“When life gives you lemons”: een analyse van Beyoncé’s nieuwe album ‘Lemonade’

Of het nou de berg citroen-emoji was, of de enthousiaste tweets op je tijdlijn: Beyoncé's zesde studioalbum Lemonade was de enige belangrijke gebeurtenis dit weekend – en waarschijnlijk de rest van het jaar. Als opvolger van het album Beyoncé uit 2013, oversteeg Bey zichzelf dit keer door elke video te koppelen aan een film die in première ging op HBO in Amerika. Buitenlandse kijkers, inclusief ik, zaten gevangen op Periscope om live mee te kijken, voordat alles na een paar glorieuze minuten offline werd gehaald. Titels op het scherm verdelen de film in hoofdstukken. Het hele spectrum van emoties die je voelt als je wordt geconfronteerd met ontrouw komt langs. De film verwijst sterk naar de mogelijkheid van huwelijksproblemen met Jay Z.

Zoals het vaak is in een cultuur die geobsedeerd is door celebs, hebben mensen de neiging om al deze persoonlijke muzikale uitingen te zien als statements die zich prima lenen om geanalyseerd te worden. Muziek een kunstvorm, en dus open voor interpretatie. Hoe dan ook, het hele gebeuren duurt een uur, en dat is veel om te bevatten. Daarom hebben we de liedjes en thema's onderzocht die als een rode draad door het album lopen.

Na een paar mooie openingsshots, wordt duidelijk dat we in Louisiana zijn: een hint naar Beys Creoolse bloed. Een korte intro in Pray You Catch Me wordt gevolgd door de eerste van een hele reeks monologen die klinken als een doorsnee creatief verhaal. Tot ze zegt: “You remind me of my father, a magician. Able to exist in two places at once.” Haar vader en ex-manager staat bekend om zijn overspelige karakter, dus het is niet ondenkbaar dat ze daarmee wijst naar haar echtgenoot. “I pray I catch you whispering, I pray you catch me listening,” zingt ze, terwijl ze hoopt op concreet bewijs en de kans op een confrontatie. Als ze van een gebouw springt en uiteindelijk in het water duikt, is het overduidelijk dat de video nog indringender zal worden. In vrijwel elk geloof wordt water gezien als een pad naar persoonlijke transformatie en wedergeboorte.

Terwijl ze rondzwemt in een spookachtige onderwaterslaapkamer en een slapende versie van zichzelf tegenkomt, begint een nieuw monoloog – nu met tekst van het gedicht For Women Who Are Difficult To Love van de Somalisch-Britse dichter Warsan Shire. Beyoncé duikt op buiten het gebouw, en er stroomt een waterval over de trappen achter haar. Het liedje Hold Up, geproduceerd door Diplo, begint. Dit is het punt waarop beelden van voodoo en West-Afrikaanse religie de overhand nemen, zo leggen kijkers uit. De beelden van Beyoncé in een gele jurk doen denken aan Oshun, een godin die vaak geel draagt en regeert over liefde en seksualiteit, en lacht wanneer ze wraak eist. “What a wicked way to treat the girl who loves you,” zingt ze, terwijl ze met een honkbalknuppel zwaait en het bestaan van voorruiten, brandkranen en cameralenzen bedreigt.

Nog een hint naar de zuidelijke roots van de zangeres zijn de dansers en fanfare die door een drukke straat paraderen. Een nieuw monoloog begint, half angstaanjagend, half hartverscheurend. “If it’s what you truly want, I can wear her skin over mine.” Het lijkt alsof Beyoncé haar woede over het overspel van haar echtgenoot *kuch* Jay Z *kuch* met twee handen aanpakt. Woorden van dichter Shire komen opnieuw langs. Het is de vraag of ze haar ziel bij ons uitstort, of dat ze een verhaal van herstel vertelt, met elementen van haar eigen situatie.

Een duistere parkeergarage is de setting van Don't Hurt Yourself, een track waarmee Jack White haar geholpen heeft. Er is aanstootgevende rock te horen en samples van Led Zeppelin. “Who the fuck do you think I am? You ain’t married to no average bitch, boy.” Onder een snelle montage van verschillende vrouwen in Louisiana is beeld van een speech van Malcolm X gemonteerd, waarin hij zegt dat de vrouw “de minst gerespecteerde persoon in Amerika is.” Dit maakt duidelijk dat het hele project bedoeld is als een reiniging voor de zwarte vrouw in het algemeen. Beyoncé is politiek betrokken geworden, op een subtiele manier, en haar keuze in beeld en inhoud is een afspiegeling van die verandering.

