Hoe IS catchy en professioneel geproduceerde nummers als propaganda gebruikt

Een maand geleden bracht IS dit nummer uit. Het draagt de titel Life of Humiliation, No, I Can’t Accept It en het is IS meest recente muzikale oorlogsverklaring aan ons, decadente westerse zwijnen. Wie het nummer precies gemaakt heeft wordt niet helemaal duidelijk, maar wie het ook is, het lijkt alsof-ie verstand van zaken heeft. Het klinkt ontzettend helder en kraakt een stuk minder dan de laatste single van Triggerfinger. De hele productie is ontzettend strak en dat is best intrigerend voor een organisatie die gelooft in publieke onthoofdingen en holebi’s van hoge torens gooien.

Het is niet het eerste nummer dat IS de wereld in stuurt. Om de zoveel tijd duikt er wel een nieuwe nasheed, zoals zo’n jihadistisch nummer wordt genoemd, op. Pieter van Ostaeyen is historicus en onafhankelijk jihadexpert en op zijn blog deelt hij geregeld een nieuwe waslijst aan nasheeds van IS. Er zit zelfs een rapnummer bij van Duitse rapper Deso Dogg. Een achtergrondinterview met Deso Dogg konden we niet doen – in oktober werd hij gedood bij een Amerikaans bombardement.

IS neemt de nasheeds bloedserieus. Ze zijn niet de enige groepering die ze gebruiken, maar ze zijn wel de enige die de moeite nemen om nieuwe nasheeds te maken. Dat vertelt de Amerikaanse Aymenn Al Tamimi, lid van het Middle East Forum dat zich bezighoudt met het monitoren van de situatie in het Midden-Oosten. In november 2014 zei hij in The Guardian: “De meeste nasheeds van andere groepen zijn jaren oud, maar IS heeft zelfs een eigen productiehuis: de Ajnad Media Foundation.” De Ajnad Media Foundation werd opgericht in januari 2014 en het is een professionele studio waar IS aan de lopende band nasheeds opneemt en uitzendt, en deze inzet als propagandamuziek. In Europa hebben we het beeld dat IS een zootje ongeregeld is, dat random moordt en verkracht; dat juist zij een professioneel mediabedrijf in handen hebben, is nogal verrassend. De Ajnad Media Foundation is trouwens niet het enige, de terroristen hebben ongeveer vier grote mediahuizen in handen, waarvan de meeste zich bezig houden met video’s.

Het is opvallend dat een groep met een anti-Westerse ideologie dit soort moderne muziektechnieken wel zo omarmt. Om te weten hoe professioneel de nasheeds van IS precies in elkaar zitten, legden we het nummer van Deso Dogg voor aan Reyn Ouwehand. Ouwehand is producer en werkte mee aan albums van De Staat en Opgezwolle. Hij was verbaasd over de professionaliteit waarmee het nummer was opgenomen. “Het is duidelijk dat dit geen eerste poging is. Degene die dit gemaakt heeft, heeft duidelijk ervaring met de technologie. Je hoort bijvoorbeeld hoe ze een tweede stem in een octaaf lager erbij hebben gemixt. Dat leer je niet in je eerste productieles. En op de achtergrond is ook een koortje toegevoegd,” vertelt hij. Volgens Ouwehand zijn de mensen achter het lied dan ook geen simpele slaapkamerproducers. “Wat vooral opvalt is dat ze het volume pitchen. Dat betekent dat ze het volume hoger zetten. Meestal doen ze dat met een radiosingle om op te vallen, maar IS doet het nu met deze propagandamuziek. Ze weten dus heel goed waar ze mee bezig zijn. Het zijn duidelijk geen hangjongeren die maar wat doen.”

