Hoe één hiphopvideo het hele strafrechtelijk systeem van Amerika ondermijnt

De VS herbergen vijf procent van de wereldbevolking en een kwart van alle gevangenen ter wereld. In een rapport over raciale verschillen binnen het strafrechtelijk systeem werd geconstateerd dat één op de drie zwarte mannen die nu geboren wordt in de VS waarschijnlijk in de gevangenis zal belanden. Voor blanke mannen is dat één op zeventien. Amerikanen kunnen levenslang veroordeeld worden voor een (eerste) drugsdelict, iets wat elders in de westerse wereld vrij ongewoon is. Vorige week, toen ik mijn lepel voor de derde keer in een pot pindakaas stak die ik altijd naast me heb staan tijdens mijn gebruikelijke WorldStarHipHop.com-avondritueel, kwam ik de video South Carolina Inmates Film 1st Ever Music Video In Prison! tegen. Wetende dat WordStarHipHop nog weleens wil overdrijven, verwachtte ik een teleurstelling. Maar toen ik op de link klikte, zag ik echt aanstekelijke, explosieve energie. Springende gevangenen met zelfs een cameraman die op de maat meedoet. Het nummer bouwt zich op en explodeert dan, ze zwepen elkaar op, zoals je ziet wanneer een gast die met zijn rug tegen de muur staat opeens een backing track doet.

In een tijd waarin veel hiphop nogal gestandaardiseerd wordt – mede ‘dankzij’ het oplettende oog van radiostations en machtige mensen binnen de muziekindustrie –, voelde deze muziek anders dan de meeste rapmuziek waarnaar ik de laatste jaren heb geluisterd. Met meer dan één miljoen views op YouTube is het een voorbeeld van undergroundhiphop op de meest krachtige, energieke, en levendige manier denkbaar. Het opvallende aan deze video is hoe het stereotype beeld van een onderdrukte, Afro-Amerikaanse gangstergevangene ondermijnd wordt. Gevangenisbeelden die media vaak laten zien, zijn meestal gewelddadig of psychopathisch, maar deze video is niet wreed of gewelddadig. Deze jongens vormen geen bedreiging voor de kijker, maar vormen samen positieve, krachtige pijlers binnen de kleine ruimte van hun cel.

Het stigma van het gevangeniswezen is zo sterk omdat gedetineerden geen reden hebben om een menselijke kant van zichzelf te laten zien. Door hun criminele gedrag zijn ze – gedeeltelijk – rechteloos geworden, en er is voor hen geen mogelijkheid om zich te laten zien of te laten horen. Deze video, die zonder toestemming gefilmd is binnen de muren van een cel, is een kleine verschuiving binnen de machtsrelaties; een bedreiging voor de geniepige truckjes waarmee gevangenen worden ontmanteld van hun mens-zijn.

Het meest krachtige van de video is misschien nog wel het totaal niet benoemen van de gevangenissituatie; de beelden hadden door iedereen gemaakt kunnen zijn. Ze zoeken niet expliciet naar een politieke boodschap omdat ze zich bewust zijn van hun bescheiden bestaan dat, gezien de context, al politiek beladen is.

Smokkelen is niets nieuws. Gevangenen en gevangenisbewaarders brengen al verboden dingen naar binnen zo lang bajesen bestaan, bijvoorbeeld geld. Toch zijn lokale media, internetforums en vooral het South Carolina Department of Corrections (SCDC) in een staat van totale paniek sinds het filmpje online staat, en dat is volgens mij niet omdat een gevangene blijkbaar een mobiele telefoon in zijn bezit heeft. Nadat de video online kwam, heeft SCDC de beveiliging op alle locaties verhoogd. Bryan Stirling, de directeur van SCDC, heeft alle officieren terug op hun officiële bewakersposten gezet om de veiligheid te verhogen en tegelijkertijd de smokkelstroom te bemoeilijken. “We gebruiken ook camera’s,” zegt Stirling. “En we gaan een aantal warmtegevoelige camera’s aanschaffen. Ook is er vorig jaar al geld vrijgemaakt voor een aantal uitkijktorens, dat zal ook wel helpen.” Ook zullen er draagbare metaaldetectors ingezet worden, waardoor mensen (en voorwerpen) die de gevangenis in gaan gescand kunnen worden.

“Ik denk dat het een signaal is dat we waakzamer moeten zijn met het zoeken naar smokkelwaar, en dat is één van mijn prioriteiten als nieuwe directeur,“ concludeert Stirling. Ook wordt er nog geprobeerd om de video offline te krijgen, maar dat is rijkelijk laat nu de video al viral is gegaan.

