De trap van Frank Ocean

Still uit 'Endless'

Een trap is een ruimte tussen ruimtes. Een trap herinnert ons aan onze lichamelijke beperkingen, en toch beschrijven we een trap niet snel als een prothese. En dat terwijl we het idee van lichamelijkheid vaak wel omschrijven aan de hand van het afwijkende; iemand heeft een gebrek, is gehandicapt of beperkt. Een trap legt ons verlangen bloot controle te willen hebben over ons lichaam. Een trap is ook een poging om onze lichamelijke beperkingen te overwinnen. We weigeren in te zien dat we allemaal gehandicapt zijn.

Met zijn visuele album Endless toont Frank Ocean het mens-zijn als een gebrek, iets waar we allemaal kwetsbaar voor zijn, en waar we geacht worden bovenuit te stijgen. We zijn beschadigde wezens die proberen iets van de wereld te begrijpen om maar niet kopje onder te gaan, verlangend naar controle als we het gevoel krijgen de weg kwijt te raken. Een trap is in die zin een barmhartig object, het zorgt ervoor dat een gezond mens zijn waardigheid weet te behouden: je kan eigenlijk niet zonder, maar de trap maakt de afhankelijkheid nauwelijks zichtbaar. Trappen hebben iets menselijks, maar tegelijkertijd geven ze minder validen het gevoel van falen, niet in staat om boven hun lichamelijke beperkingen uit te stijgen.

Iets wordt pas als een gebrek gezien als het zichtbaar wordt gemaakt. We voelen ons zwak wanneer we te prooi vallen aan depressies of liefdesverdriet. Als het mens-zijn een gebrek is, dan zijn mensen de noodzakelijke prothese. Het voordeel van die aangeboren wederzijdse afhankelijkheid is dat het een rijke bron van empathie is.

Het is lastig om terug te komen als je eigenlijk nooit bent weggegaan. Sinds Channel Orange is de manier waarop Frank Ocean over het leven, liefde en verlies zingt en schrijft, alleen maar relevanter geworden. En echt tijd voor een pauze, en daarmee de kans om voor even van de radar te verdwijnen, had hij niet. De grapjes op Twitter, de speculaties en onze hoge verwachtingen denderden jarenlang door. We verklaarden hem heilig, althans, de oude Frank. Endless is zowel een nieuwe start als een natuurlijke tweede stap.

Een trap herinnert ons aan de relatie tussen wie we waren en wie we nu zijn. Ze scheiden daar van hier, echt van onecht. Op de beelden van Endless, geschoten in de stijl van cinéma vérité, is de trap die hij bouwt bedoelt om met het vooringenomen idee van wie Frank ‘echt’ is te spelen. Hij is een schim die voor onze ogen een mens wordt. Het klinkt wat sneu, dat je je kijkers dwingt om je weer zichtbaar te maken, omdat je lange tijd niet gezien en gehoord werd. In de film is verlangen een terugkerend thema; we hunkeren naar het slechte, of verlangen om het verlangen zelf. De kijker wordt gevraagd om met het verleden rekening te houden terwijl de toekomst in de ogen wordt gekeken, en de kijker wordt geconfronteerd met verschillende opvattingen van wie we zijn, in een ruimte waar tijd er niet toe doet. Endless laat ons inzien dat het onbekende en ongepaste onze aandacht waard is.

Herhaaldelijk wordt ons medeleven in twijfel getrokken. Wanneer ik Frank stap voor stap de trap zie beklimmen, voelt elke klacht over het uitblijven van een album als een overtrokken reactie. Waarom stelde ik zulke hoge eisen aan deze man vol compassie, die me simpelweg iets wil laten zien dat hij met eigen handen heeft gemaakt? Wie waren wij om te suggereren dat er iets mis was met Frank omdat hij niet dat gaf waar we zo naar verlangden? Wanneer we over Frank Ocean spreken, hebben we het in wezen over onszelf. Onze claim op Franks creativiteit vertelt meer over onze tekortkomingen dan over de zijne; we tonen hiermee hoe we op hem zijn aangewezen om ons emotioneel te kunnen uiten. Zijn kwetsbare mannelijkheid en queerness gaf ons de kans om onze identiteit als een work-in-progress, als onaf, te gaan beschouwen. We hebben hem meer nodig dan hij ons. Maar de druk die hij heeft moeten voelen, moet immens zijn geweest. Het is nogal wat om de therapeut van een generatie van ontheemde jongeren te zijn. Als iemand recht had op ons geduld en dankbaarheid, dan is het wel Frank.

We leveren zwarte creatievelingen een slechte dienst wanneer hun werk waardevoller wordt voor ons dan hun leven. Door ons een kijkje te geven in het maakproces laat Endless zien waarom het zo belangrijk is om kunst te maken op je eigen voorwaarden en tempo: creativiteit heeft tijd, ruimte en energie nodig om op te bloeien. De trend van verassingsreleases zorgt ervoor dat we sneller geneigd zijn alleen naar de singles te luisteren; we willen direct bevredigd worden en luisteren daardoor alleen naar de bangers. Door onze hersenloze dwang om te consumeren zijn we te druk om bij het begin te starten en te eindigen bij het einde.

Als er een tekort aan bronnen en tijd is, en dat wat je maakt een kwestie is van alles of niets, hoop je op medeleven van je publiek, in plaats van dat je langs de meetlat wordt gelegd. Frank liet ons wachten, maar het was onze taak om geduldig te zijn, om het album de kans te geven om te ademen.

Een trap is een metafoor voor het kunnen bereiken van het onbereikbare, dat wat groter is dan onszelf. Als Frank zijn zelfgemaakte trap betreedt, heeft hij controle over de ruimtes en identiteiten waarmee hij onderhandelt. Het is een krachtig moment, alsof hij een onuitgesproken regel doorbrak, ook al had hij de regel zelf bedacht. Aan het einde van de klim neemt hij een pauze. Op dat moment is zijn eindigheid het sterkst; hij is een man die beats maakt omdat het moet, omdat hij van ons houdt, en omdat wij van hem houden. In Endless wordt die spanning met een stille overtuiging gebracht. Het zal even duren voordat we de grond weer onder onze voeten voelen.

Bekijk Frank Oceans visuele album 'Endless' hier.

Vidal Wu is een schrijver uit Toronto.