Volgens Al Tamimi wil IS zich met die professionele producties profileren als een nieuwe frisse wind binnen het jihadistisch landschap, maar dat is niet het enige: volgens politicoloog en islam-deskundige Behnam Said, die in zijn doctoraat ook schreef over nasheeds, is niet alleen de productie maar de hele boodschap van de IS-nasheeds nieuw. “Nasheeds werden voor de opkomst van IS vooral gebruikt door kleine militante groepen. Hun boodschap was een stuk defensiever, iets als ‘ze kunnen ons martelen, maar we blijven geloven’. Bij IS zijn ze een stuk agressiever, ze gaan over een soort hoop om de wereld voorgoed te kunnen veranderen.”

De nasheeds spelen na hun productie zeker een rol van betekenis, en worden gebruikt als soundtracks voor propagandavideo’s, of ze worden keihard afgespeeld terwijl IS in een legertruck door de straten van Syrië rijdt. Ze worden zelfs bij het front afgespeeld. Dat nasheeds van nature hartstikke catchy zijn, helpt hen hierbij. De melodieën zijn vaak van het soort dat zich ergens in je voorste hersenkwab nestelt en er voor de komende dagen niet meer uit gaat. Juist dat maakt een nasheed een machtig propagandamiddel, volgens Pieter van Ostaeyen. “Nasheeds zijn zo melodieus dat iedereen het direct leuk vindt. Het heeft iets hypnotiserends, dus je vergeet snel waar je precies naar aan het luisteren bent.”

IS doet er dus alles aan om hun muziek zo aanstekelijk mogelijk te maken voor jongeren van de 21ste eeuw. De release van vorige maand is misschien in het Arabisch, maar het nummer van Deso Dogg is in het Duits, en IS draait zijn hand er ook niet voor om dit Engelstalig nummer uit te brengen. Op die manier proberen ze hun muziek relevant te maken voor mensen die geen Arabisch spreken. “Door hun ideologie en acties op die manier op te schrijven en tastbaar te maken, vergroten ze hun impact,” zegt Patrick Cockburn. Cockburn is een Ierse journalist en schreef het boek The Rise Of The Islamic State. “De leden van IS zijn heel actief op sociale media, dus ze hebben een netwerk waarmee ze hun propagandamateriaal kunnen verspreiden. De muziek die ze delen toont hun toewijding aan de organisatie.”

Muziek is een uitstekende manier om een band te creëren tussen je ideologie en je onderdanen. Het is ook een fantastisch middel om die band min of meer materieel te maken, schrijft professor John Street in zijn boek Music And Politics, Daarin toont hij aan dat muziek zowat door iedere organisatie als propaganda wordt gebruikt; de nazi’s wilden bijvoorbeeld een muziekgenre scheppen dat vrij was van “niet-Duitse en onreine invloeden.”

Het meest opvallende kenmerk van nasheeds is dat ze volledig a capella zijn. IS heeft er dus voor gekozen geen vette trapbeat onder de nummers te zetten – niet omdat ze vanuit artistiek oogpunt puristen zijn, maar omdat instrumenten volgens hen verboden zijn. Volgens Behnam Said is het gebruik van instrumenten een grens die IS nooit zou overschrijden. Sterker nog, er zijn maar weinig jihadistische organisaties die instrumenten zouden gebruiken. IS zette de ‘dood aan alle instrumenten-campagne’ kracht bij in februari vorig jaar: toen staken ze een paar drumstellen in brand en sloegen ze een muzikant in elkaar omdat hij op een ‘onislamitisch’ keyboard speelde; met onislamitisch bedoelen ze niet dat het keyboard ingepakt was met ongezouten spekreepjes, maar wel dat het afleidt van de godsleer. Instrumenten zouden je wel eens aan kunnen zetten tot dansen, en volgens IS is het moeilijk de Koran te lezen als je staat te tecktonikken.

IS is dus niet enkel een moordlustige terroristische groepering die (onder meer) op middeleeuwse wijze volkeren afslacht, maar ook een hypermoderne propagandamachine met een superstrakke muziekproductie.