Hoe klimaatverandering onze festivalbeleving gaat veranderen

Dit artikel is oorspronkelijk geplaatst in juli 2016.

Vijf jaar geleden ging ik voor de vijfde keer naar Pukkelpop. Het begon een kleine traditie te worden, maar deze editie zou toch behoorlijk anders eindigen. Toch begon het goed. Er was zon, goede bands en een paar zakken goedkope Aldi-wijn. Maar tegen de avond verdween de zon achter een dikke laag wolken. Zonder enige waarschuwing viel de regen met bakken uit de lucht en begon het zo hard te waaien dat de tenten op de weide instorten. Een meisje waar ik sinds mijn tiende mee in de klas zat, werd geraakt door een paal die een van die tenten recht had moeten houden. Een paar millimeter meer naar links en ze mocht de rest van haar leven in een rolstoel doorbrengen. Voor haar kwam het allemaal goed, maar toen de storm uiteindelijk ging liggen, waren er vijf mensen gestorven.

Dat het weer je festivalvreugde vakkundig kan verpesten weten we allemaal, maar wat er op Pukkelpop gebeurde was een extreem geval. Of toch niet? Vorig weekend werd de camping van Down The Rabbit Hole een dag later geopend omdat er zo veel water stond dat een gemiddelde Quechua-tent gewoon zou wegdrijven. En op het Southside Festival in Duitsland vielen vorige week 25 gewonden toen er een storm boven het festivalterrein uitbrak. Verschillende klimaatwetenschappers voorspellen dat we in de toekomst nog meer van zulke rampen zullen zien.

Dat die dreigende voorspellingen niet gewoon de loze woorden zijn van een kermiswaarzegger met een glazen bol, vertelt Willem Ligtvoet van het Planbureau van de Leefomgeving. Het PBL maakt analyses over het milieu en onze leefomgeving. "Mensen hebben door dat het weer steeds extremer wordt. Tegenwoordig valt er al twintig procent meer regen tijdens de zomer dan vroeger," vertelt hij. "En ook de wind waait harder dan ooit tevoren." Omdat een zomerse regenbui vroeger niet meer was dan een half uur fletse miezer, zijn we in Nederland en België niet voorbereid op stormen van het kaliber Pukkelpop. "Onze infrastructuur is daar niet op berekend. Bij warm weer zet materiaal uit, dus bruggen gaan dan ineens niet meer open of dicht. Na een flinke hoosbui lopen tunnels onder en is er instortingsgevaar. En zo'n hoosbui gaat natuurlijk ook niet goed samen met een elektriciteitskastje waardoor de stroom kan uitvallen," vertelt Ligtvoet.

Wat heeft deze verandering voor effect op het festivalseizoen, en dan natuurlijk vooral de festivals die buiten in de polder worden gehouden? Het antwoord op die vraag blijft behoorlijk vaag. We vroegen het aan Eric van Eerdenburg, directeur van Lowlands en Down The Rabbit Hole. Wanneer we hem bellen, vertelt hij dat hij net is komen bovendrijven van Down the Rabbit Hole.

"Dit jaar is er drie keer zoveel regen als normaal gevallen," vertelt hij. "We hebben kilometers rijplaten moeten leggen en campers die vast kwamen te zitten, moesten we met tractoren bevrijden. Er stond zo veel water op het terrein dat we besloten om de camping niet direct te openen." Toch ziet hij, ondanks de dreigende waarschuwingen van klimaatexperts, geen reden voor grote, structurele veranderingen. "Wat er nu op DTRH en in Duitsland gebeurd is, is een extreem geval. Zolang er geen duidelijke evolutie is, denk ik niet dat we grote veranderingen moeten aanbrengen."

Maar ook klimaatwetenschappers kunnen niet zeggen wat er precies zou moeten gebeuren. Ze hameren vooral op betere communicatie en overleg met experts, maar Van Eerdenburg vertelt dat dat nu al op de meeste festivals gebeurt. Er worden grote voorspellingen gedaan, maar niemand die met even grote oplossingen durft te komen. Iedereen is het erover eens dat Al Gores stormachtige en ijsbeervrije toekomst eraan komt, maar over wat er dan moet gebeuren, tast iedereen nog in het duister.

Dat grote oplossingen uitblijven, betekent niet dat er op dit moment niks gebeurt. Lowlands ligt bijvoorbeeld in een laaggelegen gebied, maar om te voorkomen dat hun terrein zou onderlopen, werd er al geïnvesteerd in een ondergronds draineersysteem dat het water sneller van het terrein wegvoert. Er wordt nu ook nagedacht om zo'n systeem op het terrein van DTRH te installeren. "De regen kostte ons tussen de 750.000 en een miljoen euro," vertelt Van Eerdenburg. "Als je dat geld om de zoveel jaar moet uitgeven, kan je beter direct in zo'n systeem investeren." Maar kleinere festivals kunnen zo'n bedrag onmogelijk ophoesten. Het is dus maar de vraag wat ervan overblijft als zulke investeringen onvermijdelijk worden.

