Wat de doorbraak van Childish Gambino betekent voor andere zwarte nerds

Childish Gambino komt van ver. Donald Glover, zoals hij in het echt heet, is van nerdy outsider in de Amerikaanse rapwereld naar Golden Globe-winnaar gegaan. Het lukt niet iedereen om van een in de periferie opererende rapper naar 'Master of Funk' te gaan, en dat terwijl je een van de meest succesvolle TV-series van 2016, Atlanta, op je naam hebt kunnen schrijven. Echter, hij maakte al jaren voor zijn eigen doorbraakindruk op zijn fans. En die indruk was een stuk persoonlijker.

Laten we even teruggaan naar 2011 toen ik nog maar een negentienjarige jongen was op de rand van volwassenheid. Ik zat niet volledig lekker in mijn vel en op dat moment begon mijn interesse in Glover. Het feit dat ik naar rap luisterde en naar een jongensschool in Zuidoost-London ging die gedomineerd werd door mijn hypermannelijke zwarte klasgenoten duwde me een bepaalde kant op. Ik werd de andere kant op geduwd toen ik van school wisselde, deze keer naar een overwegend blanke school. Daar waren geruite shirts, skinny jeans en crop-tops de norm. Ik dwong mezelf om in elk sociaal milieu te passen. Ik probeerde mijn zwartheid een tandje omhoog te gooien op de zwarte school zodat de meerderheid me zou accepteren, terwijl ik juist diezelfde zwartheid inperkte op de blanke school, om mijn blanke klasgenootjes niet te veel te intimideren. Earl Sweatshirt legde het misschien wel het beste uit op de plaat Chum uit 2013: "too black for the white kids and too white for the blacks".

2011 was hetzelfde jaar dat Donald Glover zijn debuutalbum Camp uitkwam. Terwijl ik het luisterde, hoorde ik dezelfde sociale angsten in zijn stem die voor mij zo herkenbaar waren geweest. Hij was net als ik opgegroeid in een wereld waar hij het zwaar te verduren kreeg omdat hij anders was dan de rest. Hij paste niet in het traditionele mannelijke zwarte stereotype dat de afgelopen decennia is gecementeerd in de Amerikaanse popcultuur. Hij spitte en zong met een ritme dat juist als niet mannelijk werd gezien. Hij refereerde naar cultshows op televisie en hij experimenteerde met bijvoorbeeld EDM. Glover was zich bewust van de vreemde positie die hij had. In een interview in 2011 verwoordde hij het treffend: ''voor een lange tijd was muziek zwart of wit, maar nu zijn er mensen zoals Tyler, the Creator die een enorme invloed heeft. Net zoals ik was hij een zwarte jongen uit de middenstand die eruitzag als een lid van Good Charlotte en op straat 'flikker' werd genoemd. Ik werd een keer in elkaar geslagen omdat ik een skateboard bij me had.''

Niet iedereen vond Camp een succes. Sommigen kunnen zich misschien wel herinneren dat het album een 1,6 kreeg in Pitchfork. In wat nog steeds voelt als een verbijsterende recensie werd Glover beschuldigd van het gebruiken van ''zware onderwerpen als ras, mannelijkheid, relaties, street cred en echte hiphop'' als rekwisieten om een neppe persoonlijkheid te creëren. Maar zij hoorden niet hetzelfde verhaal als ik. Glovers frappante persoonlijkheid werd gezien als zwakte of als een onvermogen om een duidelijke boodschap over te kunnen brengen. Het feit dat een van de grotere indie websites hem afkraakte voelde voor mij als een afwijzing voor het zijn van een zwarte nerd.

Het weerhield Glover er echter niet van om in 2013 Because the Internet uit te brengen – een prachtig, vreemd en filmisch album dat liet zien dat de zaken veranderd waren. Glover klonk opgeleefd, maar het was duidelijk dat zijn angsten nog steeds speelden. Hij was een ongemakkelijk persoon die constant van identiteit wisselde, zowel in het echt als in zijn muziek. Dit kwam duidelijk door zijn lijden. Zoals met zoveel jongeren die opgroeien met interesses buiten het verwachtingspatroon, probeerde ik ook de balans tussen het 'te zwart' zijn en 'niet zwart genoeg' zijn te vinden.

