Gisteren ging de theatervoorstelling Melk & Dadels in première in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag, met in de hoofdrollen Khadija el Kharraz Alami, Kyra Bououargane, Soumaya Ahouaoui en Fadua El Akchaoui: vier actrices van Marokkaans-Nederlandse afkomst, iets dat in de Nederlandse theaterwereld vrij ongekend is. In het stuk gaan de vrouwen de strijd aan met heersende ideeën over 'de Marokkaan' en houden ze de witte Nederlander een spiegel voor, maar zijn ze ook zeker niet bang voor een enorme dosis zelfspot. Zo bespreken ze in de voorstelling de tien archetypen Marokkaanse Nederlander (denk aan de verkaasde Marokkaan, de ik-heb-gestudeerd-Marokkaan en de Gucci-gang-Marokkaan), en deinzen ze er ook niet voor terug de dubbele moraal waar Marokkaans-Nederlandse vrouwen binnen hun gemeenschap mee te maken krijgen te bespreken.
Ik ging een tijdje geleden al naar een van de try-outs, ondanks het feit dat ik bepaald geen 'theatermens' ben: toch heb ik me het schompes gelachen, en soms een traantje van ontroering gelaten. Op humoristische en confronterende wijze vertellen de vrouwen over hun eigen ervaringen als Marokkaanse Nederlanders, geheel op hun eigen voorwaarden. Ik zocht Souamaya, Kyra, Fadua en Khadija op in Den Haag en sprak hen over hun gezamenlijke reis naar Marrakech, absurditeit binnen het theater en de actuele golf van empowerde vrouwen, waar zij nu deel van uitmaken.
Advertentie
Kyra Bououargane
Soms zit er een soort onhandigheid in mijn eigen Marokkaans-zijn. Ik spreek bijvoorbeeld erg gebrekkig Marokkaans. Met mijn vaders kant van de familie zou ik bijvoorbeeld ontspannener willen kunnen kletsen. Communicatie is altijd nogal hakkelend en soms met handen en voeten gegaan – al voelde ik natuurlijk wel de warmte, en de vanzelfsprekendheid van het feit dat ik deel uitmaakte van de familie. Ter voorbereiding op Melk & Dadels zijn we met z’n allen – de actrices, Tofik [Dibi, medeschrijver van het stuk, red.] en Daria [Bukvić, regisseur van de voorstelling , red.] – naar Marrakech gegaan. We kenden elkaar op dat moment nog helemaal niet. Tijdens die reis hebben we onze levensverhalen met elkaar gedeeld [die uiteindelijk werden gebruikt voor de voorstelling, red.]. Het was me echt een eer om iedereens ‘naakte’ versie op die manier te leren kennen, en daarmee werd de urgentie om ons verhaal te vertellen meteen heel groot. In mijn eerdere werk heb ik wel vaker uit persoonlijke bronnen geput, en ik vind dat in het werkproces heel spannend – in mijn hoofd ben ik tijdens de repetitieperiode dan ook allemaal spoken aan het bevechten. Maar als het dan eenmaal af is, sta ik er volledig achter, en dat is met deze voorstelling niet anders. We hebben al gigantisch veel reacties gehad op het stuk, en niet alleen van Marokkaanse Nederlanders. Zo heb ik veel reacties gehad van andere dubbelbloedjes, die zich zo ontzettend herkenden in mijn verhaal. Ook zijn we na de try-outs benaderd door veel ‘Nederlandse Nederlanders’, die ontroerd waren en ons bedankten voor nieuwe inzichten. Dat is waar je het voor doet.“Soms zit er een soort onhandigheid in mijn eigen Marokkaans-zijn. Ik spreek bijvoorbeeld erg gebrekkig Marokkaans, en de communicatie met mijn Marokkaanse familie is altijd nogal hakkelend gegaan.”
