Waarom ik nooit wild enthousiast was over een zwarte James Bond

“Mijn naam is Elba, Idris Elba.” Met deze woorden zal Idris de geschiedenisboeken ingaan als de man die nog meer olie op het vuur gooide dan er al vlamde over de geruchten dat hij de nieuwe James Bond zou worden. De 45-jarige acteur plaatste een foto van zichzelf op Twitter met deze tekst als bijschrift, en zijn fans werden natuurlijk helemaal gek.

Acteur Victor Olusina tweette: “Doe het voor het volk, Idris! Black Bond!!!”

Auteur Kristal Garcia voegde hieraan toe: “Ik zou ZEKER een Bond-film kijken met jou in de hoofdrol! En ik heb in geen eeuwen een Bond-film gezien.”

En producent Vincent Wright schreef: “Kom op, Idris! Pak die kans, man!”

Mijn mening lag toen ergens tussen ‘meh’ en ‘OK…'

De hele discussie rond een zwarte Bond heb ik altijd dubieus gevonden; iedereen lijkt zich blind te staren op een geromantiseerd beeld. Ik bedoel, laten we eens kijken naar de James Bond-starterkit die we al 65 jaar onder onze neus gedrukt krijgen – Bond is het schoolvoorbeeld van een witte held, die er ook nog eens godvergeten goed uitziet in een tweedelig pak. Hij is duivels knap, lang, ontzettend Brits, en in het bezit van een soort nonchalant seksisme dat je tegenwoordig direct aan ‘vrouwenvriend’ Harvey Weinstein doet denken. (Ja, jij ook Daniel Craig). In dit huidige tijdperk van Elba-als-Bond-gesprekken (die al een tijdje voorbij zijn), zou ik nooit de geschiedenis van white privilege buiten beschouwing kunnen laten. En hoewel ik geen theedrinkende Brit ben die Elba 'te straat' vindt voor de rol – er zijn zat zwarte acteurs die deze rol zouden kunnen vertolken – ben ik wel van mening dat áls dit dan per se moet gebeuren, het wel goed gedaan moet worden. We kunnen de realiteit van een zwarte Bond, en zijn gebrek aan privileges, niet zomaar uit de weg gaan, zelfs als dat de boosheid van witte mensen ten gevolge zou hebben. Het zou het bijna de moeite waard maken… maar nee. In werkelijkheid zou een zwarte Bond compleet anders moeten zijn dan zijn voorgangers.

Om een zwarte James Bond geloofwaardig te maken, moet om te beginnen erkend worden dat niet iedereen, ongeacht huidskleur, een typische Bondmissie − vol achtervolgingen, huurmoordenaars, mooie vrouwen en superschurken − tot een bevredigend einde kan brengen. De doorsnee witte, ondergeplamuurde Bond, type Roger Moore, Sean Connery of Pierce Brosnan, heeft hier al een streepje voor: het voordeel dat ze zich onopvallend kunnen bewegen door de publieke ruimte. Wanneer een MI6-agent naar een Russisch landhuis wordt gestuurd voor een diner, of moet opereren in een ver land met weinig tot geen niet-witte inwoners, is een joviale witte vent in het bezit van een uiterlijk dat hem helpt door deze wereld te manoeuvreren. Je boy Sean Connery wordt niet aangehouden als hij in een glimmende Aston Martin DB5 over een landweggetje in Alabama rijdt. En Pierce Brosnan kan prima met z’n Britse reet door een willekeurige luxe balzaal struinen zonder driemaal om z’n uitnodiging of ID gevraagd te worden. Een Idris Elba of [willekeurige niet-witte acteur] kan dit niet. Het zou hetzelfde zijn als negeren dat er duidelijke redenen zijn waarom er zo weinig zwarte buitenlandse correspondenten in de media werken, of waarom er − inderdaad − zo weinig zwarte spionnen bestaan. In sommige gesegregeerde samenlevingen moet je simpelweg wit zijn om mee te kunnen draaien.

Ik zie het al voor me: een zwarte James Bond loopt een luxe gebouw binnen, strak in het pak. Meerdere beveiligingscamera's zoomen tegelijkertijd in op de zwarte stip die nu op het scherm verschijnt. Een bewaker komt steeds iets dichterbij terwijl een ober vraagt ‘of hij misschien kan helpen’. 007 weigert natuurlijk, gaat aan de bar zitten en voordat hij een dure martini kan bestellen, wordt hij om een identificatiebewijs gevraagd. Hij beseft zich dat hij door zijn overduidelijke anders-zijn al meerdere keren opgevallen is, voordat hij überhaupt aan z’n missie kan beginnen.