Hier zien we Beyoncé in een bus, omringd door vrouwen met opvallende en ingewikkelde witte bodypaint, van de Nigeriaans-Amerikaanse artiest Laolu Senbanjo. Senbanjo's kunst stamt af van een spiritueel gebruik uit de Yoruba-cultuur, dat de ziel van de schilder verbindt met die van zijn muzen. De scene verandert snel naar Bey op een soort troon, met een twerkende Serena Williams naast haar. Het speelse Sorry gebruikt samples van Walk On By van Isaac Hayes, en lijkt de spottende boodschap van een aan de kant gezette geliefde die onverschillig is geworden en zijn excuses niet aan wil bieden. “Today I regret the night I put that ring on.”

Door het hele stuk toont Beyoncé het werk van vrouwen in de Afrikaanse diaspora in de hedendaagse omgeving van het Zuiden van Amerika. Zulke connecties maakt ze vaker, expres of niet, en het creëert iets dat haar huidskleur en vrouwelijkheid weerspiegelt.

Dit hoofdstuk begint met Beyoncé in rode jurk, terwijl ze in een ring van vuur zit – weer een element dat zowel over vernieuwing als verwoesting gaat. Na een reis door een kronkelende gang zien we verschillende rode scenes: we zijn vertrokken uit het kleurenpalet van de nummers ervoor. Terwijl we 's nachts door de stad rijden, gaat de focus terug naar Beyoncé, die voor een lege kamer het sexy mid-tempo nummer 6 Inch opvoert, met The Weeknd aan haar zijde. “Six-inch heels, she walked in the club like nobody's business / Goddamn, she murdered everybody and I was her witness,” zingt ze, waarschijnlijk over de naamloze minnares van haar man. Wanneer het huis achter haar in vlammen opgaat, laat ze haar woede achter zich in plaats van het mee te nemen naar het volgende stadium.

De focus verschuift zich langs de kindertijd en het ouderschap, terwijl een monoloog bespreekt hoe vrouwen uitgeput raken van hun emotionele werk als vrouw, moeder en dochter. “Am I talking about your husband or your father?”, vraagt ze, voordat ze zich in het country-territorium waagt met Daddy Lessons. Een mix van beelden van een paardrijdende Bey en voorbeelden van goed vaderschap, opgevolgd door een glimp van de kindertijd van de zangeres, in de vorm van video's van haar met haar vader en beelden van hem in het heden met haar dochter Blue. Na de zakelijke splitsing met haar vader in 2011, hielden de roddels aan dat deze verandering het gevolg was van zijn overspel. Geconfronteerd met de harde waarheid van haar eigen huwelijk, kan ze bouwen aan de weg naar vergeving voor zowel haar vader als haar man. Ze legt haar vijandigheid voor eeuwig te rusten in een traditionele begrafenis.

In het dromerige Love Drought zie je Beyoncé en een leger vrouwen de oceaan in marcheren. De focus ligt op de helende kracht van zowel het water als het zusterschap. Ze steken samen hun armen in de lucht en zo zie je weer een stuk van de op Yoruba Orisha gebaseerde symboliek, deze keer van Yemaya, een godin met helende krachten die zowel vrouwen als kinderen beschermt. Waar we haar in Daddy Lessons zagen bijdraaien van de woede voor haar vader, komt tijdens Love Drought de realisatie dat haar huwelijk het waard is om te redden.“You and me could move a mountain. You and me could calm a war down,” verklaart ze over de melancholische beat. We zien ook beelden van de momenten net voor haar veelbesproken optreden tijdens de Super Bowl. Terwijl de familie op het veld speelt zien we de rust tussen hen. Het is maar een gok, maar deze beelden zouden wel eens garant kunnen staan voor het moment waarop hun relatie echt vrede vond.

Op dit punt is het duidelijk dat Beyoncé druk in de weer is met vergeven, al is het op haar eigen voorwaarden. Alle reflectie, introspectie en het helende werk van de vorige liedjes komen samen in Sandcastles, een emotionele ballade waarin vooral de piano centraal staat – Beyoncé speelt er zelf op – in een lege kamer die ze volledig vult met haar aanwezigheid. Jay Z maakt ook zijn eerste verschijning, en hij ziet er kwetsbaarder uit dan je van hem verwacht. Als artiest die zijn carrière opbouwde rond street credibility, is het best een vertederend beeld van een man die ooit zei nooit zijn hart aan een vrouw te geven. Doordat hij toelaat het doelwit van de woede en wrok op dit album te zijn – of het nu echt is of niet – laat Jay Z’s kwetsbaarheid een hele nieuwe kant van het artiestenpaar zien. De lyrics, geschreven door Vincent Berry en Beyoncé, schetsen haar terwijl ze nog steeds pijn heeft maar wel hoop vindt, en dat hoor je ook wanneer haar stem kraakt als ze vraagt “What is it about you, that I can’t erase baby?”