Advertentie
Fadua El Akchaoui
In de voorstelling behandelen we ook uitgebreid de archetypen Marokkaanse Nederlanders. Die scène, die ik trouwens geschreven heb, is eigenlijk ontstaan als tegenreactie op het eenzijdige, heersende beeld van ‘de Marokkaan’. Ter inspiratie heb ik naar mijn eigen omgeving gekeken; het zijn natuurlijk uitvergrotingen. Ik herken mezelf zeker in die archetypen: de family-first-Marokkaan bijvoorbeeld. Maar ook de ik-heb-gestudeerd-Marokkaan, de Gucci Gang-Marokkaan – een beetje designer is altijd tof – en de geef-me-al-je-subsidie-Marokkaan: we zijn tenslotte kunstenaars, we need your money, baby. Er zijn toneelstukken waar je naartoe gaat en waarbij je als toeschouwer voelt dat het niet gepast is om emotie te tonen. Tijdens onze try-outs kregen we tijdens het spelen juist al heel veel reacties vanuit de zaal: er werd heel hard gelachen, maar ook heel hard gehuild. We willen dan ook een dialoog creëren tussen ons en het publiek wanneer we onze verhalen vertellen. Als wij met onze voorstelling kunnen bijdragen aan meer begrip en wederzijds respect, heb je volgens mij bereikt wat je wil bereiken.“Er zijn toneelstukken waar je naartoe gaat en waarbij je als toeschouwer voelt dat het niet gepast is om emotie te tonen. Bij ons werd er juist heel hard gelachen, maar ook gehuild.”
Advertentie
Khadija el Kharraz Alami
“Het is inmiddels 2018, maar ik krijg nog steeds dingen te horen als: “Wat spreek jij goed Nederlands voor een Marokkaan.” Dan zeg ik altijd dat ik vijf talen spreek.”
Advertentie
Dat zie ik ook binnen mijn eigen familie, dat er andere opvattingen heersen over de rol van Marokkaans-Nederlandse vrouwen. Ik ben in de ogen van mijn moeder altijd nogal een rebel geweest; ik klom in bomen, kwam te laat thuis. “Welkom thuis, Khalid,” zei mijn moeder dan – om aan te geven dat ik me gedroeg als een jongen. Ik heb het altijd frustrerend gevonden dat er met twee maten gemeten wordt.
Tot nu toe hebben we heel enthousiaste reacties gekregen op de voorstelling. Er begonnen na de voorstelling ook best wat mensen te huilen. Heftig wel, want normaal gesproken ga ik na een voorstelling meteen weg, omdat ik nog zo ‘aan’ sta. Bij deze voorstelling kan dat gewoon niet, mensen blijven je aanklampen. Heel bijzonder, dat je het zo direct terugkrijgt vanuit het publiek.
Het is inmiddels 2018, maar ik krijg nog steeds dingen te horen als: “Wat spreek jij goed Nederlands voor een Marokkaan.” Dan zeg ik altijd dat ik vijf talen spreek. Daarom is het zo belangrijk dat die representatie niet alleen doordringt op het toneel, maar ook op de tv, of in de politiek. Dat er op ieder denkbaar niveau een goede weerspiegeling van de maatschappij te zien is. Alleen dan kun je het samen doen, door goed naar jezelf te kijken en nieuwsgierig te zijn naar het onbekende.
Soumaya Ahouaoui
In de voorstelling kaarten we ook de rivaliteit tussen Arabieren en Berbers [de oorspronkelijke bewoners van Noord-Afrika, red.] aan. We vergroten het heel erg, maar dat vind ik juist heel vet aan het toneel: dat je een realiteit kunt weergeven in een soort van absurditeit. Die strijd zal altijd blijven bestaan, maar is niet typerend voor de Marokkaanse cultuur: in elk land heb je groepjesvorming, kijk in Nederland bijvoorbeeld naar Rotterdammers en Amsterdammers. Ik vind het heel bijzonder dat wij nu gewoon met vier Marokkaans-Nederlandse vrouwen op het podium mogen staan. Na een van de try-outs kwam er een Indiaas meisje op me af, dat vertelde dat ze zich zo herkend had in onze verhalen door haar biculturele achtergrond. We richten ons dus niet alleen op Marokkaanse Nederlanders, willen het juist breder trekken. Verder hoop ik dat mensen een fijne avond hebben als ze naar onze voorstelling komen, maar de zaal ook – op een positieve manier – verward verlaten. Dat ze na gaan denken, en dat ze die nieuwe inzichten mee zullen nemen. Want inzichten maken gelukkig. 'Melk & Dadels' is vanaf nu in de theaters te zien. Klik hier voor meer informatie.Volg Broadly op Facebook, Twitter en Instagram.“Op het toneel vergroten we sommige dingen heel erg, maar dat vind ik juist heel vet aan theater: dat je een realiteit kunt weergeven in een soort van absurditeit.”