Dat ik deze shit zo voor me zie komt omdat ik het zelf meermaals heb ervaren. Toen ik 24 was ben ik een maand lang in Europa geweest met een paar vrienden, onder andere in Barcelona, Rome, Londen, Duitsland en Oostenrijk. Ik heb ook door Mexico en Cuba gereisd. Bijna overal waar ik kwam, was er wel een moment waarop ik een blik kreeg waaruit sprak dat ik een soort buitenaards ding was, op een plek waar ik niet thuis hoorde. Ik kon niet altijd peilen of het positief of negatief was, maar feit blijft dat ik dit op verschillende plekken heb ervaren, en dat het me angstig maakte. Ik had het gevoel dat ik mezelf niet kon zijn en dat ik me perfect moest gedragen. Dat gevoel herleef ik iedere keer wanneer ik een juwelierszaak of een witte buurt betreed. Een zwarte James Bond die dit gegeven niet weerspiegelt, zou als een leugen voelen.

Zeker, een kleurenblinde samenleving is nobel en fantastisch, maar dat geldt ook voor eenhoorns. Onze werkelijkheid verschilt nogal van de fantasie. Laten we dus niet doen alsof een zwarte James Bond zich op dezelfde manier zou kunnen vermommen als zijn collega’s, in plaats van de werkelijkheid, waar hij waarschijnlijk moeten doen alsof hij de schoonmaker is. Zijn zwakte zou zitten in zijn huidskleur, aangezien dat een opgelegde minderwaardigheid in zich draagt. En zijn voordeel zou zijn dat hij zich binnen deze verwachtingen kon vermommen. Zonder na te denken een acteur als Idris Elba in deze situatie droppen zou een compleet verkeerde aanpak zijn. Hij zou namelijk nogal opvallen. Deze man is een boomlange West-Afrikaan, gesmeed uit pure aantrekkelijkheid, met een uit steen gehouwen lijf. En naast zijn natuurlijke charisma heeft hij ook nog dat Britse accent, zijn onmiskenbare zwarte coolheid, wat hem een soort ideaalbeeld maakt van hoe zwartheid eruitziet op level 100. Dat maakt het niet alleen moeilijk om hem niet aan te gapen (een slechte eigenschap voor een spion), maar het is ook gevaarlijk.

Bekijk ook: Een kijkje in China's alternatieve filmindustrie

Zwarte mannelijkheid in het algemeen heeft historisch gezien gediend als een bron van afgunst. Verwijzingen naar onze grote zaakjes en brede schouders werden eeuwenlang gebruikt als een manier om zwarte mannen hun menselijkheid en eigen keuzes te ontnemen. Als je dit nou in je achterhoofd houdt, deze hele manier van denken, en dat dan plaatst binnen de context van een Bond-film…. Deze hele franchise staat nog bol van de morele waarden van de jaren vijftig; een tijdperk van trots op het koninkrijk, rondrijden in Aston Martins en rondneuken met de secretaresse. Een zwart gezicht aan deze losbandigheid toevoegen doet niets voor het toch al scheefgetrokken beeld van zwarte masculiniteit.

Luister, het enige wat ik wil zeggen is dat wie je ook cast voor een Bond met een donkere huid, als de hele franchise dan niet op de schop gaat, ga je alsnog de zwarte ervaring bagatelliseren. Een zwarte Bond vereist ingrijpende veranderingen van de setting, het karakter en zijn bewegingsvrijheid − en waarom zou je dan ook niet gelijk z’n voornaam veranderen, als je toch bezig bent. Als het op een andere manier gedaan wordt zal dat onvermijdelijk een negatief effect hebben op ons, onze portemonnees en onze waardigheid, omdat we Bond niet eigen konden maken. Als dit personage niet ingrijpend veranderd kan worden, op manieren die hem radicaal anders maken, juist omdat hij zwart is, laat het dan alsjeblieft zitten. Dan kijk ik liever naar werk wat wel bereid is deze onderwerpen aan te snijden.