WorldStarHipHop noemde het de eerste clip die opgenomen is in de gevangenis, maar dat is niet waar. The Lifers Group (screenshot uit onderstaande video) filmden Living Proof (1993) vanachter de tralies. T.I. kreeg het ook voor elkaar om ‘de eerste video ooit’ vanuit de gevangenis te filmen, toen hij in 2004 vastzat in Georgia. Het verschil is echter dat zij alle twee toestemming kregen van de autoriteiten, en hun toon was voornamelijk verontschuldigend. De recente video is bijzonder omdat het gevangenen zijn die ogenschijnlijk toevallig samenkomen om muziek te maken, dit filmen, en een hit worden zonder toestemming vooraf. Gefilmd met smokkelwaar en in het geheim naar internet gelekt; juist dat maakt het een daad van verzet tegen de machthebbers, en dat is in essentie het subversieve karakter van – oorspronkelijke – hiphop.

Hiphop heeft zich altijd laten horen tegen het opsluiten van de zwarte man in Amerika. Van Dead Prez’s Behind Enemy Lines (‘Look how we livin, thirty thousand niggas a day/Up in the bing, standard routine/They put us in a box just like our life on the block’) tot Public Enemy’s optreden bij de gevangenis van Rikers Island in New York, tot de tekst van Kanye West in New Slaves: ‘They trying to lock niggas up, they trying to make a new state / See that’s the privately-owned prison, get your piece today’.

Michelle Alexander schreef onlangs het boek The New Jim Crow, waarin ze het excessieve opsluiten van gevangenen in Amerika bekritiseert: “In een tijdperk van kleurenblindheid is het niet langer sociaal geaccepteerd om ras expliciet te gebruiken als rechtvaardiging voor discriminatie, uitsluiting en sociale minachting. Dus doen we dat niet. In plaats van ras gebruiken we nu ons strafrechtelijk systeem om mensen met een kleurtje te labelen als ‘crimineel’. Zodra je gelabeld bent, zijn oude vormen van discriminatie – op het gebied van werk, wonen, stemmen, scholing, voedselbonnen en andere algemene burgerrechten – ineens weer legaal. Als crimineel heb je nauwelijks meer rechten en misschien wel minder respect dan een zwarte die in het Alabama leefde van Jim Crows hoogtijdagen.”

Uiteindelijk is Amerika niet post-raciaal, het heeft alleen het kastensysteem opnieuw uitgevonden. In 2014 heeft Amerika een groter gedeelte van de zwarte populatie in de gevangenis zitten dan Zuid-Afrika tijdens de apartheid.

Terwijl in een groot deel van de irritante online comments kritiek wordt geleverd op het steeds terugkerende refrein (pshh), of wat zij graag bestempelen als de glamourkant van ‘The War On Drugs’ en het gevangenisleven, denk ik dat de video een veel groter sociaal-politiek verhaal vertegenwoordigt; alleen misschien niet dat van berouw. Hoewel de gevangenen een regel overtraden, vermoed ik toch dat ze niet dezelfde reactie hadden gekregen als ze snake aan het spelen waren op een Nokia 3310. Het ging niet om het breken van de regels, maar letterlijk om de dreiging jegens de machtsverhoudingen, waar de video zowel letterlijk als ideologisch gezien toe uitnodigt.

Ze breken niet alleen de regels door zonder toestemming te filmen, ze gebruiken opnameapparatuur én toegang tot internet, en dat zorgt er voor dat de niet gehoorde, zwarte gevangenen een stem krijgen via hiphop en zich zo kunnen uiten naar de hele wereld. Rosa Clemente is een hiphopactivist en journalist, en zegt: “De hiphopcultuur spreekt inherent de waarheid tegen de macht, en probeert er tegen op te treden.” Oftewel, hiphop heeft een ontzettend veel potentie op subversief niveau.

Nadat ik de afgelopen maanden obsessief alle tweets en video’s over Ferguson heb gevolgd – en alle andere racistisch beladen schietpartijen en mishandelingen door de politie –, heb ik het gevoel dat met deze video een beetje macht teruggepakt werd. We zitten in een zeer moeilijke tijd: onze autonomie en vrijheid worden voortdurend bedreigd en de structuur van de top-down machtsrelaties worden steeds strakker gehandhaafd en ingekaderd. Maar het zijn uitlatingen zoals deze die de machtsstructuur doen schudden op hun grondvesten. Deze gasten vertegenwoordigen een identiteit die geen cultureel eigendom is van de muziekindustrie, noch van hun gevangenbewaarder, noch van de gevestigde orde.

Volg Daisy op Twitter hier.