Terwijl passages van het werk van Shire stilaan terug in het stuk kruipen, begint Forward, waar Beyoncé en James Blake om beurten harmonieën wisselen en zo de spookachtige achtergrond creëren voor de volgende krachtige scenes. “It’s time to listen, it’s time to fight. Forward,” zingen ze, waarbij ze de belangrijke stap van iemand laten gaan toevoegen aan het vergeven. We zien verschillende zwarte vrouwen die beelden uitwisselen van verloren liefdes, onder andere actrice Quvenzhané Wallis, mensenrechtenactiviste Leah Chase en de moeders van Trayvon Martin en Michael Brown; zwarte mannen die stierven als gevolg van politiegeweld. In Forward verschuift de focus van Beyoncé’s innerlijk meer naar buiten, en spoort ze aan op een collectieve heling. Haar erfgoed uit Louisiana komt ook weer boven: een meisje gekleed in traditionele Mardi Gras-kledij schudt een tamboerijn rond een lege eettafel.

Kendrick Lamar in de strijd gooien lijkt een perfecte combinatie voor de beelden van Freedom, een strijdkreet voor de zwarte vrouw met hevige invloeden uit gospel en met een kloppende co-productie van Just Blaze. Er verschijnen jonge en uitgesproken dames als Zendaya Coleman en Amandla Stenberg, Blue Ivy en een dozijn anderen. Beyoncé neemt de rol op zich van predikant, en deelt het podium met balletdanser Michaela DePrince tewijl de dames zich verzamelen voor haar boodschap. Ze staat samen met andere zwarte vrouwen waar ze zich verbonden mee voelt. In Coleman en Stenberg zien we een nieuwere generatie artiesten die hun activisme willen laten samensmelten met hun kunst. “I break chains all by myself,” gromt Beyoncé uitdagend. “I’mma keep running cause a winner don’t quit on themselves.” In dit – misschien wel het sterkste – nummer heeft Beyoncé het naast haar eigen vrijheid ook over het werk dat nog gedaam moet worden als we de systematische onjuistheden die nog sterk aanwezig zijn – vooral in Amerika – willen bevechten. Waar ze vroeger subtiel of afstandelijk was tegenover buitenstaanders, is het duidelijk dat Beyoncé op een punt is gekomen waarop ze zich niet meer schuldig hoeft te voelen over hoe ze de wereld als een zwarte vrouw begrijpt.

Dit is het punt waarop duidelijk wordt waar heel het album eigenlijk écht over gaat: volharding dankzij liefde en genezing. Je ziet Jay Z’s grootmoeder een verjaardagstoespraak houden waarin ze zegt: “I was served lemons, but I made lemonade,” terwijl ze haar eigen grootmoeders recept voor limonade deelt. Beyoncé maakt duidelijk hoeveel kracht er eigenlijk echt zit tussen de generaties, en is het levende bewijs voor het uithoudingsvermogen van de zwarte vrouw in tijden van zowel collectieve als individuele worstelingen. Terwijl politiegeweld en het gebrek aan rechtvaardigheid verdergaan, zijn de families die achterblijven zo ongeveer de belichaming van die uithoudingskracht. Hoewel deze ideeën universeel zijn en door iedereen begrepen kunnen worden, is het duidelijk dat er een heel specifieke ontvanger is voor deze ode.

In All Night beslist ze eindelijk om de beschadigde relatie nog een kans te geven. “Found the truth beneath your lies. And true love never has to hide. I'll trade your broken wings for mine,” zingt ze, terwijl ze door ruïnes wandelt. Privébeelden van de bruiloft van het stel komen voorbij met beelden van haar moeder die opnieuw trouwt, gelukkige stelletjes en zelfs een zwangere Beyoncé. Het lied eindigt met een hoge noot, terwijl je de hele familie ziet.

Op het visuele album zit Formation bij de credits, maar de video (die achteraf speelt) was een vroege voorloper van het eerbetoon dat het album bracht aan New Orleans. Dat het zich daar ook afspeelt, geeft het album context als een duidelijk zwart en Zuidelijk kunststuk dat duikt in onderwerpen als verraad, liefde, zusterschap, familie, en de betekenis van genezing. Het is een flinke kluif, zelfs voor een artiest die we continu nauwlettend in het oog houden, maar de prachtige beelden leveren alvast meer aan dan wie dan ook had kunnen verwachten.