden. Volgens Van Stapele was het verschil tussen de Nederlandse voorprogramma’s Stepherd en Skinto, Poke en Sevn Alias en de hoofdact Rae Sremmurd zelfs schrijnend. De lat voor Nederlandse artiesten ligt hoger, misschien ook omdat zij op een doordeweekse avond in bardancingdiscotheek Lord Nelson in Meppel geen 15.000 euro kunnen verdienen.

Maar het heeft ook met andere dingen te maken; volgens Bokoesam is de markt in Nederland veel te klein om genoegen te nemen met een slecht optreden. “Er zit hier veel minder geld, en je moet gewoon nog vechten om te zorgen dat mensen je willen blijven boeken en geld voor je neer willen leggen. Als je het niet goed doet, nemen ze wel iemand anders,” vertelt hij.

Toch denkt Sef niet dat het Nederlandse publiek onredelijk kritisch is. Volgens hem ligt de moeilijkheidsgraad van een goede show niet erg hoog, en zijn mensen al snel tevreden. Zelfs in Nederland. “Je hoeft echt niet veel te doen om een hiphopshow te maken. Mensen zijn al blij als je stoned een paar nummers komt rappen. Ik heb Nas ook wel eens halve lappen tekst zien vergeten. Maar hij rapt ten minste, en dat is al goed genoeg. En de standaard voor zo’n show is lang niet zo hoog als bij een rockband, of bij een popzanger. En ze zakken zelfs door die minimale ondergrens heen. En dat is gewoon gaar.”

Ondanks het succes van onze vaderlandse acts, is Sef bang dat de nieuwe generatie Nederlandse rappers eerder de Amerikaanse hype gaat overnemen. “Als jij nu veertien bent en je gaat naar een show van Young Thug of French Montana, zie je dat ze gewoon over hun tracks mee rappen. Dan is het makkelijk om dat over te nemen, vooral als dat het enige is wat je ziet.”

Als Nederlanders ergens voor betalen willen ze er graag kwaliteit voor terugzien, en dat er wordt betaald is duidelijk. Het is namelijk niet zo dat het publiek massaal wegblijft. Amsterdam is volgens Van Vugt een van de voorlopers als het gaat om het boeken van nieuwe acts: “Het publiek is kritisch, maar wel altijd stoer genoeg om in groten getale te komen.”

Maar wat moeten we dan, als we het er niet mee eens zijn? Moeten we boos worden, in opstand komen? Sef vindt de manier van optreden vooral van weinig respect getuige naar je fans toe. “Het is geen grote moeite om even je instrumentals mee te nemen,” zegt hij. “Het gaat er uiteindelijk om dat je iemand live hoort, en niet alleen ziet. Als ik dat niet wil, ga ik wel naar een wassenbeeldenmuseum, of naar hun instagramaccount.”

Bokoesam ziet dat iets anders. Hij vindt een optreden niet meteen kut als er over de vocalen wordt gerapt. Het gaat ook om de energie natuurlijk. “Ik vind het wel kut dat een rapper niet zelf rapt, maar ze kunnen nog steeds wel een goede show leveren. De energie kan gewoon heel goed zijn. Ik vind het wel jammer, maar ik verwacht al niet meer anders. Van bijvoorbeeld Migos weet je gewoon al dat ze niet zonder vocalen gaan optreden.”

En hoewel Van Vugt ook geen fan is van deze stijl van optreden, benadrukt hij dat het ook gaat om de vibe in de zaal, om de reactie van het publiek. “Na zo’n show als van Rae Sremmurd is het hoofdzakelijk de pers die na afloop zegt: dit kan echt niet. Maar ik stond in het publiek en alle kids stonden van voor tot achter te springen. Dus we moeten ook niet met z’n allen te stoffig gaan doen. Natuurlijk moeten we een slechte show niet wegmoffelen alsof het nooit gebeurd is – het is gewoon een punt van aandacht, maar qua energie krijgt het optreden dan weer een 10,5.”