Een uit de kluiten gewassen regenval is niet het enige waarvoor we moeten vrezen in Al Gores grauwe toekomst. Een paar natte voeten kan een mens nog overleven. "De stormen die eraan zouden komen, zijn veel erger," vertelt Madeleen Helmer van het Klimaatfonds. "Daar kan je niet veel aan doen buiten blijven zitten en wachten tot het overgaat." Helmer heeft gelijk als ze zegt dat de stormen het ergst zijn. Wachten in een tent vol doodsbange, halfdronken mensen, terwijl er een storm over je heen raast die het hele ding door elkaar schudt, is een ervaring die een mens liever kwijt dan rijk is.

Maar als organisator kan je toch wel meer doen dan wachten tot het overgaat? Het jaar na de ramp op Pukkelpop werden de tenten extra verankerd, en werd er nog beter gecommuniceerd met weerdeskundigen en het publiek. Ook Lowlands en DTRH nemen die maatregelen. "We overleggen om het uur met meteorologen zodat we weten wat we kunnen verwachten," vertelt Van Eerdenburg. "We bekijken situatie per situatie en daar spelen we zo snel mogelijk op in. Als er teveel wind voorspeld wordt, halen we alle zware doeken die we hebben opgehangen omlaag, bijvoorbeeld." Maar op Lowlands gaan ze nog een stapje verder. "Om de zoveel tijd oefenen we bepaalde situaties. We gaan dan samen met de politie en de brandweer rond de tafel zitten en dan bereiden we ons voor op specifieke scenario's. Wat als er bijvoorbeeld een ongeval gebeurt of wat als er een zware storm op komst is? Vooral communicatie is dan belangrijk; met je publiek maar ook intern, zodat iedereen weet wat-ie in zo'n situatie moet doen. Dat hebben we na de regen op DTRH goed gedaan. Via Twitter, 3FM, onze website, de e-mailadressen van mensen die een kaartje kochten, via al deze kanalen hielden we de mensen op de hoogte van wat er gebeurde."

Toch beseft de Lowlands-directeur dat je niet op alles voorbereid kan zijn. "Wat je ook doet, er kan altijd iets gebeuren. We houden ons aan de veiligheidsvoorschriften, we gaan zelfs een stuk verder dan die richtlijnen, maar dat is niet altijd genoeg." In het ergste geval kan je als organisator niets anders doen dan de boel af te gelasten. Dat is niet zo makkelijk, want je hebt een jaar lang naar deze dag toegewerkt en het BNP van een klein land in je festival geïnvesteerd. "Zo'n bui kan in een paar uur losbreken en als je dan als organisator twijfelt, ben je te laat," zegt Madeleen Helmer. "Dan is er niets meer wat je kan doen." Maar volgens van Eerdenburg zijn er wel duidelijke richtlijnen over het annuleren van je festival. "We meten constant de windsterkte. Als de wind een bepaalde sterkte haalt, moeten we de boel ontruimen."

Op zulke momenten wil je geen op hol geslagen mensenmassa. Een trend waarvan iedereen het erover eens was dat we die in de toekomst vaak zullen zien, is die van crowd control. Simpel gezegd houdt crowd control in dat je met computermodellen voorspelt hoe een mensenmassa zal bewegen. Met die modellen weet je hoe je je publiek in veiligheid krijgt. "Dat zijn dingen die we nu bespreken als we door de verschillende scenario's gaan." Maar dan rest nog de vraag wat je als festival doet als al je werk van het afgelopen jaar in het water loopt. Om festivals op te vangen die geschrapt moesten worden door het slechte weer en daardoor al hun inkomsten verloren, richtte minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker het Slecht Weer Fonds op. Festivals die afhankelijk zijn van subsidies en hun inkomsten door het slechte weer verloren, kunnen via het fonds een deel van het geld terugkrijgen. Ze moeten het later wel terugbetalen. DTRH krijgt geen subsidie, dus mogen ze het fonds niet gebruiken. Voor de schade van afgelopen weekend waren ze wel verzekerd.

Op dit moment zijn het misschien nog zeldzame incidenten. "Maar als het fout gaat, zijn de gevolgen rampzalig," zegt Helmer. Er komen steeds meer evenementen, maar dus ook steeds extremer weer. Omdat het moeilijk voorbereiden is op extremen die we nog niet echt mee hebben gemaakt, komt er dit najaar een handboek voor evenementen waar ingegaan wordt op het klimaat. Hopelijk zorgt dat ervoor dat organisatoren en klimaatwetenschappers niet meer in het duister hoeven te tasten.

Check ook festivals.vice.com voor al je ronkende festivalverhalen, winacties voor tickets, fotoreportages en meer.