Deze Rolling Stone-cover van Adele is revolutionair

Een vrouw op de cover van een tijdschrift zonder een greintje seks; wat zegt het over een maatschappij, over ons, als dit als iets enorm dappers wordt gezien? Dit is precies wat er aan de hand is bij de nieuwe Rolling Stone-cover van Adele. Sinds de geboorte van de kunstkritiek worden afbeeldingen van vrouwen voornamelijk gezien als onderworpen aan de ‘male gaze’, de blik van de man. Zelfs in deze vierde feministische golf is het zeldzaam om een foto te zien van een vrouw die deze blik ondermijnt of weigert. Meestal ondergaat ze ‘m gewoon, of ze kijkt toe hoe ze bekeken wordt. Maar bij deze foto van Adele is het anders.

Haar gezichtsuitdrukking heeft niets van de zelfbewustheid die gepaard gaat met bekeken worden. Ze daagt de kijker uit en kijkt bijna een beetje geïrriteerd. Het is alsof we huis-aan-huis-verkopers zijn die haar storen terwijl ze net op de bank wilde gaan liggen met een kop koffie en een krant. Er zit geen lust in de manier waarop ze naar ons kijkt. Ook vraagt ze ons om niks. Met deze ene blik vertelt ze ons meer over zichzelf en over wat ze van ons verwacht, dan een vrouw normaal gesproken doet op de cover van een tijdschrift.

De foto heeft een simpel onderschrift: ‘Adele: A Private Life’. Dit versterkt de intensiteit van haar blik alleen maar. Met haar persona wordt niet gesold. Ze steigt geheel op eigen kracht boven het alledaagse gepeupel van schreeuwende krantenkoppen uit. Adele is geen openbaar bezit en daar kan niemand iets aan veranderen. Wanneer een vrouw zichzelf in de schijnwerpers zet, wordt er meteen aanspraak gemaakt op haar lichaam en privé-leven, denk bijvoorbeeld aan Amy Winehouse. Ze speelde het spelletje mee en maakte soms ook gebruik van de controverse die ze veroorzaakte. Maar ze werd ook meedogenloos opgejaagd door de media om de honger van het pervers publiek te stillen. We zien het ook bij North West. De peuter van twee wordt nu al belaagd door camera’s, simpelweg omdat haar moeder nagenoeg naakt op foto’s staat. Er bestaat een algehele consensus dat wanneer een vrouw zichzelf blootgeeft, zij bezit wordt van degene aan wie zij zich blootgeeft.

Adele weigert hieraan mee te doen. Er is ook een gedachte dat een succesvolle vrouw er afhankelijk van is om zichzelf bloot te geven, om zo relevant of succesvol te blijven in de entertainmentindustrie. Maar ook dit gaat niet op voor Adele. Na drie jaar uit de hitlijsten en tijdschriften keerde ze zonder al te veel poespas terug en gooide ze de hitlijsten weer ondersteboven. Ze kwam binnen op nummer één met Hello en brak een record met meer dan één miljoen downloads in de eerste week. Deze 27-jarige vermorzelt het idee dat vrouwen ‘gezien’ moeten worden om gewild te zijn. Haar verpletterende comeback is vooral het resultaat van haar verdiensten als zangeres en songwriter, niet zozeer van haar zichtbaarheid.

De foto van Adele doet denken aan die van Taylor Swift op de cover van Time Magazine in 2014. Deze focust ook alleen op haar gezicht, terwijl ze de cameralens doorboort met een vastberaden blik en een subtiele glimlach. Alsof ze haar koninkrijk overziet, een blik die bij Time al vaker te zien was, maar dan was voorbehouden aan mannen (Steve Jobs, Putin, Obama). Net als die van Adele heeft deze cover ook een simpel onderschrift: ‘The Power of Taylor Swift’. De boodschap is dat haar lichaam niet te grabbel wordt gegooid en ze een vrouw is die haar eigen normen bepaald in een industrie waarin mannen de baas zijn. Ze is niet het onderwerp van een naaktschilderij uit de renaissance, dat ijdel naar haar eigen reflectie kijkt of schuw de blik van haar mannelijke toekijker ontwijkt. Ze is hier als de Cleopatra van Tiepelo: ze kijkt haar minnaar recht in de ogen, lost een parel op in haar wijn en drinkt het op. Dit om te benadrukken dat zij niet van patriarchie gediend is en haar imperium op eigen kracht heeft opgebouwd.

De recente i-D cover van Rihanna vertelt een vergelijkbaar verhaal. In tegenstelling tot Taylor Swift en Adele worden beelden van haar meestal wel geassocieerd met brutale naaktheid. Daarom heeft de nadruk op alleen haar gezicht hier een nog grotere impact. De cover overbrugt het gat tussen lichaam en macht door te suggereren dat Rihanna nog steeds de touwtjes in handen heeft, ondanks dat ze ook vaak haar seksuele kant laat zien.

Scroll door Google-afbeeldingen en het valt je op dat de hierboven genoemde coverfoto’s in schril contrast staan met bijna alle andere coverfoto’s van de afgelopen jaren. Het beeld van een vrouw die de male gaze ondermijnt is zeldzaam. Zelfs in vrouwenbladen. Het fascinerende en trotse gezicht van Adele valt op in de zee van hyperseksuele lichamen, smachtende blikken en schreeuwende krantenkoppen. Net als die van Taylor en Rihanna is deze cover van Adele revolutionair. Maar het is de vraag of ze een blijvende stempel zullen drukken op de tijdschriftenbranche. Zo lang seks verkoopt en vrouwen dat in hun voordeel blijven gebruiken, zullen covers als die van Adele een uitzondering zijn.

We moeten ons dus afvragen: waarom zijn we zo verrast wanneer een vrouw wordt gedefinieerd door wat ze kan, in plaats van door haar seksualiteit? Vrouwen zetten willens en wetens hun lichaam in voor eigen gewin in een door mannen gedomineerde economie. Er is weinig weerstand tegen het aloude idee dat voor vrouwen aantrekkelijkheid gelijk staat aan succes. Ik zeg niet dat Adele niet mooi is: ze is prachtig. Maar zij verandert de manier waarop we tegen haar succes aankijken.

Het straalt niet van haar lichaam af, ze manipuleert de blik van de toeschouwer niet met seks. Haar macht schuilt in een gezichtsuitdrukking die ons vertelt dat ze er is, en dat ze geheel onafhankelijk in staat is om te doen wat ze doet en zich niet laat leiden door onze verwachtingen over wat ze wel of niet moet zijn.