In 2013 praatte Glover met Noisey, en hij klonk op dat moment op zijn depressiefst. ''Ik probeerde zelfmoord te plegen. Ik was echt naar de klote… Ik had het gevoel dat ik niet wist wat ik aan het doen was. Ik was niet tot mijn eigen standaard aan het leven maar naar die van andere mensen.  Ik zag het er nut niet van in.'' Mensen hebben zich altijd vastgeklampt aan de muzikale outcasts in het verleden. Je hoeft alleen maar te kijken naar hoe fans rouwden om David Bowie en Prince vorig jaar. Hoe ze de punkesthetiek van de Sex Pistols, The Slits en de Ramones opnieuw verpakten en aanbeden. Hoe mensen zich scharen bij artiesten als Madonna, Springsteen en Iggy Pop, stuk voor stuk muzikanten die onze veronderstellingen ondersteboven gooien. De ''gekwelde'' artiest is tot een cliché geworden omdat het op een bepaald punt zich in de realiteit wortelde. Artiesten die een innerlijke strijd voerden trokken mensen aan.

Doordat hij zijn problemen benoemde werd Glover alleen maar sterker en zijn muziek werd het canvas waarop hij de chaos in zijn hoofd projecteerde. Je kan diezelfde chaos horen op zijn nummers II. Earth: The Oldest Computer (the Last Night) en II. Zealots of Stockhol (Free Information), beiden afkomstig van Because the Internet. Voor mij voelde dit als een openbaring. Ik realiseerde me op dat moment dat ik niet per se de persoon hoefde te zijn die mensen wilden dat ik zou zijn. Critici viel dit ook op en ze prezen Glovers muzikale toewijding. Toch beschuldigden ze hem er nog wel van dat hij apart deed om het apart zijn. De critici begrepen niet dat hij simpelweg anders overkomt omdat hij anders is.

Glover bleef een paar jaar op de achtergrond en hield zich bezig met wat uiteindelijk de tv-serie Atlanta bleek te zijn. De serie verlegt, samen met andere goede series als Insecure en Black-ish, de grenzen van zwarte Amerikaanse tv. Alle stereotypes waar Glover tegen heeft moeten vechten komen aan bod in een door hem gecreëerde alternatieve realiteit. Een korte samenvatting van het verhaal van Atlanta dan: Glover speelt Earn Marks, die op de rand van succes en de hiphopwereld staat voordat hij manager wordt van zijn neef en rapper Paper Boi. De serie heeft een goede dosis humor, bizarre wendingen en een gevoel van surrealiteit dat je eigenlijk alleen maar kunt ervaren als je het kijkt.

We spoelen door naar het heden. Glover heeft in December 2016 zijn album Awaken, My Love! uitgebracht. Daarop zijn geen raps te horen. Er wordt veel gebruik gemaakt van instrumentalen van Funkadelic en Sly Stone, Bootsy Collins-achtig gezang en uithalen die aan Prince doen denken. De thema's lopen uiteen van liefde en hoop naar angst voor het brengen van een nieuw leven naar de wereld – wat terugslaat op het recente vaderschap van Gambino. Het eens buitenspel gezette jochie dat Camp uitbracht is zijn critici en de verschillende definities van zwartheid ontglipt. Hij is wederom van gedaante verwisseld.

Nu ben ik 25 en kan ik zeggen dat Glover mij de kracht heeft gegeven om mezelf te kunnen zijn. Zoals het gaat met alle identiteiten die door culturen worden gecreëerd, zijn er bepaalde niveaus van zwart zijn. Het maakt niet uit of je je assimileert met het hypermannelijke beeld van zwarte mensen dat over het algemeen in rapmuziek wordt geprojecteerd. Of dat je juist een alternatief jochie bent dat zich helemaal niet daarmee associeert. Glovers evolutie heeft een stem gegeven aan al die zwarte freaks en geeks die het idee hadden dat ze zichzelf niet konden zijn als ze geaccepteerd wilden worden. Maar wanneer je überhaupt niet meer in al die stereotypes denkt, dan kun je dezelfde doorbraak ervaren als Donald Glover. Je kan dan eindelijk die stemmen in je hoofd doven die je dwingen om zus of zo te zijn. Je kan eindelijk gewoon jezelf zijn.